(Thanh tra) - Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo đã được Quốc hội thông qua, trong đó tập trung sửa đổi các quy định liên quan trực tiếp đến tổ chức và hoạt động của Trụ sở tiếp công dân ở cấp Trung ương và cấp tỉnh.
Các nội dung sửa đổi trọng tâm liên quan đến Điều 10, Điều 11, Điều 14, Điều 20 và Điều 24 của Luật Tiếp công dân, thể hiện rõ định hướng bỏ Trụ sở Tiếp công dân cấp huyện, xác lập lại thẩm quyền và trách nhiệm phối hợp, bảo đảm thống nhất với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và cơ cấu tổ chức mới của các cơ quan Quốc hội.
Luật sửa đổi đã sửa đổi Điều 10 theo hướng lược bỏ quy định về Trụ sở Tiếp công dân cấp huyện, chỉ còn Trụ sở Tiếp công dân ở Trung ương và Trụ sở Tiếp công dân cấp tỉnh. So với Luật Tiếp công dân năm 2013, đây là thay đổi trực tiếp về cấu trúc tổ chức của hệ thống tiếp công dân.
Việc sửa đổi Điều 10 không được thực hiện đơn lẻ. Luật đồng thời sửa đổi Điều 14, lược bỏ toàn bộ nội dung liên quan đến việc chuẩn bị tiếp công dân cho lãnh đạo cấp huyện. Theo đó, Trưởng Ban Tiếp công dân chỉ còn trách nhiệm chủ trì, phối hợp chuẩn bị cho lãnh đạo cơ quan Đảng, Nhà nước ở Trung ương và cấp tỉnh, đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng Nhân dân tiếp công dân.
Luật cũng đồng thời sửa khoản 1 và khoản 3 của Điều 24, lược bỏ Ban Tiếp công dân cấp huyện và cấp huyện. Cụ thể, ở khoản 1, lược bỏ Ban Tiếp công dân cấp huyện, chỉ còn Ban tiếp công dân ở Trung ương, Ban tiếp công dân cấp tỉnh có trách nhiệm niêm yết công khai tại Trụ sở tiếp công dân lịch tiếp công dân của lãnh đạo các cơ quan Đảng và Nhà nước ở trung ương hoặc địa phương, danh sách các cơ quan, tổ chức, đơn vị có đại diện cùng tham dự buổi tiếp công dân và nội dung tập trung giải quyết tại từng buổi tiếp công dân; ở khoản 3, lược bỏ cấp huyện, sửa đổi thành "Lịch tiếp công dân của đại diện Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân được niêm yết công khai tại địa điểm tiếp công dân của Quốc hội, của Đoàn đại biểu Quốc hội, nơi tiếp công dân của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh và cấp xã".
Theo ông Trần Hồng Cẩn, Phó Vụ trưởng Vụ Dân nguyện và Giám sát, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội, việc sửa đồng thời Điều 10, Điều 14 và Điều 24 là yêu cầu bắt buộc về mặt kỹ thuật lập pháp. Khi thiết chế Trụ sở Tiếp công dân cấp huyện đã bị lược bỏ, thì mọi quy định về thẩm quyền, trách nhiệm gắn với cấp huyện nếu không được loại bỏ tương ứng sẽ tạo ra mâu thuẫn nội tại trong cùng một đạo luật, làm giảm hiệu lực thi hành.
Từ góc độ tổ chức thực hiện, ông Cẩn cho rằng việc bỏ cấp huyện trong tiếp công dân là phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đồng thời giúp làm rõ ranh giới trách nhiệm giữa cấp tỉnh và Trung ương, tránh tình trạng tiếp nhận chồng lấn hoặc đùn đẩy thẩm quyền trong xử lý đơn thư.
Bên cạnh việc điều chỉnh về cấp tổ chức, Điều 10 được sửa đổi còn làm rõ cách thức xử lý đối với đơn khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh không thuộc thẩm quyền. Luật quy định rõ Ban Tiếp công dân thực hiện hướng dẫn hoặc chuyển đơn đối với các trường hợp này.
So với quy định trước đây chủ yếu nhấn mạnh việc chuyển đơn, nội dung sửa đổi đã xác lập rõ trách nhiệm hướng dẫn của cơ quan tiếp công dân. Theo ông Trần Hồng Cẩn, trong điều kiện bỏ Trụ sở Tiếp công dân cấp huyện, quy định này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Nếu không có cơ chế hướng dẫn cụ thể, việc giảm một tầng nấc tổ chức có thể làm tăng nguy cơ công dân gửi đơn sai thẩm quyền, dẫn đến kéo dài thời gian giải quyết và phát sinh khiếu kiện tiếp.
Việc luật hóa trách nhiệm hướng dẫn bảo đảm quyền được thông tin của công dân và góp phần nâng cao chất lượng tiếp công dân ngay từ khâu đầu vào, giảm áp lực cho các cơ quan giải quyết ở giai đoạn sau.
Cùng với các sửa đổi về tổ chức và thẩm quyền trong hệ thống hành chính, Luật sửa đổi đã điều chỉnh Điều 11 và Điều 20 để bảo đảm thống nhất với cơ cấu tổ chức mới của Quốc hội.
Tại Điều 11, luật xác định Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội là cơ quan cử đại diện phối hợp tiếp công dân thường xuyên tại Trụ sở Tiếp công dân ở Trung ương, thay cho quy định trước đây về Ban Dân nguyện. Trụ sở Tiếp công dân ở Trung ương tiếp tục đặt tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, do Ban Tiếp công dân Trung ương thuộc Thanh tra Chính phủ trực tiếp quản lý.
Tại Điều 20, luật sửa đổi đồng bộ quy định về tiếp công dân của các cơ quan của Quốc hội, xác lập rõ Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát là cơ quan giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức công tác tiếp công dân, đồng thời đại diện cho các cơ quan của Quốc hội thực hiện tiếp công dân thường xuyên tại Trụ sở Tiếp công dân ở Trung ương và địa điểm tiếp công dân của Quốc hội.
Theo ông Trần Hồng Cẩn, việc sửa đổi Điều 11 và Điều 20 có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định rõ chủ thể chịu trách nhiệm dân nguyện và giám sát. Khi đầu mối đã được luật hóa rõ ràng, hoạt động theo dõi, đôn đốc và giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh thuộc thẩm quyền Quốc hội sẽ có cơ sở pháp lý chặt chẽ hơn, tránh tình trạng phân tán trách nhiệm.
Nhìn tổng thể, các sửa đổi tại Điều 10, Điều 11, Điều 14 và Điều 20 không tồn tại độc lập, mà được thiết kế theo logic liên thông. Bãi bỏ Trụ sở Tiếp công dân cấp huyện tại Điều 10 kéo theo việc sửa đồng bộ thẩm quyền tại Điều 14; việc xác lập lại đầu mối dân nguyện - giám sát tại Điều 11 được tiếp nối bằng quy định rõ ràng về tổ chức tiếp công dân của các cơ quan Quốc hội tại Điều 20.
Theo đánh giá của ông Trần Hồng Cẩn, đây là cách tiếp cận lập pháp nhất quán, bảo đảm sự thống nhất nội tại của Luật Tiếp công dân trong bối cảnh tổ chức bộ máy nhà nước đã có những thay đổi căn bản. Các sửa đổi này không nhằm mở rộng thêm thiết chế hay thẩm quyền, mà tập trung chuẩn hóa tổ chức, làm rõ trách nhiệm và nâng cao hiệu lực thực thi pháp luật trong công tác tiếp công dân./.
