(Thanh tra) - Luật Đất đai năm 2024 có nhiều điểm mới căn bản, toàn diện, song thực tiễn tổ chức thi hành cho thấy vẫn còn vấn đề tồn tại, hạn chế phát sinh, nhất là khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Vì vậy, chỉ khi nhận diện đúng và trúng “điểm nghẽn” thì mới có thể tháo gỡ và đề xuất giải pháp khắc phục hiệu quả, khả thi trên thực tiễn.
Chiều ngày 22/9, Hội đồng Phổ biến Giáo dục pháp luật Trung ương đã tổ chức hội thảo “Nhận diện “điểm nghẽn” và đề xuất giải pháp khắc phục liên quan đến Luật Đất đai”. Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc; Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đoàn Thị Thanh Mỹ; TS Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ đồng chủ trì hội thảo.
Còn tồn tại, hạn chế phát sinh trong thực tiễn thi hành
Phát biểu khai mạc hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho biết, Luật Đất đai năm 2024 đã có những bước tiến quan trọng như đổi mới cơ chế quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo hướng đồng bộ, thống nhất với quy hoạch tổng thể quốc gia và quy hoạch ngành, lĩnh vực; hoàn thiện quy định về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, bảo đảm hài hòa lợi ích Nhà nước, người dân và doanh nghiệp; bổ sung cơ chế định giá đất tiệm cận giá thị trường, minh bạch và công khai; đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ số trong quản lý đất đai.
Tuy nhiên, thực tiễn tổ chức thi hành pháp luật đất đai thời gian qua cho thấy vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại, hạn chế phát sinh, như: Hệ thống pháp luật đất đai hiện hành và pháp luật có liên quan vẫn còn tình trạng chồng chéo, thiếu thống nhất; hệ thống quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai hiện nay chưa phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; cơ chế định giá đất đã có nhiều đổi mới nhưng thực tiễn vẫn còn bất cập; có tình trạng bảng giá đất được điều chỉnh tăng cao ở một số địa phương để tiệm cận thị trường dẫn tới nhiều hệ quả.
Ông Ngọc đề nghị các đại biểu tập trung thảo luận vào 3 nội dung chính, gồm: Những vướng mắc trong thực thi pháp luật về đất đai; những hạn chế trong thực tiễn trong triển khai thực hiện (pháp luật có quy định nhưng quy định chưa sát thực tiễn); một số quy định không còn phù hợp với thực tiễn.
Báo cáo dẫn đề tại hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đoàn Thị Thanh Mỹ thông tin, thời gian qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tổng hợp những khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực đất đai và phân thành 2 nội dung về: Những quy phạm pháp luật đất đai trước ngày 1/8/2024; liên quan đến phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực đất đai và điều kiện, nguồn lực đất đai.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã rà soát thông tin phản ánh về “điểm nghẽn” trong lĩnh vực đất đai theo 4 giai đoạn: Rà soát văn bản quy phạm pháp luật về đất đai phục vụ yêu cầu sửa đổi Hiến pháp theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; rà soát, đánh giá tình hình 3 năm thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022 và 1 năm thi hành Luật Đất đai năm 2024; rà soát xây dựng nghị định, thông tư để thực hiện chủ trương sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; rà soát các khó khăn, vướng mắc từ kết quả rà soát theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật. Ở mỗi giai đoạn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đều có báo cáo và đề xuất giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đó.
Muốn có giá đất “chuẩn”, Nhà nước phải đứng ra làm
Tại hội thảo, đại đa số các đại biểu đều ghi nhận, đánh giá cao Luật Đất đai năm 2024 với nhiều điểm mới, góp phần khơi thông, giải quyết nhiều khó khăn, vướng mắc trong thời gian qua.
Nội dung về giá đất được nhiều đại biểu đề cập đến tại hội thảo. Theo ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam, hiện nay định giá đất được giao cho các đơn vị tư vấn, trong khi đó đây là tài sản quốc gia. Điều này dẫn đến một số đơn vị tư vấn giá quá thấp; chi phí tư vấn trong đơn giá của Nhà nước rất thấp. Do đó, ông Hiệp đề nghị việc quy định giá đất phải sát theo tình hình thực tế.
