(Thanh tra) - Kết luận thanh tra số 45/KL-TTr ngày 23/1/2025 của Thanh tra Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn về việc thực hiện nhiệm vụ lập quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thủy sản thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã chỉ ra rằng, trong nhiều công đoạn thực hiện nhiệm vụ còn sai quy định pháp luật; nhiều vi phạm dẫn đến phải xử lý về kinh tế hàng trăm triệu đồng.
Nhiệm vụ quy hoạch bảo vệ và khai thác nguồn lợi thủy sản thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 541/QĐ-TTg ngày 20/4/2020. Nhiệm vụ này được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn giao trực tiếp cho Tổng Cục thủy sản quản lý - chủ đầu tư (nay là Cục Kiểm ngư quản lý). Phạm vi của quy hoạch bao gồm các thuỷ vực thuộc vùng nội địa và vùng biển, hải đảo trên lãnh thổ Việt Nam.
Với mục tiêu bảo đảm hiệu quả hoạt động khai thác, gắn với bảo vệ, bảo tồn, phục hồi, phát triển nguồn lợi thủy sản, phát triển nghề cá bền vững và có trách nhiệm; bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu, phù hợp với yêu cầu hội nhập quốc tế; bảo vệ quốc phòng an ninh trên các vùng biển, hải đảo thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia của Việt Nam. Kinh phí thực hiện là hơn 25,193 tỷ đồng.
Xây dựng nhiệm vụ lập quy hoạch bộc lộ nhiều sai sót
Trong việc lập, thẩm định trình phê duyệt nhiệm vụ lập quy hoạch đã vi phạm quy định tại khoản 2 Điều 22 Luật Đấu thầu 2013, khi Văn phòng Tổng cục Thuỷ sản ký hợp đồng thuê khoán chuyên gia (Hợp đồng số 151/TV ngày 15/11/2018) xây dựng thuyết minh nhiệm vụ lập quy hoạch, giá trị hợp đồng là 333 triệu đồng, khi chưa có kế hoạch lựa chọn nhà thầu được phê duyệt; chưa được giao vốn, kết luận thanh tra khẳng định.
Sau khi Hợp đồng số 151/TV kết thúc thời gian thực hiện (tháng 6/2019), phải đến ngày 20/8/2020, Phụ lục hợp đồng số 15/PL-TV mới được ký kết, tức là 14 tháng sau thời gian thực hiện hợp đồng, hai bên mới thương thảo để gia hạn thời gian thực hiện một số nội dung hợp đồng.
Theo kết luận thanh tra, trách nhiệm trực tiếp đối với những tồn tại, thiếu sót này thuộc các tập thể và cá nhân thuộc Vụ Bảo tồn và Phát triển nguồn lợi thủy sản, Văn phòng Tổng cục Thủy sản tham gia lập, thẩm định trình phê duyệt nhiệm vụ lập Quy hoạch; trách nhiệm liên quan thuộc lãnh đạo Tổng cục Thủy sản được giao quản lý, chỉ đạo lập nhiệm vụ lập quy hoạch.
Dự toán chưa áp dụng giảm 50% giá trị theo quy định tại điểm g khoản 1 Điều 20 Thông tư số 10/2020/TT-BTC ngày 20/2/2020 của Bộ Tài chính quy định về quyết toán dự án hoàn thành sử dụng nguồn vốn Nhà nước do nhiệm vụ quy hoạch có chi phí kiểm toán độc lập thực hiện kiểm toán, làm tăng chi phí dự toán lên hơn 21 triệu đồng. Trong quá trình thực hiện, chủ đầu tư chưa thanh toán phần chi phí chênh lệch này.
Nghiệm thu, thanh toán sai quy định hàng trăm triệu đồng
Trong kế hoạch lựa chọn nhà thầu thực hiện lập quy hoạch được Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn phê duyệt tại Quyết định số 2742/QĐ-BNN-TCTS ngày 21/7/2020, phần công việc thuộc kế hoạch lựa chọn nhà thầu gồm có 5 gói thầu. Trong đó, Gói thầu số 01, là lập quy hoạch, có giá là hơn 22,237 tỷ đồng, lựa chọn nhà thầu thông qua hình thức đấu thầu rộng rãi qua mạng.
Theo kết luận thanh tra, ngày 28/9/2020, đại diện chủ đầu tư (Văn phòng Tổng cục Thủy sản, Vụ Bảo tồn và Phát triển nguồn lợi thủy sản) và nhà thầu (Liên danh Viện Kinh tế và Quy hoạch thủy sản - Viện Nghiên cứu Hải sản) ký Hợp đồng dịch vụ tư vấn số 89/HĐTV, giá trị hợp đồng là hơn 22,190 tỷ đồng (trong đó, phần giá trị thực hiện của Viện Kinh tế và Quy hoạch thủy sản là hơn 11,176 tỷ đồng; phần giá trị thực hiện của Viện Nghiên cứu Hải sản là hơn 11,013 tỷ đồng). Hợp đồng được tổ chức thực hiện trong 363 ngày kể từ khi hợp đồng có hiệu lực.
