Theo TS Trịnh Văn Toàn, Vụ trưởng Vụ II, Thanh tra Chính phủ, công tác thu thập tài liệu, chứng cứ, xây dựng báo cáo kết quả thanh tra, dự thảo kết luận thanh tra có vai trò, ý nghĩa quan trọng trong tiến trình đổi mới công tác thanh tra. Ảnh: TH

Theo TS Trịnh Văn Toàn, thanh tra là hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan thực hiện chức năng thanh tra đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Để một cuộc thanh tra được tiến hành có trọng tâm, trọng điểm và đạt chất lượng cao thì việc thu thập thông tin, tài liệu đóng vai trò, ý nghĩa quan trọng.

Theo quy định tại Điều 49, Luật Thanh tra 2022, việc thu thập thông tin, tài liệu là một trong những công việc bắt buộc trong quy trình thực hiện một cuộc thanh tra,việc này được thực hiện trong giai đoạn chuẩn bị thanh tra và quá trình tiến hành thanh tra trực tiếp.

“Có thể khẳng định, công tác thu thập tài liệu, chứng cứ là một trong những nhiệm vụ quan trọng, có tác động quyết định đến kết quả thanh tra. Bởi vì, báo cáo kết quả thanh tra và kết luận thanh tra chỉ thực sự thuyết phục khi có tài liệu, chứng cứ đầy đủ, rõ ràng và được thu thập đúng quy định của pháp luật” - ông Toàn nói.

Tuy nhiên, thực tế trong một số trường hợp, việc thu thập tài liệu, chứng cứ có chất lượng không tốt, có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân chủ quan do sự hiểu biết, ý thức, trách nhiệm của thanh tra viên còn hạn chế.

Mặt khác, trong thời gian qua, việc xây dựng báo cáo kết quả thanh tra của các đoàn thanh tra cơ bản bám sát các nội dung thanh tra, làm cơ sở cho người ra quyết định thanh tra xem xét, xử lý và ra kết luận thanh tra.

Tuy nhiên, theo ông Toàn, trong việc xây dựng và hoàn thiện báo cáo kết quả thanh tra còn những tồn tại như: Chưa đáp ứng được thời gian theo quy định của Luật Thanh tra, việc thu thập chứng cứ trong quá trình thanh tra chưa chặt chẽ, chưa kịp thời; hạn chế trong việc rà soát, đối chiếu với các quy định của pháp luật để xác định rõ đúng, sai, mức độ vi phạm của đối tượng thanh tra… từ đó dẫn đến một số báo cáo kết quả thanh tra có chất lượng chưa cao, kiến nghị thiếu tính khả thi.

“Các báo cáo kết quả thanh tra hiện nay chưa được chuẩn hóa (về cấu trúc, nội dung, hình thức…), chưa đủ chi tiết với các tiêu chí cụ thể, dẫn đến khó khăn cho người ra quyết định thanh tra khi thực hiện kết luận thanh tra”- chủ nhiệm đề tài nhấn mạnh.

Ông Toàn chia sẻ, trong những năm qua, việc xây dựng, hoàn thiện kết luận thanh tra đang là vấn đề còn nhiều bất cập. Nhiều cuộc thanh tra không đảm bảo quy định về thời gian công bố kết luận, làm ảnh hưởng uy tín của cơ quan tiến hành thanh tra. Không ít cuộc thanh tra, trong quá trình xây dựng dự thảo kết luận, thậm chí sau khi đã có kết luận, nhưng đối tượng thanh tra có ý kiến giải trình, kiến nghị xem xét lại những nội dung kết luận.

Bên cạnh đó, chất lượng của không ít kết luận chưa cao, thể hiện ở chỗ những nhận định đánh giá về các hành vi vi phạm của đối tượng thanh tra chưa sát bản chất, thiếu sự thống nhất,…

Theo ông Toàn, trước tình hình đó, cần có sự tổng kết, đánh giá khách quan, khoa học, toàn diện, có hệ thống những mặt làm được, những tồn tại, hạn chế trong công tác thu thập tài liệu, chứng cứ, xây dựng báo cáo kết quả thanh tra, dự thảo kết luận thanh tra, trong đó có việc tổng kết, đánh giá việc thực hiện các nghị quyết của Bán Cán sự Đảng Thanh tra Chính phủ về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng, tiến độ, hiệu quả công tác thanh tra và xử lý trách nhiệm các vi phạm trong hoạt động thanh tra.

