(Thanh tra) - Ngày 3/10, tại thành phố Hồ Chí Minh, Bộ Tài chính tổ chức hội thảo phổ biến Nghị định 242/2025/NĐ-CP (Nghị định 242) ngày 10/9/2025 của Chính phủ về quản lý và sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vay ưu đãi nước ngoài.
Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Nguyễn Quốc Phương - Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Kinh tế đối ngoại - Bộ Tài chính cho biết, ngày 10/9/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 242/2025/NĐ-CP thay thế Nghị định số 114/2021/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý và sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài. Đây được coi là văn bản quan trọng nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý về quản lý, sử dụng nguồn vốn ODA, vay ưu đãi, phù hợp với Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đầu tư công 2024, cũng như các luật liên quan.
Trong hơn 30 năm qua, nguồn vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài đã đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Rất nhiều công trình giao thông, đường cao tốc, bệnh viện, trường học, các dự án về năng lượng sạch, môi trường, y tế, giáo dục mà chúng ta thấy hôm nay đều có dấu ấn của nguồn vốn quý báu này như Dự án giảm nghèo khu vực miền Trung, Tây Nguyên; Dự án cầu Cần Thơ, cầu Mỹ Thuận, cải thiện môi trường TP Hồ Chí Minh, Đường sắt đô thị Bến Thành - Suối Tiên; Cao tốc Bến Lức - Long Thành, Long Thành - Dầu Giây… mang lại nhiều tác động tích cực, lan tỏa tại khu vực miền Trung, Tây Nguyên, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và các đô thị lớn.
Bên cạnh các kết quả đạt được, việc huy động, quản lý và sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi vẫn còn tồn tại một số hạn chế như thủ tục còn phức tạp, tiến độ giải ngân chưa đáp ứng yêu cầu, công tác phối hợp giữa các cơ quan đôi khi chưa đồng bộ, một số cơ chế còn chồng chéo, gây khó khăn cho các chủ dự án, bộ, ngành và địa phương.
Việc Chính phủ ban hành Nghị định số 242 với những cải cách quan trọng về cơ chế, chính sách sẽ góp phần tạo ra cơ chế thông thoáng, minh bạch, và hiệu quả hơn nhằm khơi thông nguồn lực quốc tế cho sự phát triển của đất nước trong giai đoạn tới.
Tại hội thảo, ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Cục Quản lý nợ và kinh tế đối ngoại đã giới thiệu chi tiết về các thay đổi quan trọng của Nghị định 242. Theo đó, Nghị định được ban hành trong bối cảnh Luật Đầu tư công số 58/2024/QH15 có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, thay thế Luật Đầu tư công năm 2019. Luật mới bổ sung nhiều quy định về quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA, vay ưu đãi, đồng thời giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết một số nội dung quan trọng.
Trên cơ sở đó, Nghị định 242/2025/NĐ-CP ra đời nhằm kế thừa và sửa đổi các quy định trước đây tại Nghị định 114/2021/NĐ-CP và Nghị định 20/2023/NĐ-CP; hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ với Hiến pháp, Luật Đầu tư công 2024 và các luật liên quan; cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; tháo gỡ các vướng mắc trong triển khai dự án và bảo đảm sự hài hòa với thông lệ, quy trình của các đối tác phát triển, qua đó nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn nước ngoài phục vụ phát triển bền vững.
Nghị định số 242/2025/NĐ-CP tập trung vào 3 nhóm giải pháp lớn đó là:
Nghị định số 242/2025/NĐ-CP đã giúp đơn giản hoá các thủ tục hành chính như: Bãi bỏ nhiều quy định phê duyệt, thẩm định trung gian không cần thiết đối với dự án ODA, vay ưu đãi; Rút gọn thủ tục điều chỉnh văn kiện dự án, chỉ yêu cầu lấy ý kiến Bộ Tài chính trong trường hợp điều chỉnh làm tăng vốn lớn; Đơn giản hóa quy trình tiếp nhận khoản vay, giao kế hoạch vốn, sử dụng vốn dư, lựa chọn ngân hàng phục vụ; Giảm đáng kể các trường hợp phải điều chỉnh chủ trương đầu tư, giúp đẩy nhanh tiến độ dự án.
Nghị định số 242/2025/NĐ-CP đã đẩy mạnh phân cấp, phân quyền. Trao quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án nhóm A và nhiều dự án trước đây thuộc thẩm quyền Thủ tướng Chính phủ cho bộ ngành, địa phương. Giao cơ quan chủ quản thẩm quyền tham gia phần lớn các dự án khu vực, trừ một số lĩnh vực đặc thù. Đồng thời, phân cấp cho cơ quan chủ quản quyết định việc sử dụng vốn dư và điều chỉnh dự án của doanh nghiệp Nhà nước vay lại vốn ODA, vốn vay ưu đãi.
Nghị định số 242/2025/NĐ-CP đã hoàn thiện cơ chế và tháo gỡ các vướng mắc như: Làm rõ quy định về doanh nghiệp Nhà nước sử dụng vốn vay ODA, vay ưu đãi, tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư công; Bổ sung quy định về xử lý tài sản, trang thiết bị do nhà tài trợ bàn giao, bảo đảm cơ sở pháp lý minh bạch; Có điều khoản chuyển tiếp đối với hỗ trợ ngân sách có mục tiêu; Bổ sung quy định phân cấp chi ngân sách cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tạo thuận lợi phát triển các lĩnh vực mới; Cho phép thực hiện rút vốn trên môi trường điện tử, phù hợp xu thế chuyển đổi số và yêu cầu của nhà tài trợ.
Ông Nguyễn Bá Hùng, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng ADB tại Việt Nam cho biết, hiện ADB đang phối hợp với TP HCM triển khai dự án kiểm soát thoát lũ ở đô thị, dự án đang trong giai đoạn chuẩn bị quyết định đầu tư. Đại diện ADB cho rằng, Nghị định 242 là bước tiến tích cực trong đơn giản hoá thủ tục dự án sử dụng vốn ODA. “Với quy định thông thoáng hơn trong Nghị định 242, ADB lạc quan việc chuẩn bị dự án giữa ADB và cơ quan chủ quản sẽ nhanh hơn”, ông Hùng nhấn mạnh.
Ông Trần Hoàng Sơn, Phó Giám đốc Sở Tài chính Đắc Lắc cho biết: Đắc Lắc sau sáp nhập, ngoài nguồn vốn từ ngân sách và của nhà đầu tư trong nước thì ODA là nguồn vốn rất quan trọng, nhất là các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng có tổng mức đầu tư lớn, giúp địa phương xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống của nhân dân. Nghị định 242 đã đổi mới và tháo gỡ nhiều vấn đề địa phương đang vướng mắc. Đây là sự đổi mới và tạo thuận lợi cho địa phương tiếp cận nguồn vốn ODA phục vụ phát triển của địa phương.
Tại hội thảo, đại diện các bộ, ngành, địa phương, nhà tài trợ và doanh nghiệp đã trao đổi về việc hoàn thiện khung pháp lý trong quản lý, triển khai dự án đầu tư công, đặc biệt là các dự án sử dụng vốn vay và viện trợ nước ngoài.
Nhiều đại biểu đặt câu hỏi liên quan đến mô hình dự án ODA thực hiện tại nhiều bộ, ngành và nhiều địa phương, mong muốn làm rõ hơn về quy chế chuyển tiếp đối với mô hình dự án này sau khi nghị định đi vào hiệu lực.
