Đồ họa minh họa: Minh Nguyệt

Nghiêm cấm lợi dụng chính sách bảo vệ thẩm phán để tham nhũng, tiêu cực, trục lợi

Dự thảo Nghị quyết quy định về chế độ bảo vệ thẩm phán bao gồm các quy định bảo vệ độc lập xét xử, vị trí công tác, bí mật cá nhân, tính mạng, sức khỏe, danh dự, uy tín và tài sản của thẩm phán cùng thân nhân. 

Đồng thời, quy định các hành vi bị nghiêm cấm như cản trở, đe dọa, xúc phạm, hoặc lạm dụng quyền lực để gây ảnh hưởng tiêu cực đến thẩm phán. 

Ngoài ra, dự thảo xác định trách nhiệm phối hợp của các cơ quan như Tòa án Nhân dân (TAND) Tối cao, tòa án các cấp, viện kiểm sát, công an và các cơ quan, tổ chức khác có liên quan, cũng như các thủ tục áp dụng và chấm dứt biện pháp bảo vệ. 

Cụ thể, những hành vi bị nghiêm cấm trong công tác bảo vệ thẩm phán được nêu tại Điều 4 dự thảo Nghị quyết, gồm: Gây ảnh hưởng đến việc xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, sự vô tư, khách quan của thẩm phán khi thi hành công vụ; đe dọa, xâm phạm tính mạng, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín, quyền và lợi ích hợp pháp của thẩm phán, thân nhân của thẩm phán; cản trở thẩm phán thi hành công vụ; chỉ đạo, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ, mua chuộc thẩm phán để che giấu, không báo cáo, báo cáo sai sự thật, báo cáo không đầy đủ, không thực hiện hoặc thực hiện không đúng quy định, quy trình nghiệp vụ…

Đáng chú ý, một trong những hành vi bị nghiêm cấm trong bảo vệ thẩm phán là “Lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh sai sự thật hoặc nhận xét, đánh giá tùy tiện nhằm vu cáo, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín hoặc gây ảnh hưởng tiêu cực đến vị trí công tác của thẩm phán” và “Lợi dụng chính sách bảo vệ thẩm phán để thực hiện hoặc bao che hành vi tham nhũng, tiêu cực, trục lợi, vi phạm quy định của pháp luật”.

Tạo điều kiện để thẩm phán xét xử độc lập, liêm chính, công tâm

Việc ban hành Nghị quyết để hướng dẫn chi tiết, cụ thể các quy định về bảo vệ thẩm phán là cần thiết, trong bối cảnh các quan hệ tranh chấp phát sinh ngày càng phức tạp. Các thẩm phán là người tiếp xúc trực tiếp với các đối tượng phạm tội, các đương sự mà các tranh chấp, các mâu thuẫn của họ không thể hoá giải được bằng đạo đức và tình cảm. Hơn nữa, trong quá trình ra các quyết định không phải trong trường hợp nào, phán quyết của thẩm phán cũng thỏa mãn tất cả các bên. Điều đó dẫn tới rủi ro, nguy hiểm trong quá trình thực hiện công vụ của thẩm phán.

Thực tế cho thấy, nhiều vụ việc đương sự/bị cáo trong vụ án tấn công, hành hung thẩm phán đã xảy ra. Đó là vụ việc ngày 02/5/2024, thẩm phán Nguyễn Văn Quý (Thẩm phán sơ cấp, Phó Chánh án TAND huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị cũ) bị Trần Văn Tuân (một bị cáo) đến phòng làm việc bất ngờ dùng kéo đâm vào vùng đầu, cổ, lưng, bụng, gây tổn thương cơ thể 19%. Vụ việc này không đơn thuần là chống lại thẩm phán, chống lại Toà án mà là sự cố tình bất chấp pháp luật, coi thường Nhà nước, chống người thi hành công vụ. 

Trong bối cảnh phát triển bùng nổ của công nghệ số, các Thẩm phán hiện nay đang bị tấn công bằng một hình thức khác là tấn công tinh thần. Đó là đương sự lợi dụng mạng xã hội để quy chụp, vu khống, nói xấu thẩm phán. Thậm chí có đương sự đã lợi dụng những dịp thẩm phán được đề bạt, bổ nhiệm gửi đơn tố cáo đến các cấp để nhằm gây ảnh hưởng tiêu cực. 

Chia sẻ với phóng viên Báo Thanh tra, luật sư Nguyễn Doãn Hùng - Giám đốc Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam, Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội, cho rằng dự thảo Nghị quyết về chế độ bảo vệ thẩm phán không chỉ mang ý nghĩa pháp lý đơn thuần, mà còn thể hiện cam kết chính trị và đạo lý của Nhà nước trong việc bảo vệ “người cầm cân nảy mực”, bảo vệ sự độc lập của hoạt động xét xử - trụ cột của nền tư pháp.

Luật sư Nguyễn Doãn Hùng (thứ hai từ trái sang) tham gia bào chữa tại phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án "Gà lôi" ngày 17/10/2025 tại Hưng Yên. Ảnh: NVCC

Theo luật sư Hùng, việc ban hành Nghị quyết này là rất cấp thiết và có tác động sâu rộng. Trước hết, nó tạo hành lang pháp lý rõ ràng để các cơ quan hữu quan có cơ sở bảo vệ thẩm phán một cách kịp thời, thống nhất và hiệu quả. Thứ hai, Nghị quyết giúp tăng cường niềm tin của đội ngũ thẩm phán vào sự bảo hộ của Nhà nước, từ đó họ có thể toàn tâm toàn ý xét xử công minh, không chịu sức ép hay sự can thiệp trái pháp luật.

Về lâu dài, khi được triển khai đồng bộ, Nghị quyết sẽ góp phần nâng cao vị thế của ngành Tòa án, bảo đảm tính liêm chính, độc lập và chuyên nghiệp của nền tư pháp; đồng thời thắt chặt niềm tin của Nhân dân vào công lý và pháp luật - yếu tố cốt lõi của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Như vậy, dự thảo Nghị quyết về chế độ bảo vệ thẩm phán là một văn bản pháp lý toàn diện, thể hiện cam kết mạnh mẽ của Nhà nước trong việc bảo vệ đội ngũ thẩm phán, nhân tố then chốt của hệ thống tư pháp.

Bằng cách thiết lập các nguyên tắc rõ ràng, áp dụng các biện pháp bảo vệ toàn diện (từ tính mạng, sức khỏe đến vị trí công tác, dữ liệu cá nhân), đặc biệt là cơ chế miễn, giảm trách nhiệm để loại bỏ rủi ro khách quan, dự thảo này sẽ tạo điều kiện để thẩm phán thực hiện nhiệm vụ xét xử một cách độc lập, liêm chính, công tâm, từ đó nâng cao chất lượng tư pháp, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.