Ông Hiệp cũng cho rằng, công tác giải phóng mặt bằng đang là vấn đề ách tắc tại địa phương, nhất là ở cấp xã nên cần đơn giản hóa thủ tục giải phóng mặt bằng. Đồng thời, cần có hướng dẫn cụ thể về mức hỗ trợ của chủ đầu tư vì trên thực tế có hộ dân được hỗ trợ trước với mức giá cao hơn, dẫn đến phát sinh tình trạng khiếu kiện.
Cùng quan điểm, ông Nguyễn Văn Đính, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam cho rằng, vấn đề khó khăn nhất hiện nay là giá đất, nếu không làm kỹ thì đây vẫn là “điểm nghẽn”.
Hơn nữa, trong phân cấp, phân quyền ở cấp xã, phường liên quan đến thủ tục đất đai, giải phóng mặt bằng, ông Đính vẫn băn khoăn về quy định, quy trình và năng lực của đội ngũ cán bộ thực thi.
Ông Đính đề xuất, dự thảo Luật Đất đai sửa đổi, bổ sung cần có tính đồng bộ giữa các luật mới giải quyết triệt để vấn đề. Để đảm bảo tính khả thi, cần chi tiết và cụ thể hơn, nhất là cơ chế về kiểm tra, giám sát, đặc biệt là cho giai đoạn ban đầu trong phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền thực hiện ở cấp xã.
Theo PGS. TS Nguyễn Quang Tuyến, Phó chủ tịch Hội đồng Trường, Trưởng khoa Pháp luật Kinh tế, Đại học Luật Hà Nội, sửa Luật Đất đai để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ cần xác định vị trí, vai trò của Luật Đất đai trong hệ thống pháp luật. Vì đất đai tham gia vào mọi hoạt động của con người và các quan hệ liên quan đến đất đai chịu sự điều chỉnh của các luật chuyên ngành khác.
Đáng chú ý, PGS. TS Nguyễn Quang Tuyến cho hay, hệ thống thông tin đầu vào giá Nhà nước phải làm.
“Lần này chúng ta đẩy mạnh việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu trung tâm về đất đai Nhà nước phải làm nếu muốn có giá sạch, giá chuẩn. Bây giờ chúng ta xác định giá đất theo nguyên tắc thị trường, vậy giá theo nguyên tắc thị trường là giá nào, giá thị trường hiện nay rất nhiễu loạn”. Nhà nước muốn xây dựng một giá đất chuẩn để quản lý có hiệu quả thì Nhà nước phải đứng ra làm và kiểm soát việc đó”, ông Tuyến nhấn mạnh.
Cần hệ thống dữ liệu đất đai sạch, sống, thống nhất và dùng chung
Về cơ sở dữ liệu đất đai, ông Nguyễn Văn Đính, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam cho rằng, cần số hóa và xây dựng cơ sở dữ liệu, có phương án liên thông các cơ sở dữ liệu trong hệ thống dữ liệu quốc gia.
“Đây là một trong những yếu tố rất cần thiết chúng phải bàn đến để xây dựng, giúp cho việc quản lý và định giá sát với thị trường thông qua khai thác các dữ liệu và thông tin giao dịch trên thị trường”, ông Đính nói.
Đại diện Văn phòng Chính phủ, bà Phạm Thúy Hạnh, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật nhấn mạnh về dữ liệu thông tin đầu vào về đất đai có vai trò rất quan trọng, là cơ sở để phát triển cơ sở dữ liệu quốc gia toàn trình. Theo bà Hạnh, cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai giúp thủ tục hành chính nhanh gọn hơn rất nhiều và việc xác định giá đất sẽ thuận lợi hơn…
Phát biểu bế mạc hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc trân trọng cảm ơn những ý kiến đóng góp hết sức thẳng thắn, tâm huyết, cởi mở của các đại biểu để nhận diện đầy đủ, khách quan và trao đổi, phân tích nguyên nhân của những “điểm nghẽn” trong thể chế, những khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành pháp luật đất đai.
Ông khẳng định, những kiến nghị, đề xuất tại hội thảo sẽ là cơ sở thực tiễn quan trọng để các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền nghiên cứu, tiếp thu, hoàn thiện thể chế cũng như và triển khai các giải pháp khả thi nhằm bảo đảm Luật Đất đai đi vào cuộc sống một cách đồng bộ, hiệu quả.
