Chủ tịch Nước Trương Tấn Sang chủ trì phiên họp. Ảnh: Thảo Nguyên

Hoạt động của các cơ quan điều tra và các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, thời gian qua đã có nhiều cố gắng trong phòng ngừa, phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm, góp phần quan trọng giữa vững an ninh quốc gia, bảo đảm trật tư, an toàn xã hội, tạo môi trường ổn định, thuận lợi phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, hoạt động điều tra cũng bộc lộ một số thiếu sót như: chất lượng, tiến độ điều tra một số vụ án hình sự chưa bảo đảm, ở một số lĩnh vực xảy ra vi phạm nhưng tỷ lệ phát hiện, khởi tố, điều tra chưa cao; quan hệ phối hợp giữa cơ quan điều tra với các chủ thể khác trong hoạt động điều tra còn vướng mắc, công tác phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm có lúc, có nơi còn chưa chủ động…

Dự thảo Đề án xác định, việc tổ chức lại các cơ quan điều tra theo hướng thu gọn đầu mối nhằm tạo lập cơ chế pháp lý hữu hiệu kiểm soát việc tuân thủ pháp luật, xử lý nghiêm minh hành vi vi phạm pháp luật, bảo vệ quyền tự do, dân chủ của công dân, bảo đảm an toàn trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. 

Đổi mới tổ chức và hoạt động cơ quan điều tra để bảo đảm sau năm 2015 sẽ xác định cụ thể mô hình tổ chức và rành mạch về chức năng, nhiệm vụ, thích ứng với điều kiện thực tế. Cơ quan điều tra có quyền năng pháp lý đủ mạnh để tiến hành hoạt động phát hiện, điều tra, xử lý các vụ án hình sự được nhanh chóng, kịp thời, nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.

Để thực hiện Đề án, Bộ Công an kiến nghị, trong năm 2014 - 2015, xây dựng, hoàn thiện cơ sở pháp lý về tổ chức và hoạt động điều tra hình sự. Tăng cường, kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ làm công tác điều tra hình sự, trong đó tăng cường biên chế cho các cơ quan điều tra, mở rộng nguồn điều tra viên còn thiếu cho cơ quan cảnh sát điều tra công an cấp huyện (dự kiến đến năm 2015, cần bổ sung khoảng 6.000 điều tra viên). Từ năm 2014 đến năm 2020, đánh giá cụ thể về đội ngũ cán bộ các cơ quan điều tra, xây dựng phương án sắp xếp cơ cấu tổ chức, đội ngũ cán bộ theo mô hình mới.

Cơ bản đồng tình với việc cần thiết xây dựng Đề án, các thành viên Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp cho rằng, đổi mới tổ chức và hoạt động cơ quan điều tra cần gắn với đổi mới mô hình tố tụng, việc thành lập Tòa án, Viện Kiểm sát khu vực; khắc phục tình trạng chưa có cơ quan chịu trách nhiệm trước Chính phủ đối với hoạt động điều tra hình sự; hướng đến kiểm soát tốt hơn những vi phạm pháp luật trong nhiều lĩnh vực nhạy cảm, nhất là theo thống kê từ năm 2010 - 2013 cho thấy, 10% tội phạm là người của cơ quan tiến hành tố tụng và vẫn có xu hướng trầm trọng hơn, nhiều tội phạm trong các lĩnh vực thuế, chứng khoán… chưa được phát hiện, xử lý kịp thời…

Kết luận phiên làm việc, Chủ tịch Nước Trương Tấn Sang - Trưởng Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương - nhấn mạnh: Điều tra là giai đoạn quan trọng, ảnh hưởng đến kết quả các giai đoạn tố tụng khác nên phải được tổ chức, tiến hành nghiêm túc, hiệu quả. Tổ chức lại các cơ quan điều tra theo hướng thu gọn đầu mối để gọn nhẹ, tăng hiệu quả, hiệu lực, khắc phục cơ bản những hạn chế, thiếu sót hiện nay trong hoạt động điều tra, chống oan sai, nhưng không được bỏ lọt tội phạm.

Chủ tịch Nước lưu ý, phải nghiên cứu để bảo đảm được hoạt động điều tra thông suốt, tránh trùng lắp, kiểm soát được vi phạm pháp luật ngay cả trong các cơ quan tư pháp, phát huy vai trò của luật sư trong quá trình điều tra, xác định rõ thẩm quyền của các cơ quan được giao thực hiện chức năng điều tra ban đầu…. Đặc biệt, cần có cơ chế kiểm soát, không để xảy ra tình trạng lạm dụng thẩm quyền điều tra.

Thảo Nguyên