+ Thưa Bộ trưởng, năm 2024, kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước ước đạt 783 tỷ USD, là con số cao kỷ lục trong 40 năm đổi mới. Trong bối cảnh tình hình thế giới và trong nước tiếp tục có những biến động khó lường, nếu không có những giải pháp “trúng” và “đúng”, đặc biệt trong công tác xây dựng chính sách, xúc tiến thương mại... thì chúng ta khó có thể đạt được những kỳ tích đó. Bộ trưởng nhìn nhận về lĩnh vực này như thế nào?

- Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: Kết quả đạt được không chỉ là con số xuất khẩu 400 tỷ USD, kỷ lục chưa từng có trong 40 năm đổi mới mà quan trọng là cơ cấu hàng hóa xuất khẩu tiếp tục cải thiện theo chiều hướng tích cực, giảm hàm lượng xuất khẩu thô, tăng xuất khẩu sản phẩm chế biến, sản phẩm công nghiệp, tạo điều kiện cho hàng hóa Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Để đạt được kết quả đó, Bộ Công Thương đã sớm xây dựng và triển khai Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030; phát huy lợi thế cạnh tranh, lợi thế so sánh, phát triển thương hiệu hàng hoá Việt Nam, khai mở các thị trường, lĩnh vực mới, có tiềm năng, nâng cao vị thế quốc gia trong chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị toàn cầu; đơn giản hóa thủ tục cấp chứng nhận xuất xứ, đẩy mạnh chuyển đổi số cấp chứng nhận xuất xứ điện tử... Đặc biệt, đổi mới mạnh mẽ công tác xúc tiến thương mại (XTTM).

Theo đó, về XTTM, Bộ Công Thương đã tổ chức chuỗi hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài định kỳ hàng tháng theo hình thức trực tiếp kết hợp với trực tuyến nhằm cung cấp thông tin thị trường. Đồng thời, tăng cường gắn kết hệ thống Thương vụ với các cơ quan Trung ương và địa phương trong công tác XTTM.

Đáng chú ý, công tác tháo gỡ khó khăn nhằm đẩy nhanh thông quan hàng hóa, nâng cao hiệu quả hoạt động xuất nhập khẩu tại khu vực cửa khẩu, đặc biệt là đối với các mặt hàng nông sản, thủy sản có tính chất thời vụ được Bộ đặc biệt chú trọng. Theo đó, Bộ đã tiếp tục trao đổi với Bộ Thương mại Trung Quốc và các địa phương biên giới về việc phối hợp nâng cao hiệu suất thông quan tại các cửa khẩu, lối mở, cặp chợ biên giới Việt - Trung; thúc đẩy hoàn thiện cơ sở hạ tầng tại các cửa khẩu biên giới và phối hợp phân luồng hàng hóa xuất nhập khẩu để giảm tải áp lực thông quan tại một số cửa khẩu biên giới.

Đồng thời, tập trung đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại và xúc tiến xuất khẩu đối với các thị trường trọng điểm, đặc biệt tận dụng tối đa dư địa xuất khẩu thị trường do các FTA mang lại, nhất là các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP…

Thực hiện chủ trương của Đảng, Chính phủ về cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp đồng thời quản lý rủi ro, Bộ Công Thương đã rà soát, điều chỉnh phù hợp cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá (C/O) ưu đãi trên môi trường điện tử…

Tổng hòa rất nhiều giải pháp đã đưa xuất nhập khẩu năm 2024 tiếp tục là điểm sáng nổi bật và là một trong những động lực chính của tăng trưởng kinh tế. Theo ước tính của liên Bộ, tổng trị giá xuất nhập khẩu hàng hoá của Việt Nam ước đạt gần 800 tỷ USD, tăng 15% so với năm 2024. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu ước đạt trên 400 tỷ USD, tăng 13,8% và kim ngạch nhập khẩu ước đạt 379,6 tỷ USD, tăng 16,3%.

Cán cân thương mại tiếp tục ghi nhận xuất siêu năm thứ 9 liên tiếp. Cả năm 2024 ước xuất siêu gần 25 tỷ USD, góp phần tích cực cho cán cân thanh toán, ổn định tỷ giá và các chỉ số kinh tế vĩ mô khác của nền kinh tế.

