(Thanh tra) - Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) vừa công bố dự thảo Thông tư quy định thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo. Theo đó, hiệu trưởng các cơ sở giáo dục có đủ điều kiện có thể được UBND cấp tỉnh phân cấp quyền tuyển dụng, trên cơ sở Sở GD&ĐT chủ trì thẩm định và trình phê duyệt.
Đây được xem là bước tiến quan trọng trong tiến trình phân cấp, phân quyền quản lý đội ngũ nhà giáo, hướng đến tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các trường học – nhất là khối trường công lập.
Trong nhiều năm qua, công tác tuyển dụng giáo viên chủ yếu do Sở Nội vụ và Sở GD&ĐT phối hợp thực hiện, quy trình trải qua nhiều cấp trung gian, thường kéo dài từ vài tháng đến cả năm học. Điều này khiến không ít trường gặp khó khi cần tuyển gấp giáo viên, nhất là các môn đặc thù hoặc vùng khó khăn.
Việc phân cấp trực tiếp cho hiệu trưởng có đủ năng lực và điều kiện tổ chức tuyển dụng sẽ giúp rút ngắn thời gian, giảm thủ tục hành chính, đồng thời bảo đảm sự phù hợp giữa nhu cầu thực tế của nhà trường với tiêu chuẩn tuyển chọn giáo viên.
Theo dự thảo, cơ sở giáo dục được xem xét giao quyền tuyển dụng nếu đáp ứng đồng thời các điều kiện: Có ít nhất hai giáo viên cùng môn học đang giảng dạy và không trong thời hạn kỷ luật; có tối thiểu một giáo viên chính từng tham gia ra đề thi hoặc chấm thi giáo viên giỏi cấp trường trở lên; có đủ nhân sự để thành lập hội đồng tuyển dụng; cùng với cơ sở vật chất, trang thiết bị đảm bảo tổ chức kỳ thi nghiêm túc, bảo mật.
Đáng chú ý, quy trình đề nghị phân cấp được thiết kế chặt chẽ: Trường đủ điều kiện gửi hồ sơ về Sở GD&ĐT, đơn vị này thẩm định và trình UBND cấp tỉnh quyết định. Đây là cơ chế hai tầng, vừa tăng tính chủ động, vừa đảm bảo kiểm soát, tránh tình trạng “phân cấp hình thức”.
Chia sẻ với Báo Thanh tra, bà Nguyễn Thị Thanh Tâm – Hiệu trưởng Trường Tiểu học Lê Hữu Tựu (TP Hà Nội) – cho rằng việc phân cấp quyền tuyển dụng cho hiệu trưởng là chủ trương đúng hướng, phù hợp tinh thần Nghị quyết 27-NQ/TW về cải cách chính sách tiền lương và đổi mới cơ chế quản lý viên chức.
“Người đứng đầu nhà trường là người hiểu rõ nhất đặc thù, nhu cầu nhân lực và định hướng phát triển của đơn vị. Khi được giao quyền tuyển dụng, hiệu trưởng có thể chủ động lựa chọn người phù hợp, không chỉ dựa vào hồ sơ học thuật mà còn ở phẩm chất nghề nghiệp, tinh thần hợp tác và trách nhiệm với nghề", bà Tâm nói.
Theo bà Tâm, nếu được thực hiện minh bạch, cơ chế này sẽ giúp các trường công lập vận hành linh hoạt hơn, tăng tính cạnh tranh lành mạnh trong hệ thống giáo dục, đồng thời tạo động lực để hiệu trưởng nâng cao năng lực quản trị nhân sự, chuyển từ “quản lý hành chính” sang “quản lý chất lượng”.
Dưới góc nhìn của người trực tiếp giảng dạy, cô Giao Linh, giáo viên Trường Mẫu giáo Số 2, quận Ba Đình, Hà Nội bày tỏ sự ủng hộ với hướng mở trong dự thảo.
“Nếu hiệu trưởng được giao quyền tuyển dụng, người được lựa chọn sẽ phù hợp hơn với nhu cầu thực tế của trường. Các ứng viên có năng lực, tâm huyết sẽ có cơ hội thể hiện mình mà không phải chờ đợi quá lâu qua các khâu xét duyệt trung gian”, cô Linh chia sẻ.
