GS.TS Đào Trọng Thi, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của QH

- Báo cáo trước Ủy ban Văn hóa giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của QH, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Phạm Vũ Luận cho biết, tỷ lệ cử nhân thất nghiệp tăng, trong đó có nguyên nhân là do học phí thấp, giáo trình đào tạo chưa phù hợp. Quan điểm ông về vấn đề này như thế nào?

+ Theo tôi, tình trạng cử nhân thất nghiệp có nhiều lý do. Có lý do trực tiếp từ ngành Giáo dục, có lý do từ kinh tế - xã hội nói chung, như số lượng việc làm liên quan đến vị trí việc làm yêu cầu trình độ đại học (ĐH) như thế nào? Cơ cấu ngành nghề, cơ cấu trình độ có phù hợp với nhu cầu thị trường lao động không? Tất nhiên, cũng có nguyên nhân liên quan đến chất lượng nguồn nhân lực đào tạo, nhưng tôi cho rằng đó không phải là nguyên nhân chủ yếu.

Bộ GD&ĐT báo cáo, trong những năm gần đây số lượng tuyển sinh ĐH không tăng. Hiện nay đã bỏ chỉ tiêu tuyển sinh mỗi năm tăng bao nhiêu rồi, ngay QH cũng phản đối vì đó không phải là thành tích mà là khuyết điểm. Khi con số tuyển sinh không tăng nhiều, nên về cơ bản không làm thay đổi con số sinh viên tốt nghiệp không có việc làm. Hơn nữa, số sinh viên tốt nghiệp không có việc làm cũng không phải do nguyên nhân đào tạo những năm gần đây mà có khi tích tụ từ nhiều năm trước dồn lại. Bởi vậy làm “căng” hơn vấn đề tìm việc làm cho sinh viên mới ra trường hiện nay.

- Theo ông, cần phải có giải pháp đột phá nào để sinh viên ra trường không phải mòn mỏi đi tìm việc làm?

+ Như tôi đã phân tích có nhiều nguyên nhân. Nếu xuất phát từ nguyên nhân kinh tế - xã hội thì không còn cách nào khác là phải tìm cách để kinh tế - xã hội phát triển, có như vậy mới tạo ra nhiều việc làm. Đối với ngành Giáo dục thì phải làm tốt việc đào tạo theo quy hoạch nguồn nhân lực của quốc gia. Quy hoạch đó không phải chỉ quy mô, mà còn cơ cấu trình độ, ngành nghề, vùng miền.

Tôi nhấn mạnh, cơ cấu ngành nghề, vùng miền rất quan trọng vì có những ngành nghề thiếu người, lại ngành có nghề thừa người, thậm chí trong một ngành nghề thì có ngành nghề thiếu trình độ này, ngành nghề khác lại thừa trình độ khác. Giáo viên trung học phổ thông thì thừa, nhưng giáo viên tiểu học thiếu, mầm non thì rất thiếu.

Cơ cấu vùng miền cũng thế, đặt biệt những vùng miền khó khăn vì sinh viên ra trường chỉ muốn ở thành phố. Bao nhiêu chính sách ưu đãi thu hút nhưng chưa hiệu quả, tất nhiên chính sách cũng chưa đến mức để tạo được hiệu quả.

Cho nên bài toàn phải có tích nhất chi tiết mới giải quyết được vấn đề, mà mình hiện cứ chung chung. Với lại chỉ tiêu tuyển sinh của ngành Giáo dục cho các trường cũng rất đơn giản, chỉ dựa trên trường này có bao nhiêu giáo viên, cơ sở, diện tích như thế nào để chia. Còn chia theo ngành nghề và nhắm vào vùng, miền nào thì chưa có.

Nói tóm lại, cần phải có quy hoạch về nguồn nhân lực phù hợp với thị trường lao động về quy mô, cơ cầu ngành nghề, trình độ, vùng miền, chi tiết đến như vậy thì mới giải quyết được tình trạng sinh viên ra trường thất nghiệp.

- Vừa qua, Bộ GD&ĐT có ra quyết định cấm một số trường tuyển sinh một số ngành nghề, nhưng cấm năm trước năm sau lại mở?

+ Việc cấm này không xuất phát từ việc không đáp ứng được quy hoạch nguồn nhân lực mà đấy chẳng qua những ngành nghề đó không bảo đảm chất lượng đào tạo như trường đó thiếu giáo viên… Cho nên, năm sau trường đó đủ điều kiện thì lại được tuyển sinh. Quan trọng, khi một trường tuyển sinh việc phân công đào tạo ngành nghề này bao nhiêu sinh viên là quyền của trường, Bộ GD&ĐT chưa quản được. Đáng ra, Bộ GD&ĐT phải chỉ tiết, cho mở đào tạo ngành nghề này nhưng chỉ được đào tạo bao nhiêu sinh viên thì mới bảo đảm chất lượng.

- Vậy có nghĩa Bộ GD&ĐT mới quan tâm đến việc đào tạo mà chưa quan tâm đến việc làm cho sinh viên khi ra trường. Ông đánh giá như thế nào về trách nhiệm của Bộ?

+ Bộ mới chỉ quan tâm đào tạo ra để sinh viên khi tốt nghiệp cố gắng có được việc làm. Nhưng muốn các em có việc làm thì phải bảo đảm quy hoạch nguồn nhân lực. Trong khi đó, quy hoạch nguồn nhân lực thì làm chưa tốt. Tôi nghĩ không phải trách nhiệm của BộGD&ĐT hoàn toàn. Bộ GD&ĐT chỉ chịu trách nhiệm trong những khâu bộ quản lý. Còn có trách nhiệm của các bộ, ngành khác như ngành Y tế, bác sỹ vùng sâu vùng xa vẫn khó, trong khi đô thị quá thừa….

- Như ông phân tích, quy hoạch nguồn nhân lực quan trọng như vậy, nhưng tại sao đến nay Bộ GD&ĐT vẫn chưa thực hiện được?

+ Chưa thực hiện được có thể là khó và chắc phải từ từ, làm từng bước, chưa thể làm ngay được. Có rất nhiều tiêu chí để bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực, nhưng Bộ mới lấy ra 2 tiêu chí: Số lượng giảng viên/sinh viên và cơ sở vật chất, mà cũng mới chỉ tính đến diện tích thôi. Tôi đã lưu ý với Bộ rồi, ít nhất phải có tiêu chí thứ 3 là tỷ suất đầu tư cho một sinh viên, tỷ suất đầu tư quá thấp thì làm sao bảo đảm chất lượng. Trước mắt ít nhất phải có 3 tiêu chí đó, về sau thì càng phải đáp ứng nhiều tiêu chí hơn thì chất lượng đào tạo càng bảo đảm.

Tôi cho rằng, để giải quyết dứt điểm tình trạng cử nhân thất nghiệp không thể ngày một ngày hai được, nhưng có lẽ quan trọng nhất vẫn là làm thế nào để phát triển kinh tế. Khi nền kinh tế phát triển thì nhu cầu nguồn nhân lực tăng, tự nhiên sinh viên phải điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu. Còn nói riêng ngành Giáo dục thì ngành chỉ chịu trách nhiệm trong việc bảo đảm chất lượng đào tạo, cung cấp nguồn nhân lực.

- Xin cảm ơn ông!

Thảo Nguyên