Một khu nghĩa địa trên địa bàn phường Quảng Đông, TP Thanh Hóa. Ảnh: VT

Vận động xã hội hóa thu tiền phân ô đất nghĩa trang là không phù hợp

Trên địa bàn phường Quảng Đông, TP Thanh Hóa có 5 nghĩa địa với tổng diện tích 6,59ha, nằm rải rác trên địa bàn các phố, gồm: Nghĩa địa cồn Mễu thuộc phố Xích Ngọc, cồn Xút thuộc phố Đông Văn, cồn Vườn thuộc phố Việt Yên, cồn Mã Sâm thuộc phố Chính Hảo và cồn Mã Ngại thuộc phố Đông Quang. Tất cả khu vực nghĩa địa này đều tự phát, được nhân dân trong phường sử dụng từ đời cha ông cho đến nay.

Qua kiểm tra các nội dung theo đơn thư của công dân, đoàn kiểm tra đã kết luận thực trạng việc sử dụng đất tại các nghĩa địa trên địa bàn còn nhiều bất cập, hạn chế, công tác vệ sinh môi trường, xử lý rác thải chưa được đảm bảo. Việc UBND phường Quảng Đông ban hành quy chế quản lý và sử dụng nghĩa trang nhằm đảm bảo đúng mục đích sử dụng theo hiện trạng là cần thiết, được đa số nhân dân đồng tình ủng hộ. Tuy nhiên, việc xây dựng và ban hành quy chế, việc phân ô, chia đất cho các gia đình, dòng tộc để xây dựng khuôn viên lăng mộ, việc quản lý thu chi còn có nội dung không phù hợp, không đúng quy định.

Cụ thể, việc quản lý, sử dụng đất nghĩa địa hiện nay có 4 khu vực (cồn Xút, cồn Vườn, cồn Mả Sâm và cồn Mả Ngại), UBND phường Quảng Đông đang quản lý, sử dụng nguyên trạng theo hiện trạng, chưa thực hiện việc phân ô giao cho bất kỳ hộ gia đình, dòng họ nào.

Đối với nghĩa địa cồn Mễu, UBND phường giao cho các phố tiến hành họp dân, lập dự trù chi tiết để thực hiện cải tạo, nâng cấp các tuyến đường trong nội bộ nghĩa trang và sửa chữa một số hạng mục công trình phục vụ cho việc mai táng của các hộ gia đình trong phố phố Xích Ngọc, Đông Đức và một số hộ thuộc phố Đông Quang.

Việc sử dụng đất để phân ô, giao cho các hộ gia đình, dòng tộc quy tập các phần mộ (có khu vực dành riêng cho dòng tộc với diện tích 30m² trở lên), không phù hợp với chủ trương của Nhà nước, của tỉnh Thanh Hóa, TP Thanh Hóa trong việc đang vận động nhân dân dừng mai táng (hung táng, cát táng) tại các khu đất nghĩa địa hiện trạng, sử dụng tự phát; khuyến khích vận động nhân dân sử dụng hình thức hỏa táng và quy tập các phần mộ cát táng về nghĩa trang nhân dân đã được quy hoạch.

Theo Quyết định số 3761/QĐ- UBND ngày 27/9/2021 của UBND tỉnh Thanh Hóa về việc phê duyệt quy hoạch sử dụng đất thời kỳ 2021-2030, kế hoạch sử dụng đất năm 2021 TP Thanh Hóa, cả 5 khu đất nghĩa địa trên địa bàn phường Quảng Đông không còn phù hợp quy hoạch.

Bên cạnh đó, việc phân ô, giao cho các hộ gia đình, dòng tộc quy tập các phần mộ gắn với việc vận động xã hội hóa, thu tiền với mức 1 triệu đồng đến 2 triệu đồng/m² đối với các trường hợp trong và ngoài địa bàn phường là không phù hợp, dẫn đến tình trạng mất công bằng cho những gia đình, dòng họ không có điều kiện về kinh tế và phát sinh những  trường hợp đặt chỗ, dành phần “mộ chờ”.

