(Thanh tra) - Việc xây dựng Nghị định xử phạt vi phạm hành chính mới nhằm thay thế Nghị định 71/2019/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hóa chất và vật liệu nổ công nghiệp được xem là giải pháp then chốt nhằm giải quyết các điểm nghẽn pháp lý và đồng bộ hóa với chủ trương sắp xếp, tinh gọn hệ thống cơ quan thanh tra, qua đó nâng cao rõ rệt hiệu quả công tác hậu kiểm trên phạm vi cả nước.
Bối cảnh tổng kết thi hành Nghị định 71/2019/NĐ-CP gắn liền với chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về cải cách thể chế và sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống chính trị để hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã đồng ý chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống cơ quan thanh tra theo hai cấp ở Trung ương và địa phương.
Điều này đòi hỏi phải khẩn trương rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan của Luật Xử lý vi phạm hành chính, đặc biệt là các quy định về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính của các chức danh để phù hợp với cơ cấu tổ chức mới.
Cùng với việc Quốc hội ban hành Luật Thanh tra số 84/2025/QH15 ngày 25/6/2025, việc xây dựng Nghị định mới là cần thiết để đảm bảo tính thống nhất và đồng bộ của hệ thống pháp luật. Theo dự thảo Nghị định, thẩm quyền xử phạt của các chức danh trong lực lượng Thanh tra được quy định rõ theo chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn được giao.
Theo Báo cáo tổng kết thi hành Nghị định số 71/2019/NĐ-CP ngày 30/8/2019 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hóa chất và vật liệu nổ công nghiệp đã được sửa đổi, bổ sung một số điều tại Nghị định số 17/2022/NĐ-CP ngày 31/1/2022 của Chính phủ, trong giai đoạn thực thi Nghị định 71/2019/NĐ-CP, Bộ Công Thương đã chỉ đạo các đơn vị chuyển đổi phương thức quản lý nhà nước từ tiền kiểm sang hậu kiểm, trong đó hoạt động thanh tra, kiểm tra đóng vai trò quan trọng.
Ở cấp Trung ương, Bộ Công Thương đã xử lý gần 600 hành vi vi phạm trong lĩnh vực hóa chất và vật liệu nổ công nghiệp với tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính gần 42 tỷ đồng. Trong lĩnh vực hóa chất, từ năm 2017 đến 9 tháng đầu năm 2025, Bộ Công Thương đã tiến hành thanh tra, kiểm tra 279 công ty và xử phạt vi phạm hành chính đối với 177 công ty, với tổng số tiền xử phạt và yêu cầu thu hồi nộp ngân sách Nhà nước là hơn 10,8 tỷ đồng.
Ở cấp địa phương, trong giai đoạn từ năm 2019 đến 2025, công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hóa chất, vật liệu nổ công nghiệp trên địa bàn các tỉnh, thành phố được triển khai thường xuyên, có trọng tâm, trọng điểm, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và đảm bảo an toàn trong hoạt động hóa chất. Theo báo cáo, các sở công thương đã tổ chức kiểm tra hàng trăm doanh nghiệp và xử phạt hàng chục doanh nghiệp vi phạm lĩnh vực hóa chất, vật liệu nổ công nghiệp.
Hoạt động thanh tra, kiểm tra cũng góp phần kiểm soát chặt chẽ, giảm hiện tượng thất thoát hoặc không kiểm soát các loại hóa chất nguy hiểm, đồng thời cung cấp thông tin, số liệu chính xác cho các đoàn thanh sát của các tổ chức quốc tế, góp phần thể hiện vai trò, trách nhiệm và uy tín của Việt Nam trong việc thực hiện các điều ước quốc tế đã ký kết và tham gia.
Nhằm quy định chi tiết và nâng cao thẩm quyền xử phạt của lực lượng thanh tra, đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật trong bối cảnh các cơ quan thanh tra đang được sắp xếp, tinh gọn theo chủ trương của Đảng và Nhà nước, thẩm quyền xử phạt của lực lượng thanh tra được quy định cụ thể tại Điều 65 của dự thảo Nghị định.
Theo đó, Thanh tra viên, người được giao thực hiện nhiệm vụ thanh tra đang thi hành công vụ, có quyền phạt cảnh cáo, phạt tiền đến 5.000.000 đồng đối với hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực hóa chất, và đến 10.000.000 đồng trong lĩnh vực vật liệu nổ công nghiệp.
Bên cạnh đó, Thanh tra viên có quyền tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính có giá trị không vượt quá 10.000.000 đồng (hóa chất) và không vượt quá 20.000.000 đồng (vật liệu nổ công nghiệp).
Trưởng đoàn thanh tra của các cơ quan: Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam, Cục Hàng không Việt Nam, Cục Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ, công an cấp tỉnh; trưởng đoàn thanh tra cấp quân khu, Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội) có thẩm quyền phạt tiền đến 25.000.000 đồng đối với hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực hóa chất; đến 50.000.000 đồng đối với hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực vật liệu nổ công nghiệp
Chánh Thanh tra Cục An toàn bức xạ và hạt nhân; Chánh Thanh tra Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam; Chánh Thanh tra Cục Hàng không Việt Nam; Chánh Thanh tra quốc phòng quân khu; Chánh Thanh tra quốc phòng Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội; Chánh Thanh tra Cục Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ; Chánh Thanh tra Công an cấp tỉnh có quyền phạt tiền cao hơn, lên đến 40.000.000 đồng đối với vi phạm hành chính trong lĩnh vực hóa chất và 80.000.000 đồng đồng đối với hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực vật liệu nổ công nghiệp, cùng với quyền đình chỉ hoặc tước quyền sử dụng có thời hạn đối với Giấy phép, Giấy chứng nhận.
Chánh Thanh tra các Bộ, cơ quan ngang Bộ: Quốc phòng, Công an, Trưởng đoàn thanh tra do Chánh Thanh tra các Bộ, cơ quan ngang Bộ: Quốc phòng, Công an, thành lập có quyền phạt tiền đến 50.000.000 đồng đối với hóa chất và 100.000.000 đồng đối với vật liệu nổ công nghiệp, kèm theo các biện pháp xử phạt bổ sung nghiêm khắc như tước quyền sử dụng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn đối với các loại Giấy phép, Giấy chứng nhận.
Đặc biệt, dự thảo Nghị định quy định rõ mức phạt tiền áp dụng đối với tổ chức vi phạm hành chính sẽ gấp 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân có cùng hành vi vi phạm. Sự phân định rõ ràng thẩm quyền này là cần thiết để phù hợp với Luật Xử lý Vi phạm Hành chính sửa đổi và đảm bảo việc thực thi pháp luật được tiến hành minh bạch, hiệu quả trên phạm vi toàn quốc.