Đáng chú ý, xuất khẩu khu vực kinh tế trong nước phục hồi tốt. Xuất khẩu của các doanh nghiệp trong nước năm 2024 ước đạt 113,7 tỷ USD, tăng 18,9%, cao hơn mức tăng trưởng của khu vực FDI (ước đạt 290 tỷ USD, tăng 11,9%)…

+ Bên cạnh xuất khẩu, thị trường trong nước tiếp tục khẳng định vai trò trụ đỡ cho phát triển khi tăng trưởng vững chắc 9%; các cân đối lớn được đảm bảo, đủ điện, than, xăng dầu cho phát triển trong nước... Ngành Công Thương đã có những giải pháp nào thúc đẩy và duy trì đà tăng của thương mại nội địa, thưa Bộ trưởng?

- Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: Có thể khẳng định rằng, thị trường trong nước là “tuyến phòng ngự”, “bệ đỡ” vững chắc và là một trong những động lực quan trọng của tăng trưởng kinh tế, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế, chính trị thế giới có nhiều biến động phức tạp, khó lường.

Với nguyên tắc coi thị trường trong nước là nền tảng, Bộ Công Thương đã thường xuyên triển khai hoặc chỉ đạo các địa phương triển khai các giải pháp xúc tiến thương mại nội địa như: Chương trình khuyến mại tập trung quốc gia; các sự kiện Tuần hàng Việt, hội chợ triển lãm thúc đẩy tiêu thụ nông sản...

Bên cạnh đó, nhiều giải pháp điều tiết cung cầu, bảo đảm nguồn cung hàng hóa thiết yếu và bình ổn thị trường đã được Bộ Công Thương tích cực triển khai, góp phần phục vụ cuộc sống của người dân và hoạt động của các doanh nghiệp.

Đáng chú ý, giai đoạn cơn bão số 3 (bão Yagi) quét qua miền Bắc nước ta đã gây thiệt hại lớn về người và tài sản, tuy nhiên, công tác cung ứng hàng hóa được duy trì cho các khu vực bị bão, lũ, công tác khắc phục sau bão được triển khai tích cực, các hoạt động sản xuất, kinh doanh nhanh chóng trở lại bình thường.

Các Chương trình mục tiêu quốc gia đã được phê duyệt tiếp tục được triển khai tích cực trong năm 2024 với nhiều chương trình, hoạt động, góp phần thúc đẩy phát triển hạ tầng thương mại. Đồng thời, tích cực đẩy mạnh công tác hợp tác quốc tế về phát triển và kết nối hạ tầng thương mại trong và ngoài nước, hạ tầng thương mại biên giới (hợp tác với Lào, Campuchia, Trung Quốc).

Năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam ước vượt mốc 25 tỷ USD, đạt tốc độ tăng trưởng khoảng 20%/năm so với năm 2023, chiếm 2/3 giá trị kinh tế số Việt Nam, được xếp vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới, tạo động lực phát triển kinh tế và dẫn dắt chuyển đổi số trong doanh nghiệp.

Kết quả là, thị trường hàng hóa trong nước cơ bản giữ vững ổn định, cung cầu hàng hóa được giữ vững. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng năm 2024 ước đạt 6.449 nghìn tỷ đồng, tăng 9% so với năm 2023, đạt mục tiêu kế hoạch đề ra; dự kiến CPI bình quân khoảng 3,8%, nằm trong giới hạn chỉ tiêu Quốc hội giao về kiểm soát lạm phát.

Xác định thị trường nội địa tiếp tục sẽ là một trong ba trụ cột tăng trưởng vững chắc cho nền kinh tế, năm 2025, toàn ngành Công Thương quyết tâm phấn đấu tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng năm 2025 tăng 10% so với năm 2024.

Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên. Ảnh: PV

+ Xuất khẩu thiết lập kỷ lục mới trong năm 2024, đồng nghĩa hàng hoá Việt Nam đã phải đối diện với việc các thị trường tăng cường kích hoạt điều tra, áp dụng phòng vệ thương mại. Trước thách thức này, xin Bộ trưởng cho biết những nỗ lực, quyết liệt của Bộ Công Thương nhằm bảo vệ hàng hoá Việt Nam trong tiến trình vươn ra thế giới?

- Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: Trước xu hướng gia tăng các biện pháp phòng vệ thương mại từ các quốc gia nhập khẩu, Bộ Công Thương, với vai trò là cơ quan đầu mối quản lý và công tác trong phòng vệ thương mại đã triển khai hàng loạt biện pháp quyết liệt nhằm bảo vệ quyền lợi và lợi ích chính đáng của doanh nghiệp Việt Nam.

Cụ thể như, Bộ đã tăng cường cảnh báo sớm các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra; cung cấp thông tin cho doanh nghiệp về quy trình điều tra, kịch bản ứng phó; phối hợp với các hiệp hội và doanh nghiệp liên quan trong việc trao đổi với các cơ quan điều tra nước ngoài nhằm bảo vệ, hỗ trợ ngành xuất khẩu Việt Nam được đối xử công bằng theo đúng các quy định của WTO, bảo đảm quyền lợi chính đáng của các doanh nghiệp xuất khẩu của ta.

