Ông Đỗ Văn Chiến, Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam chủ trì hội thảo. Ảnh: Q.Vinh

Hiện có nhiều mô hình tự quản ở cộng đồng dân cư được thành lập từ các phong trào, cuộc vận động do MTTQ Việt Nam, các đoàn thể chính trị - xã hội và tổ chức khác trong hệ thống chính trị triển khai, đang có sự trùng lắp về nội dung hoạt động; trên cùng một địa bàn nhiều mô hình, nhiều chủ thể tham gia hoặc một chủ thể tham gia nhiều mô hình, do đó, hiệu quả, chất lượng chưa cao, hoạt động còn phụ thuộc vào sự hỗ trợ ngân sách.

Thực hiện Nghị quyết 18 của Hội nghị Trung ương 6, khóa XII “về một số vấn đề tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”, Bộ Chính trị đã ban hành kế hoạch thực hiện về “một số vấn đề tiếp tục đổi mới sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”, trong đó giao nhiệm vụ cho Đảng Đoàn MTTQ Việt Nam chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan chỉ đạo xây dựng “Đề án Thực hiện mô hình tự quản ở cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố trên phạm vi cả nước”; các tỉnh, thành ủy sơ kết và tiếp tục thực hiện mô hình tự quản ở cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố.

Thời gian qua, Ban Chỉ đạo xây dựng đề án đã phối hợp với Đảng Đoàn MTTQ Việt Nam triển khai nghiên cứu xây dựng đề án. Nội dung của đề án được kết cấu làm 4 phần: Sự cần thiết, phạm vi, nội dung và căn cứ xây dựng đề án; thực trạng về tổ chức và hoạt động tự quản ở cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố; quan điểm, nguyên tắc tổ chức hoạt động, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp thực hiện mô hình tự quản ở cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố.

Góp ý vào đề án, ông Đỗ Duy Thường, Ủy viên Đoàn Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam cho rằng, có ba nguyên tắc quan trọng để thực hiện các mô hình tự quản ở cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố. Các mô hình tự quản cần đảm bảo nguyên tắc tự nguyện, tự chịu trách nhiệm; đảm bảo dân chủ, công khai minh bạch, đoàn kết và hoạt động trong khuôn khổ của pháp luật, hương ước, quy ước.

Từ việc xây dựng đề án, ông Đỗ Duy Thường kiến nghị trong thời gian tới cần xây dựng thành một cơ chế chính sách pháp luật cho hình thức tự quản ở cộng đồng dân cư, xây dựng luật tự quản của cộng đồng dân cư, xây dựng quy ước của các mô hình tự quản.

Bà Hà Thị Liên, nguyên Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam cho ý kiến về việc xây dựng mô hình tự quản ở cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố là một nội dung thiết thực gắn với hoạt động của Mặt trận nhằm phát huy dân chủ ở cộng đồng dân cư để lấy sức dân chăm để chăm lo cuộc sống cho nhân dân.

Ông Bùi Văn Tạo, Tổ trưởng Tổ Dân cư 13, thôn Hòa Bình, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình đã kiến nghị đối với đề án về việc xây dựng mô hình tự quản phải xuất phát từ nhu cầu, nguyện vọng thiết thực của nhân dân. Hoạt động của mô hình tự quản cần hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, tự giác, tự chủ, tự chịu trách nhiệm.

Trong việc xây dựng đề án, ông Bùi Văn Tạo cho rằng, cần quan tâm đến việc đổi mới hoạt động tự quản ở khu dân cư phù hợp với thực tiễn ở cơ sở. Việc đổi mới tập trung vào khẳng định cơ sở pháp lý của mô hình, trong đó, cấp ủy phải trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo bằng văn bản, nghị quyết chuyên đề, chính quyền phải quản lý, điều hành, ra quyết định thành lập, thông qua quy chế hoạt động của mô hình và tổ chức ra mắt tổ tự quản.

Ông Nguyễn Viết Chức, Phó Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn về Văn hóa, UBTƯ MTTQ Việt Nam lại nhấn mạnh, việc xây dựng đề án phải gắn liền với thực tiễn để từ đó phát huy vai trò tự quản của người dân. Mục tiêu của đề án phải phát huy cao nhất sức mạnh đoàn kết, tính sáng tạo và tinh thần tự nguyện của cộng đồng dân cư và mỗi cá nhân trong cộng đồng phải tự quản để nâng cao đời sống vật chất, tinh thần.

Theo Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn Khoa học, Giáo dục và Môi trường Nguyễn Lân Dũng thì mô hình tự quản là hoạt động cộng đồng, là hành động tự nguyện tự giác của cộng đồng nhân dân, bởi vậy không nên yêu cầu kinh phí của Nhà nước. Để xây dựng các mô hình này không biết bao nhiêu tiền cho đủ được, nhưng khi người dân đã tự nguyện đóng góp để dân với nước, dân với Đảng là một thì sẽ có hiệu quả rất cao. Mọi hoạt động tự quản không thể tách rời khỏi sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao ý thức chính trị, xây dựng quần chúng để chống lại mọi luận điệu xuyên tạc gây chia rẽ của các thế lực phản động.

Tại hội thảo, Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Đỗ Văn Chiến khẳng định những ý kiến tâm huyết, trách nhiệm, có cơ sở lý luận sâu sắc và gắn với thực tiễn sẽ là cơ sở để Ban Chỉ đạo đề án và Tổ Biên tập hoàn thiện trình Ban Bí thư vào tháng 12/2021.

Ông Đỗ Văn Chiến đề nghị Đảng Đoàn MTTQ Việt Nam cần kết hợp các ý kiến đã góp ý cùng với quá trình xây dựng các văn kiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng để đề xuất, làm sâu sắc hơn quan điểm, nguyên tắc tổ chức hoạt động, phương thức quản lý của mô hình tự quản theo hướng xuất phát từ mong muốn của nhân dân, phục vụ trực tiếp cho đời sống người dân.

Xuất phát từ thực tiễn, Ban Bí thư đã giao cho Đảng Đoàn MTTQ Việt Nam chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan để xây dựng Đề án thực hiện mô hình tự quản ở cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố.

Ban Bí thư sẽ căn cứ vào kết luận của Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành địa phương và các cơ quan chức năng để ban hành kết luận theo đúng tinh thần mô hình tự quản do nhân dân, xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đáp ứng những nhu cầu chính đáng và phục vụ nhân dân là chính.

Tại nội dung đổi mới trong văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng khi đề cập đến vai trò của Mặt trận, văn kiện đã đề cập tới chủ trương dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng; Xác định rõ hơn vai trò Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, MTTQ và các tổ chức chính trị-xã hội là nòng cốt để nhân dân làm chủ. Vì vậy, việc thực hiện mô hình tự quản là một bước để phát huy dân chủ trực tiếp.