Về việc xây dựng và ban hành quy chế các nghĩa địa trên địa bàn phường Quảng Đông là phù hợp và cần thiết. Bố cục, nội dung văn bản cơ bản đảm bảo các yêu cầu của quy chế quản lý.

Một số nội dung chưa phù hợp với chủ trương, chỉ đạo của UBND TP về việc quản lý nghĩa trang. Cụ thể là tại Công văn số 2041/UBND-QLĐT ngày 17/6/2015 của Chủ tịch UBND TP: "Đối với các xã trên cơ sở nghĩa trang, nghĩa địa đang tồn tại nhưng theo quy hoạch đã được phê duyệt không phù hợp với chức năng sử dụng đất, tiến hành báo cáo thực trạng các nghĩa trang, nghĩa địa". UBND phường Quảng Đông chưa có báo cáo thực trạng, đề xuất nhưng đưa vào quy chế quản lý với các nội dung không phù hợp.

Tại khoản 3, Điều 8 quy chế ban hành kèm theo Quyết định số 73/QĐ-UBND ngày 25/7/2023 của UBND phường Quảng Đông, quy định việc sử dụng đất trong nghĩa trang mỗi lô đất được bố trí từ 10m² trở lên, có khu vực dành riêng cho dòng tộc thì diện tích từ 30m² trở lên. Việc giao đất cát táng chỉ dành cho người có đơn đề xuất theo thứ tự ưu tiên, trong đó có cả các trường hợp hộ gia đình có nguồn gốc là người địa phương đang cư trú ở nơi khác và hộ gia đình không phải là người địa phương có nguyện vọng chôn cất tại địa phương.

Kiểm điểm cá nhân, tập thể có liên quan

Đối với việc quy định mức thu kinh phí đóng góp, theo Điều 9, quy chế ban hành kèm theo Quyết định số 73/QĐ-UBND ngày 25/7/2023 của UBND phường Quảng Đông ban hành có quy định "mức thu kinh phí xã hội hóa đất dành cho các hộ gia đình khi cát táng đối với người có hộ khẩu tại địa phường từ 1.000.000 đồng/m² đến 2.000.000 đồng/m². Đối với các trường hợp khác mức thu từ 2.000.000 đồng/m² tùy từng trường hợp cụ thể do UBND phường quyết định".

Kinh phí quản lý nghĩa trang huy động từ nguồn thu xã hội hóa đối với các hộ có nhu cầu sử dụng đất nghĩa trang nhằm mục đích phục vụ công tác "trông coi, bảo vệ", vệ sinh môi trường, cải tạo, nâng cấp, sửa chữa nhỏ tại nghĩa trang, không thực hiện theo quy mô như đối với các dự án đầu tư công nên việc đặt ra mức thu 1.000.000 đồng -2.000.000 đồng/m², theo diện tích (dành cho dòng tộc từ 30m² trở lên) là không phù hợp, gây mất công bằng giữa các hộ gia đình có điều kiện về kinh tế và có nhu cầu (đặt chỗ, mua trước), không phù hợp với chủ trương, hạn chế chôn cất tại nghĩa địa tự phát (tập trung về nghĩa trang Chợ Nhàng).

Việc quản lý, sử dụng nguồn kinh phí xã hội hóa UBND phường Quảng Đông không ban hành văn bản báo cáo Đảng ủy, HĐND phường phê duyệt chủ trương thực hiện xã hội hóa đóng góp cải tạo, xây dựng nghĩa trang của các hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn phường theo quy định. UBND phường không lập dự án đầu tư, xây dựng cải tạo, chỉnh trang các nghĩa trang; không quản lý nguồn thu đóng góp xã hội hóa theo quy định mà để thủ quỹ UBND phường trực tiếp thu tiền của các hộ gia đình có nhu cầu sử dụng đất, khi phát sinh nhiệm vụ chi thì xuất quỹ cho phố ký nhận trên sổ theo dõi cá nhân, không thực hiện nộp vào ngân sách để quản lý, sử dụng theo quy định là không đúng, vi phạm Khoản 2 Điều 8 Luật Ngân sách năm 2015; không thực hiện theo hướng dẫn tại Công văn số 5603/UBND-TCKH ngày 01/10/2021 của UBND TP Thanh Hóa. Tuy nhiên, tại thời điểm kiểm tra chưa phát hiện dấu hiệu tham nhũng, động cơ, mục đích vụ lợi cá nhân.

