Nguồn gốc phát sinh tranh chấp

Kết quả thẩm tra, xác minh của cơ quan chức năng tỉnh Bình Thuận cho thấy: Ông Nềnh A Sáng với ông Nềnh Chềnh Sáng là anh, em ruột. Việc tranh chấp này phát sinh từ tháng 5/2010.

Theo đơn ông Nềnh A Sáng trình bày: Vào khoảng năm 1975, ông chung sống cùng với cha, mẹ tại xã Hải Ninh, huyện Bắc Bình. Thời gian này, vợ chồng ông có khai hoang một phần đất. Sau đó, năm 1976, ông Nềnh A Sáng mua thêm của ông Phan Văn Chương một phần (không có làm giấy tờ). Khu đất khai hoang và nhận sang nhượng nằm ngăn cách với đất cha mẹ ông bằng một con đường mòn xe bò, ông trực tiếp sử dụng khu đất này đến cuối năm 2007.
 

Năm 2008, ông Nềnh Chềnh Sáng (em ruột ông) san ủi cải tạo đất của cha mẹ thành ruộng sản xuất. Thấy đất của ông Nềnh A Sáng nằm liền kề mà không làm, ông Nềnh Chềnh Sáng đến nhà ông đặt vấn đề mượn đất sản xuất. Được ông Nềnh A Sáng đồng ý, ông Nềnh Chềnh Sáng có san ủi và di chuyển con đường mòn ngăn cách giữa đất ông với đất cha mẹ ra ranh ngoài của thửa đất tranh chấp để tạo lập thành một thửa đất sử dụng. 

Năm 2010, ông Nềnh A Sáng đề nghị ông Nềnh Chềnh Sáng trả lại đất để ông sản xuất nhưng ông Nềnh Chềnh Sáng không trả. Do vậy, ông có đơn tranh chấp, nhờ chính quyền xã Hải Ninh giải quyết.

Đơn tranh chấp đất của ông Nềnh A Sáng được UBND xã Hải Ninh tiếp nhận, tiến hành hòa giải nhưng các bên không đạt được sự đồng thuận nên tiếp tục gửi đơn đến UBND huyện Bắc Bình xem xét giải quyết. 

Ngày 25/4/2013, Chủ tịch UBND huyện Bắc Bình ban hành Quyết định số 5514/QĐ-UBND về việc giải quyết tranh chấp đất đai giữa ông Nềnh A Sáng với ông Nềnh Chềnh Sáng, nội dung: Không chấp thuận nội dung đơn của ông Nềnh A Sáng đề nghị Nhà nước công nhận cho ông phần đất đang tranh chấp với ông Nềnh Chềnh Sáng có diện tích 7.498,4m2 tọa lạc tại khu vực Cà Nha - Tấn Mài, thuộc thôn Hải Thủy, xã Hải Ninh với lý do: Ông không có giấy tờ gì về quyền sử dụng (QSD) đất theo quy định của pháp luật về đất đai để chứng minh QSD tranh chấp trên là của mình; không sử dụng đất ổn định, liên tục từ năm 1996 đến nay là không đúng quy định tại Điều 15 và khoản 11, Điều 38 Luật Đất đai năm 2003. 

Chủ tịch UBND huyện Bắc Bình cũng không công nhận QSD số diện tích 7.498,4m2 đất đang tranh chấp cho ông Nềnh Chềnh Sáng với lý do: Ông không có giấy tờ gì về QSD đất theo quy định của pháp luật về đất đai để chứng minh QSD đất tranh chấp trên là của mình; ông bắt đầu sử dụng đất từ năm 2008, sau ngày 1/7/2004 là hành vi lấn chiếm đất không đúng quy định tại Điều 15; điểm a, khoản 6 Điều 38 Luật Đất đai năm 2003 và khoản 3 Điều 15 Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ. 

Tại khoản 2 Điều 2 Quyết định 5514/QĐ-UBND ngày 25/4/2013 của Chủ tịch UBND huyện Bắc Bình thể hiện: Xét điều kiện hộ ông Nềnh Chềnh Sáng là hộ gia đình trực tiếp sản xuất nông nghiệp, có quá trình quản lý sử dụng đất tranh chấp ổn định từ năm 2008 đến nay, UBND huyện xem xét tạo điều kiện cho ông Nềnh Chềnh Sáng thuê số diện tích tranh chấp trên để sản xuất nông nghiệp nếu hộ ông có nhu cầu thuê đất.
 