Qua đó, công tác ứng phó điều tra phòng vệ thương mại đã đạt nhiều kết quả rất tích cực. Bộ Công Thương đã hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu xử lý và chấm dứt gần 50% số vụ việc phòng vệ thương mại do nước ngoài khởi xướng và nhiều vụ việc trong năm 2024.

Cho đến nay, các vụ việc điều tra chống trợ cấp năm 2024 đều nhận được kết quả đáng ghi nhận. 3 vụ việc có kết luận sơ bộ hoặc kết luận cuối cùng đều xác định mức biên độ trợ cấp đối với doanh nghiệp bị đơn hợp tác là dưới 6% từ thị trường Hoa Kỳ đối với các sản phẩm: tôm nước ấm đông lạnh; đĩa giấy; và pin năng lượng mặt trời (kim ngạch xuất khẩu chiếm khoảng gần 5 tỷ USD)...

Ở chiều ngược lại, công tác khởi kiện, điều tra, áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại tiếp tục được tăng cường, đẩy mạnh tạo lập môi trường cạnh tranh bình đẳng, bảo vệ hợp pháp các ngành sản xuất trong nước

Trong số 55 vụ việc điều tra áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam, đã có 31 biện pháp phòng vệ thương mại có hiệu lực. Các biện pháp này đã góp phần bảo đảm môi trường thương mại công bằng nhằm ngăn chặn tác động tiêu cực của hàng nhập khẩu đến sản xuất trong nước và việc làm của hàng triệu lao động, bảo đảm an ninh kinh tế và an sinh xã hội. Đặc biệt, khoản thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp, thuế tự vệ và thuế chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại thu nộp ngân sách hàng năm rất lớn với hơn 1.500 tỷ đồng.

Đặc biệt, năm 2024 công tác vận động các nước công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường đã được Bộ Công Thương chủ động đẩy mạnh. Cho đến nay, đã có 73 quốc gia và vùng lãnh thổ công nhận Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường.

+ Năm 2025 là năm có ý nghĩa rất quan trọng, đất nước ta đứng trước nhiều vận hội mới nhưng cũng còn rất nhiều khó khăn, thách thức. Xin Bộ trưởng cho biết nhận định của mình về tình hình thế giới, trong nước chi phối đến phát triển của ngành Công Thương và của đất nước?

- Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: Năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của đất nước và của ngành Công Thương, tạo nền tảng vững chắc cho đất nước bước vào kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, hướng tới thực hiện thắng lợi mục tiêu Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2030; đồng thời là năm tập trung tổ chức Đại hội Đảng các cấp, tiến tới Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV. Ngành Công Thương đã chủ động đề xuất các chỉ tiêu tăng trưởng với tinh thần tăng tốc, bứt phá, góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng 2 con số.

Đây là yêu cầu rất cao, đòi hỏi nỗ lực rất lớn của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và các tầng lớp Nhân dân; trong đó, ngành Công Thương tiếp tục được trao sứ mệnh tiên phong, dẫn dắt tăng trưởng của nền kinh tế trong bối cảnh có những khó khăn và thuận lợi đan xen, trong đó khó khăn, thách thức nhiều hơn, bởi nền kinh tế nước ta có độ mở lớn trong bối cảnh tình hình thế giới tiếp tục biến động phức tạp, khó lường, kinh tế và thương mại toàn cầu dự báo tiếp tục phục hồi nhưng còn tiềm ẩn nhiều rủi ro, thách thức và những yếu kém nội tại của nền kinh tế chậm được khắc phục, cụ thể như sau:

Thứ nhất, nền kinh tế Việt Nam vẫn duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định xã hội trong bối cảnh biến động của địa chính trị và kinh tế thế giới diễn ra phức tạp, nhiều khó khăn thách thức sẽ tiếp tục tạo ra những thuận lợi trong thu hút đầu tư và thúc đẩy sản xuất kinh doanh thời gian tới. Năm 2025, Việt Nam có cơ hội đón nhận dòng vốn đầu tư từ các công ty Mỹ, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao và bán dẫn, có thể thúc đẩy quá trình hiện đại hóa công nghiệp (công ty công nghệ bán dẫn hàng đầu của Mỹ, Nvidia đã quyết định chọn Việt Nam làm địa điểm đặt trung tâm R&D đầu tiên của Nvidia tại ASEAN).