Đến thời điểm thanh tra, tổng số tiền các nhà thầu đã nghiệm thu, thanh toán là hơn 21,867 tỷ đồng (Viện Kinh tế và Quy hoạch Thuỷ sản đã nghiệm thu thanh toán hơn 10,853 tỷ đồng; Viện Nghiên cứu Hải sản đã nghiệm thu thanh toán hơn 11,013 tỷ đồng). Do một số sản phẩm nhà thầu giao nộp chủ đầu tư chậm tiến độ so với hợp đồng, nên chủ đầu tư đã phạt đối với lỗi chậm tiến độ với tổng số tiền là hơn 327 triệu đồng. Trong đó, Viện Kinh tế và Quy hoạch thuỷ sản bị phạt hơn 192 triệu đồng, còn Viện Nghiên cứu Hải sản bị phạt hơn 135 triệu đồng.
Kết luận thanh tra cũng chỉ ra nhiều vi phạm khác của nhà thầu khi không thực hiện đúng các điều khoản trong hợp đồng đã ký kết. Cụ thể như: Viện Kinh tế và Quy hoạch thủy sản không trực tiếp phân tích mẫu điều tra bổ sung nguồn lợi vùng nội địa mà lại ký hợp đồng thuê Trung tâm Công nghệ sinh học thủy sản thuộc Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản I thực hiện phân tích, nhưng cũng không có văn bản báo cáo và được sự chấp thuận của chủ đầu tư tự ý thay đổi một số nhân sự thực hiện nội dung xây dựng báo cáo so với nhân sự đề xuất trong hồ sơ dự thầu, mà không có báo cáo và không có sự chấp thuận của chủ đầu tư…
Kiểm tra công tác nghiệm thu, thanh toán, đoàn thanh tra đã chỉ ra nhiều nội dung chủ đầu tư đã nghiệm thu, nhà thầu đã được thanh toán sai quy định và sai với thực tế thực hiện, tổng số tiền đã nghiệm thu, thanh toán sai là hơn 450 triệu đồng. Trong đó, Viện Kinh tế và Quy hoạch Thủy sản đã được nghiệm thu và thanh toán sai số tiền 196,5 triệu đồng, còn Viện Nghiên cứu Hải sản, số tiền đã được nghiệm thu, thanh toán sai là hơn 254 triệu đồng.
Trách nhiệm trực tiếp đối với những tồn tại, thiếu sót nêu trên thuộc về nhà thầu tư vấn lập quy hoạch (Liên danh Viện Kinh tế và Quy hoạch thủy sản - Viện Nghiên cứu Hải sản), tập thể, cá nhân thuộc Văn phòng Tổng cục Thủy sản, Vụ Bảo tồn và Phát triển nguồn lợi thủy sản tham gia quản lý gói thầu.
Tại Gói thầu số 04 (thuê tư vấn giám sát thực hiện Gói thầu số 01) có giá trị dự toán là hơn 446 triệu đồng. Ngày 20/10/2020, đại diện chủ đầu tư (Văn phòng Tổng cục Thủy sản, Vụ Bảo tồn và Phát triển nguồn lợi thủy sản) và nhà thầu (Công ty TNHH Tư vấn Thương mại và Đầu tư Tất Thắng) đã ký Hợp đồng dịch vụ tư vấn số 01-TVGS/HĐTV với trị giá hơn 400,593 triệu đồng, thời gian thực hiện trong 270 ngày từ khi hợp đồng có hiệu lực.
Phạm vi điều tra khảo sát để lập quy hoạch (Gói thầu số 01) trải dài trên cả nước, nhưng tại Phụ lục 1, Hợp đồng thực hiện Gói thầu số 04, lại thống nhất nội dung, bên B (nhà thầu tư vấn giám sát) lựa chọn giám sát một số địa điểm tại hiện trường và kiểm tra thực tế tại nhà thầu thực hiện Gói thầu số 01. Do vậy, nhà thầu tư vấn giám sát chỉ thực hiện giám sát tại một số địa điểm thực hiện khảo sát đối với một số hoạt động. Kết luận thanh tra cho rằng, một số hoạt động điều tra, khảo sát tại hiện trường của nhà thầu thực hiện Gói thầu số 01 chưa được giám sát đầy đủ.
Từ những tồn tại, thiếu sót, khuyết điểm được phát hiện qua thanh tra, Chánh Thanh tra Bộ kiến nghị Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn giao Cục Kiểm ngư phối hợp với Cục Thủy sản tổ chức kiểm điểm, nghiêm túc chấn chỉnh, rút kinh nghiệm đối với các tập thể, cá nhân thuộc thẩm quyền quản lý của Tổng cục Thủy sản trước đây (Cục Kiểm ngư, Cục Thủy sản hiện nay) có liên quan đến các tồn tại, thiếu sót, khuyết điểm trong quá trình quản lý, triển khai thực hiện nhiệm vụ lập quy hoạch như đã nêu.
Đôn đốc thu hồi và nộp số tiền hơn 451 triệu đồng để nộp ngân sách Nhà nước do thanh toán sai quy định cho nhà thầu Liên danh Viện Kinh tế và Quy hoạch Thủy sản - Viện Nghiên cứu Hải sản; giảm trừ thanh toán chi phí thẩm tra, phê duyệt quyết toán số tiền hơn 21 triệu đồng
Vụ Kế hoạch, Vụ Tài chính và các nhà thầu tư vấn phải chấn chỉnh, rút kinh nghiệm đối với các tồn tại, thiếu sót có liên quan đã được nêu trong kết luận thanh tra.