Theo cô, lợi ích lớn nhất là sự công bằng và minh bạch trong tuyển chọn khi hội đồng được tổ chức ngay tại cơ sở, có sự tham gia của những người trực tiếp làm chuyên môn. Tuy nhiên, cô cũng cho rằng cần có cơ chế giám sát chặt chẽ, tránh để “quyền tuyển dụng” bị lợi dụng hoặc nảy sinh tiêu cực trong khâu đánh giá, ưu tiên.
“Trao quyền đi cùng với trách nhiệm. Với giáo viên, điều mong muốn nhất là môi trường công bằng, minh bạch. Khi tuyển dụng đúng người, đúng năng lực, chúng tôi sẽ yên tâm gắn bó lâu dài hơn”, cô nói thêm.
Ở góc độ quản lý Nhà nước, ông Lê Văn Vương, Trưởng phòng 2, Cục Thanh tra, Giải quyết khiếu nại, tố cáo lĩnh vực y tế, giáo dục (Thanh tra Chính phủ) cho rằng việc giao quyền tuyển dụng cho hiệu trưởng là một bước tiến về tư duy quản trị, nhưng song song với đó phải là cơ chế kiểm soát, giám sát và hậu kiểm rõ ràng.
“Phân quyền không có nghĩa là buông lỏng. Khi giao quyền, cần xác định rõ trách nhiệm cá nhân, trách nhiệm giải trình và cơ chế giám sát sau tuyển dụng. Hiện nay ngành giáo dục không còn cơ quan thanh tra riêng, do đó trách nhiệm kiểm tra, giám sát được giao cho các cơ quan chuyên môn như Sở GD&ĐT và chính quyền cấp xã, phường, còn Thanh tra cấp tỉnh chịu trách nhiệm kiểm tra, thanh tra chung”, ông Vương phân tích.
Theo ông, đây là mô hình phù hợp với thực tế tổ chức bộ máy sau khi sắp xếp hệ thống thanh tra theo hai cấp. Trong đó, cơ quan chuyên môn sẽ thực hiện kiểm tra thường xuyên, còn Thanh tra tỉnh thực hiện thanh tra định kỳ hoặc đột xuất để đảm bảo khách quan, minh bạch, kịp thời phát hiện sai phạm nếu có.
“Cơ quan thanh tra bây giờ không chỉ chờ có vi phạm mới vào cuộc, mà phải chủ động nắm tình hình, dự báo rủi ro, góp phần giúp các đơn vị làm đúng ngay từ đầu. Với lĩnh vực nhạy cảm như tuyển dụng, công tác hậu kiểm phải được làm song song, tránh để xảy ra khiếu kiện cá nhân hóa”, ông Vương nhấn mạnh.
Phân quyền, phân cấp là xu thế tất yếu trong cải cách hành chính, nhưng mức độ tự chủ phải tương thích với năng lực quản trị. Không phải trường nào cũng đủ điều kiện để tổ chức kỳ tuyển dụng độc lập. Nhiều địa phương, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, còn thiếu giáo viên chính, cơ sở vật chất và hệ thống công nghệ thông tin chưa đồng bộ.
Theo ông Lê Văn Vương, để cơ chế mới phát huy hiệu quả, Bộ GD&ĐT cần song song thực hiện 3 nhóm giải pháp:
Chuẩn hóa năng lực hiệu trưởng và hội đồng tuyển dụng, tập huấn kỹ năng đánh giá năng lực ứng viên, đạo đức nghề nghiệp.
Tăng cường công khai – minh bạch thông tin tuyển dụng, có cơ chế phản hồi và giám sát từ cấp trên.
Phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chuyên môn và Thanh tra tỉnh để bảo đảm việc kiểm tra, giám sát được thực hiện định kỳ, khách quan, phòng ngừa vi phạm ngay từ sớm.
Như bà Nguyễn Thị Thanh Tâm nhận định, phân quyền là cách trao niềm tin và khơi dậy trách nhiệm. Khi hiệu trưởng thực sự là “nhà quản trị nhân tài”, biết chọn đúng người, đúng việc, và chịu trách nhiệm với quyết định của mình, đó sẽ là bước khởi đầu cho nền giáo dục tự chủ, liêm chính và chuyên nghiệp hơn.
Việc giao quyền tuyển dụng cho hiệu trưởng không chỉ là thay đổi thủ tục, mà là thay đổi tư duy quản lý nhân sự công trong ngành giáo dục. Mỗi quyền hạn mở rộng, nếu đi kèm cơ chế giám sát hiệu quả, sẽ trở thành động lực đổi mới, hướng tới một nền giáo dục lấy chất lượng, công bằng và con người làm trung tâm.