Sau khi nhận quyết định giải quyết tranh chấp đất của Chủ tịch UBND huyện Bắc Bình, ông Nềnh A Sáng không đồng ý, có đơn khiếu nại đến Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận yêu cầu sửa đổi quyết định và giao phần đất tranh chấp cho ông được QSD đất. 

Kết quả xác minh cho thấy: Khu đất tranh chấp giữa ông Nềnh A Sáng với ông Nềnh Chềnh Sáng tọa lạc tại khu vực Cà Nha - Tấn Mài thôn Hải Thủy, xã Hải Ninh, huyện Bắc Bình. Qua sự chỉ định thống nhất ranh giới đất tranh chấp của các bên, đối chiếu bản đồ địa chính xã Hải Ninh đo đạc năm 2010 được các cơ quan liên quan và Sở Tài nguyên và Môi trường phê duyệt ngày 31/12/2011, phần đất tranh chấp thuộc thửa số 882, diện tích 7.498,4m2.

Theo bà Ừng Cá Phắn (vợ ông Nềnh Chềnh Sáng) trình bày: Vợ, chồng bà có sản xuất khoảng hơn 1ha đất tại khu vực Cà Nha - Tấn Mài (đất của cha mẹ giao lại sản xuất). 

Năm 2006 có tổ công tác tiến hành đo đạc cấp sổ đỏ cho nhân dân tại khu vực này. Quá trình đo đạc phần đất của vợ, chồng bà sử dụng, nhận thấy khu đất ông Nềnh A Sáng tiếp giáp đang bỏ hoang nhiều năm không sử dụng nên vợ, chồng bà có đến nhà ông đặt vấn đề đo đạc luôn. Ông Nềnh A Sáng nói “đất xấu, khó sản xuất mà có 2 - 3 sào đo làm gì thôi thì vợ, chồng chú đo làm sổ luôn đi” (vì là người dân tộc Nùng chỉ nói bằng miệng, không làm giấy tờ). Từ đó vợ, chồng bà Ừng Cá Phắn thuê máy san ủi, cải tạo trồng mè năm được, năm không cho đến năm 2010 thì ông Nềnh A Sáng đề nghị vợ, chồng bà trả lại đất để ông sản xuất. 

Yêu cầu của ông Nềnh A Sáng không được vợ, chồng bà Ừng Cá Phắn đồng ý nên ông Nềnh A Sáng phát sinh tranh chấp.  

Đối với ông Nềnh A Sáng: Qua xác minh, làm việc các ban, ngành của xã Hải Ninh đều có chung ý kiến xác nhận diện đất tranh chấp có một phần ông Nềnh A Sáng khai hoang và một phần ông mua lại của ông Phan Văn Chương từ năm 1976 và có sản xuất đến năm 1996 là đúng, khu đất này hiện nay đo đạc xác định được diện tích là 7.498,4m2.. Tuy nhiên, kể từ năm 1997 - 2008, ông Nềnh A Sáng bỏ hoang không sử dụng. Do khu đất nằm liền kề với ranh đất sản xuất của cha mẹ ông (ông Nềnh Văn Sáng, bà Vòng Ửng Muối) giao cho em ruột là ông Nềnh Chềnh Sáng trực tiếp quản lý sản xuất; sẵn đó đã trông coi (giữ đất) nên không có người ngoài lấn chiếm. 

Việc ông Nềnh A Sáng có cho ông Nềnh Chềnh Sáng sử dụng đất vào năm 2008 (không có làm giấy tờ) nhưng cả 2 bên đều thừa nhận, từ đó ông Nềnh Chềnh Sáng đã cải tạo, san ủi các gò mối, gốc cây và dịch chuyển con đường ra ranh ngoài thửa đất (xác lập thửa đất đang tranh chấp với đất của cha mẹ liền kề thành một thửa) để trồng mè. 

Nguyên nhân chính dẫn đến phát sinh tranh chấp đất là do khu vực này hiện nay có hệ thống thủy lợi hồ Cà Giây và kênh tiếp nước Đại Ninh cung cấp nước tưới phục vụ tốt cho sản xuất. 