“Từ đó, đưa ra những giải pháp hoàn thiện pháp luật; siết chặt kỷ cương, kỷ luật của thanh tra viên trong hoạt động thanh tra và nâng cao hiệu quả công tác thu thập tài liệu, chứng cứ, xây dựng báo cáo kết quả thanh tra, dự thảo kết luận thanh tra nhằm đáp ứng những yêu cầu, nhiệm vụ của cơ quan thanh tra trong tình hình mới”, ông Toàn nói,

Ông Toàn cho biết, đề tài nghiên cứu 3 nội dung chính: Cơ sở lý luận về công tác thu thập tài liệu, chứng cứ, xây dựng báo cáo kết quả thanh tra, dự thảo kết luận thanh tra; Thực trạng công tác thu thập tài liệu, chứng cứ, xây dựng báo cáo kết quả thanh tra, dự thảo kết luận thanh tra; Giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả công tác thu thập tài liệu, chứng cứ, xây dựng báo cáo kết quả thanh tra, dự thảo kết luận thanh tra.

Tại hội nghị, các thành viên hội đồng đều đánh giá thuyết minh được chuẩn bị nghiêm túc, mục tiêu, nhiệm vụ rõ ràng, mạch lạc, cơ bản đạt yêu cầu.

Tuy nhiên, để hoàn thiện hơn nữa, chủ nhiệm đề tài cần biên tập lại kỹ thuật, câu chữ cho logic và hợp lý hơn với tên đề tài “Thu thập tài liệu, chứng cứ, xây dựng báo cáo kết quả thanh tra, dự thảo kết luận thanh tra - Thực trạng và giải pháp”.

Đối với tính cấp thiết, cần bổ sung thêm yêu cầu của việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy của các cơ quan thanh tra đặt ra yêu cầu đối với công tác thanh tra như thế nào? Làm rõ hơn nữa trách nhiệm của các cơ quan trong việc phối hợp cung cấp tài liệu, chứng cứ ra sao; đồng thời cần bổ sung phân tích những tồn tại, hạn chế của pháp luật có liên quan đến thu thập tài liệu, chứng cứ, xây dựng báo cáo kết quả thanh tra, dự thảo kết luận thanh tra.

Đối với phạm vi nghiên cứu, theo hội đồng, chủ nhiệm đề tài cần tập trung vào hoạt động thanh tra hành chính của Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh.

Hội đồng cũng yêu cầu đối với nội dung 1 cần làm rõ hơn các khái niệm, vai trò, mối quan hệ giữa thu thập tài liệu, chứng cứ và xây dựng dự thảo, báo cáo kết luận thanh tra. Yêu cầu đặt ra đối với việc thu thập tài liệu, chứng cứ, xây dựng báo cáo kết quả thanh tra. Đề tài có thể nghiên cứu kinh nghiệm thu thập tài liệu, chứng cứ trong hoạt động kiểm toán, điều tra.

Nội dung 2 cần biên tập lại đảm bảo logic hơn.

Nội dung 3 cần bổ sung thêm cho dày dặn hơn về dung lượng, tập trung vào tổ chức thực hiện. Chủ nhiệm cần đưa ra các nhận xét, đánh giá, tuân thủ các quy định của Đảng, quy định của pháp luật.

Đối với các giải pháp, cần bổ sung thêm “quan điểm” về công tác thanh tra, bổ sung giải pháp nâng cao hiệu quả việc thu thập tài liệu, chứng cứ; giải pháp về nâng cao trách nhiệm chỉ đạo, điều hành của thủ trưởng cơ quan thanh tra; giải pháp về kiểm soát quyền lực trong hoạt động thanh tra.

Trên cơ sở đó, thuyết minh đề tài khoa học đã được hội đồng thông qua và tổ chức nghiên cứu vào năm 2025 -2026.