Kinh tế Việt Nam phục hồi rõ nét trong năm 2024 sẽ là tiền đề thuận lợi cho năm 2025 (tốc độ tăng trưởng GDP năm 2024 đạt trên 7%, thuộc nhóm ít các nước tăng trưởng cao trong khu vực, thế giới và được các tổ chức quốc tế đánh giá cao). Cơ sở hạ tầng được đầu tư mạnh mẽ, nhất là hệ thống đường cao tốc và đường điện, tạo điều kiện thuận lợi cho kết nối và phát triển kinh tế. Khung thể chế hoàn thiện nhiều hơn với việc ban hành các luật mới như Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh Bất động sản và Luật Đấu thầu... Đặc biệt là sự nỗ lực, quyết tâm của Chính phủ và các địa phương sẽ tiếp tục được nâng cao và kỳ vọng năm 2025 “về đích” của Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm (2021 - 2025), làm nền tảng cho xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm (2026 - 2030).

Thứ hai, cách mạng công nghiệp 4.0 tiếp tục phát triển mạnh mẽ, cùng với những nỗ lực từ phía Chính phủ trong tháo gỡ khó khăn của doanh nghiệp, xây dựng Chính phủ điện tử, cắt giảm thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư kinh doanh nhằm thúc đẩy tăng trưởng... Cùng với đó, Chính phủ đã và sẽ tiếp tục nỗ lực đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công trong năm cuối thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025 để tạo sự tăng trưởng đột phá, từ đó tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế nói chung, sẽ là những yếu tố thuận lợi đối với sản xuất công nghiệp và hoạt động thương mại trong năm 2025.

Thứ ba, kinh tế số, thương mại điện tử tiếp tục được quan tâm hỗ trợ, thúc đẩy và được ứng dụng rộng rãi trong doanh nghiệp và cộng đồng, tạo động lực mạnh mẽ hơn thúc đẩy xuất khẩu và tiêu thụ hàng hóa trên thị trường nội địa, đặc biệt là hàng hóa nông sản, thực phẩm. Công tác phòng vệ thương mại và công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần bảo vệ sản xuất trong nước.

Thứ tư, Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng, trong bối cảnh thế giới đang thay đổi rất nhanh, phức tạp và khó lường, thể hiện qua việc tham gia và triển khai các cam kết kinh tế quốc tế tạo ra những cơ hội đối với sản xuất công nghiệp và thương mại của nước ta, tạo thêm lợi thế cạnh tranh cho hàng hóa xuất khẩu, tạo điều kiện để hàng hóa của Việt Nam thâm nhập vào các thị trường, đối tác với thuế quan ưu đãi, thúc đẩy xuất khẩu tăng trưởng mạnh trong thời gian tới. Các hiệp định FTA đã ký với các đối tác thị trường lớn của Việt Nam, đặc biệt là việc ký kết Hiệp định FTA với UAE giúp khai mở thị trường tiềm năng tại Trung Đông - châu Phi trong thời gian tới, sẽ tiếp tục có tác động tích cực đối với thương mại, đầu tư và đặc biệt là xuất khẩu... sẽ là những điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường này, từ đó tạo động lực đối với tăng trưởng xuất khẩu trong năm 2025.

Thứ năm, xu hướng phát triển kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, kinh tế số ngày càng rõ nét; chuyển dịch kinh tế theo hướng kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, kinh tế phát thải carbon thấp đang định hình lại các hình thức, loại hình dự án FDI trên toàn cầu; xu hướng gia tăng các hàng rào bảo hộ thương mại phi thuế quan tại nhiều khu vực thị trường lớn, đặc biệt là các biện pháp phòng vệ thương mại; diễn biến giá cả hàng hóa toàn cầu trở nên khó dự đoán; cách mạng công nghiệp lần thứ tư, phát triển bền vững dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo phát triển mạnh mẽ, ngày càng trở thành xu thế rõ nét…, bên cạnh những thời cơ cũng sẽ mang lại cả thách thức, đặt ra nhiều yêu cầu mới đối với mọi quốc gia, dân tộc, trong đó có Việt Nam.

Thứ sáu, với nền kinh tế có độ mở cao, ngày càng hội nhập sâu và tham gia sâu vào chuỗi gia trị gia tăng trên thế giới, Việt Nam không thể tránh khỏi những ảnh hưởng tiêu cực của những biến động từ bên ngoài trong bối cảnh rủi ro, thách thức còn rất lớn đối với triển vọng kinh tế thế giới trong năm 2025. Kinh tế Việt Nam tiếp tục chịu ảnh hưởng nhiều chiều từ những biến động của kinh tế thế giới.

+ Xin cảm ơn Bộ trưởng!