Nguyên nhân chủ quan, UBND, Chủ tịch UBND phường Quảng Đông chưa nhận thức đúng, đầy đủ các quy định của pháp luật về quản lý tài chính, chủ trương, chỉ đạo của tỉnh, thành phố về quản lý nghĩa trang, nghĩa địa trên địa bàn; nóng vội trong việc ban hành quy chế quản lý, sử dụng đất nghĩa trang, trong đó xây dựng mức thu đóng góp kinh phí cải tạo, nâng cấp nghĩa trang, đối tượng thu tiền khi sử dụng đất nghĩa trang là không đúng chức năng nhiệm vụ theo thẩm quyền. Quá trình tổ chức thực hiện không tuân theo quy chế, công tác công khai, minh bạch trong chỉ đạo, điều hành công chức chuyên môn chưa cụ thể, kịp thời, dẫn đến dư luận về việc thu, quản lý, sử dụng nguồn đóng góp xã hội hóa, làm phát sinh đơn thư.

Trách nhiệm, việc xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện quy chế quản lý, sử dụng nghĩa trang nhân dân trên địa bàn phường Quảng Đông có những nội dung không phù hợp với chủ trương, văn bản chỉ đạo của UBND TP và các quy định của pháp luật như đã nêu trên, trách nhiệm thuộc về Đảng ủy, HĐND phường trong việc lãnh đạo, chỉ đạo; UBND phường Quảng Đông trong việc tổ chức thực hiện, trực tiếp là Chủ tịch UBND, công chức địa chính, công chức văn hóa- xã hội và thủ quỹ UBND phường Quảng Đông.

Đối với bà Nguyễn Thị Khiêm, công chức tài chính- kế toán phường, là đại biểu HĐND phường Quảng Đông nhiệm kỳ 2016-2021 và 2021-2026, có biết về chủ trương vận động đóng góp xã hội hóa cải tạo nâng cấp nghĩa trang nhưng không chủ động tham mưu báo cáo đề xuất UBND phường quản lý, sử dụng nguồn thu đóng góp xã hội hóa theo quy định của Luật Ngân sách và các văn bản hướng dẫn thi hành.

Từ những kết quả kiểm tra nói trên, UBND TP Thanh Hóa giao UBND phường, Chủ tịch phường Quảng Đông tổ chức kiểm điểm đối với tập thể, cá nhân có liên quan trong việc xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện quy chế quản lý, sử dụng nghĩa trang nhân dân trên địa bàn phường.

Căn cứ quy hoạch sử dụng đất thời kỳ 2021-2030, kế hoạch sử dụng đất TP Thanh Hóa đã được phê duyệt; chủ trương của cấp ủy, chính quyền TP về quản lý nghĩa trang, nghĩa địa tồn tại tự phát từ trước đây để sửa đổi, bổ sung quy chế về quản lý, sử dụng nghĩa trang, nghĩa địa trên địa bàn phường Quảng Đông đảm bảo phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương...

Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Quản lý đô thị phối hợp tham mưu cho UBND TP trong việc rà soát, thống kê, tổng hợp tình hình quy hoạch, sử dụng nghĩa trang, nghĩa địa trong các khu dân cư trên địa bàn TP nói chung và UBND phường Quảng Đông nói riêng để quản lý và hướng dẫn quản lý, sử dụng. Nghiêm cấm việc mở rộng nghĩa trang, chôn cất, xây dựng lăng mộ trên đất ngoài nghĩa trang, nghĩa địa. Phòng Nội vụ TP tham mưu Chủ tịch UBND TP Thanh Hóa hướng dẫn, chỉ đạo tổ chức, cá nhân có liên quan nghiêm túc kiểm điểm trách nhiệm theo quy định.