Quyết định giải quyết

Theo lãnh đạo UBND tỉnh Bình Thuận, trước đây ông Nềnh A Sáng có khai hoang sản xuất nhưng không liên tục, đã bỏ hoang từ năm 1996 đến khi phát sinh tranh chấp; ông Nềnh Chềnh Sáng quá trình sử dụng đất liền kề đã lấn, chiếm đất khai phá sử dụng từ năm 2008 (sau ngày 1/7/2004) là trái quy định pháp luật đất đai nên cả 2 ông không được thừa nhận mà phải thu hồi đất theo khoản 3, Điều 15 Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ. Song, xét thấy các bên tranh chấp là anh em ruột, việc ông Nềnh A Sáng bỏ hoang đất từ năm 1997 - 2008 nhưng không bị người khác lấn chiếm là do có đất sản xuất của cha mẹ ông nằm liền kề mà trực tiếp là ông Nềnh Chềnh Sáng trông coi giữ đất. 

Căn cứ hiện trạng sử dụng đất năm 2005 và điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến 2010, kế hoạch sử dụng đất 5 năm kỳ đầu giai đoạn 2011 - 2015 thì khu đất trên được quy hoạch vào mục đích sản xuất nông nghiệp (đất trồng cây hàng năm khác), hiện trạng đang sử dụng là phù hợp với quy hoạch sử dụng đất của địa phương được phê duyệt. Nguyện vọng của các bên đều muốn được sử dụng đất là chính đáng, bởi cả 2 ông đều có bỏ kinh phí và công lao động, có thời gian dài sản xuất trên khu đất; cho dù không liên tục, do vậy sau khi lập thủ tục thu hồi đất thuộc quyền quản lý, quyết định của Nhà nước, chính quyền địa phương cần xem xét hoàn cảnh từng hộ để hướng dẫn các bên làm đơn gửi UBND xã Hải Ninh xem xét đề nghị UBND huyện Bắc Bình xem xét giao hoặc cho thuê đất để các hộ sử dụng cho thấu tình, đạt lý.

Xét nội dung đơn ngày 13/5/2013 của ông Nềnh A Sáng đề nghị UBND tỉnh xem xét lại nội dung Quyết định số 5514/QĐ-UBND ngày 25/4/2013 của Chủ tịch UBND huyện Bắc Bình; xét đề nghị của Sở Tài nguyên và Môi trường tại Báo cáo số 135/BC-STNMT ngày 29/7/2013 và ý kiến của Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận Nguyễn Thành Tâm tại Công văn số 2727/VP-NCPC ngày 12/8/2013; tại Văn bản số 2032/QĐ-UBND, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thành Tâm đã không chấp nhận nội dung đơn tranh chấp đòi QSD 7.498,4m2 đất tọa lạc khu vực Cà Nha - Tấn Mài thuộc xã Hải Ninh, huyện Bắc Bình đối với ông Nềnh A Sáng và ông Nềnh Chềnh Sáng. Lý do: Ông Nềnh A Sáng không có giấy tờ nào để chứng minh ông có quá trình sử dụng đất ổn định liên tục; từ năm 1997 - 2008, ông đã bỏ hoang khu đất này, hành vi trên vi phạm Điều 15 và khoản 11 Điều 38 Luật Đất đai năm 2003. Đối với ông Nềnh Chềnh Sáng, có hành vi lấn, chiếm đất khai phá sử dụng từ năm 2008 (sau ngày 1/7/2004), hành vi trên vi phạm quy định tại Điều 15 Luật Đất đai năm 2003 và khoản 3, Điều 15 Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ nên không được thừa nhận. 

Công nhận nội dung Quyết định số 5514/QĐ-UBND ngày 25/4/2013 của Chủ tịch UBND huyện Bắc Bình về việc giải quyết tranh chấp đất giữa ông Nềnh A Sáng với ông Nềnh Chềnh Sáng là đúng pháp luật; Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận giao UBND huyện Bắc Bình, tiến hành thực hiện việc thu hồi đất, sau đó căn cứ diện tích đất đã thu hồi, hướng dẫn các bên làm đơn để được xem xét giải quyết thấu tình đạt lý, phù hợp với pháp luật đất đai, tạo điều kiện cho các bên đều có đất sản xuất, ổn định đời sống.

Thạch Hãn