Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, dư luận và người dân phản ứng bồi thường xin lỗi chỉ làm hình thức, chiếu lệ

Ngày 20/9, tại phiên họp thứ 3, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận, cho ý kiến Dự án Luật Trách nhiệm bồi thường Nhà nước (sửa đổi), Dự án Luật Trợ giúp pháp lý (sửa đổi).

Đi tù mấy chục năm, lấy đâu hóa đơn, chứng từ để chứng minh

Sau khi nghe tờ trình, báo cáo thẩm tra Dự án Luật Trách nhiệm bồi thường Nhà nước, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, đây là dự luật vô cùng khó. Vì quy định quá hẹp sẽ ảnh hưởng quyền công dân, mở quá rộng lại làm chùn tay các cơ quan tố tụng”.

Với những trường hợp cụ thể trong bồi thường oan sai như ông Lương Ngọc Phi (Thái Bình), ông Huỳnh Văn Nén (Bình Thuận), ông Nguyễn Thanh Chấn (Bắc Giang)… bà Nga đề nghị, cơ quan soạn thảo nêu rõ việc quy định các trường hợp được bồi thường trong luật, tránh trường hợp người đáng được bồi thường lại không được bồi thường.

Cũng theo Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp, trong báo cáo giám sát oan sai, mô hình tổ chức cơ quan chịu trách nhiệm bồi thường chưa hợp lý, còn phân tán, thiếu khách quan, chậm trễ… “Có trường hợp thời gian kéo dài, làm oan lớn nhưng chỉ xin lỗi công khai trong 2 phút, khiến dư luận và người dân phản ứng bồi thường xin lỗi chỉ làm hình thức, chiếu lệ”, bà Nga nói.

Về thủ tục yêu cầu bồi thường, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp cho rằng, chúng ta yêu cầu muốn bồi thường phải chứng minh được thiệt hại, đòi hỏi có hoá đơn, chứng từ, nhưng trong mấy chục năm người ta ngồi tù, gia đình người ta cũng đang khốn đốn thì lấy đâu ra để mà chứng minh. Vậy Luật có giải quyết được thực tế này không?.

Bà Nguyễn Thuý Anh, Chủ nhiệm Uỷ ban về Các vấn đề xã hội cho biết, luật quy định bồi thường vật chất, tinh thần và khôi phục danh dự. Tuy nhiên, thực tế bồi thường nhiều khi không khôi phục được quyền lợi của người bị hại.

“Có người không thể khôi phục được quyền lợi như buộc thôi việc cấp Tổng cục trưởng trở xuống, sau đó có quyết định bồi thường, khôi phục lại công việc nhưng họ đã bỏ lỡ cơ hội được cất nhắc, bổ nhiệm. Luật có dự kiến vấn đề này không vì tôi đọc không thấy có”, bà Thuý Anh nêu.

Cần một ba-rem để tính toán mức bồi thường

Giải đáp băn khoăn của Chủ nhiệm Lê Thị Nga, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long thừa nhận, “câu hỏi Luật có giải quyết tất cả vấn đề chị Nga nêu hay không thì Bộ trưởng không dám hứa. Vì khi làm luật và đưa luật vào thực tế đều xảy ra trường hợp tổ chức thi hành luật chưa tốt nên có khoảng cách giữa nội dung và thực tế”.

Theo Bộ trưởng, khi tính toán bồi thường thiệt hại, Ban soạn thảo cố gắng đưa ra tiêu chí để lượng hóa cả thiệt hại về tinh thần để đền bù, chứ không chỉ thiệt hại về vật chất.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long 

Giải trình thêm, theo Phó Chánh án TAND Tối cao Tống Anh Hào, những trường hợp cụ thể về bồi thường oan sai giải quyết chậm, có vướng mắc không phải do quy trình mà do vướng trong việc xác định cơ quan có trách nhiệm bồi thường. Và khó nhất là khi người bị thiệt hại không chứng minh được thiệt hại.

Phó Viện trưởng Viện KSND Tối cao Lê Hữu Thể cũng cho rằng, cơ quan nào đã sai rồi thì có trách nhiệm đứng ra giải quyết rồi ra quyết định chứ nhiều cơ quan vào thì lắm thủ tục, làm rất lâu. Đồng thời, phải làm rõ hơn những khoản nào được bồi thường, cách thức tính ra sao? Bởi cái này không rõ nên cãi nhau, cãi nhau không được thì đưa nhau ra toà cũng chỉ vì không thống nhất được chỗ này.

“Nói ra thì xấu hổ, bảo “cò kè bớt một thêm hai”, nhưng chúng ta cần có quy định rất chuẩn để cơ quan Nhà nước căn cứ vào đó như một ba-rem để tính toán mức bồi thường”, ông Thể nói.

Sẽ thiết kế bồi hoàn không đến mức “kinh khủng”

Về bồi hoàn, theo Phó Chủ tịch Quốc hội phải bảo đảm công bằng, công khai và minh bạch. “Tổ chức Nhà nước bồi thường thì người có trách nhiệm bồi thường phải bồi hoàn vào ngân sách theo quy định. Dự thảo luật sửa đổi cần ghi rõ: thiệt hại bao nhiêu thì phải bồi thường cho Nhà nước bấy nhiêu”, bà Phóng dứt khoát.

Bà Lê Thị Nga cũng đặt vấn đề, người dân cũng bức xúc về số tiền bồi thường mà ngân sách phải bỏ ra khá lớn, mỗi vụ mười mấy tỷ đồng, trong khi trách nhiệm bồi hoàn của người làm ra oan sai thế nào?".

Tiếp thu ý kiến, Bộ trưởng Bộ Tư pháp hứa dự thảo sau khi tiếp thu, chỉnh lý sẽ dựa trên nguyên tắc tất cả các công chức gây ra thiệt hại đều phải bồi hoàn.

“Luật sẽ thiết kế hợp lý để người ta ý thức việc bỏ tiền bồi thường thiệt hại do mình gây ra, nhưng cũng không đến mức quá kinh khủng để người ta không dám làm gì”, Bộ trưởng Tư pháp nhấn mạnh.

Còn Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh sự cần thiết ban hành Luật Trách nhiệm bồi thường Nhà nước sửa đổi, nhưng băn khoăn khi phạm vi quy định của dự thảo bồi thường trong 3 trường hợp hành chính, tố tụng tư pháp, thi hành án… Theo Chủ tịch Quốc hội, cơ quan soạn thảo cần xem xét lại phạm vi bồi thường nhằm đảm bảo sự hiến định.

 Thảo Nguyên