Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh. Ảnh: Đ.X

Quốc hội dành cả ngày 30/5 để thảo luận ở hội trường về việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành. Đây là 1 trong 2 chuyên đề giám sát tối cao trong năm 2022 được Quốc hội quyết định tại kỳ kỳ họp thứ nhất (7/2021).

Mới có 7/111 quy hoạch được quyết định, phê duyệt

Trình bày báo cáo của đoàn giám sát, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, trong tổng số 111 quy hoạch được lập theo quy định của Luật Quy hoạch có 110/111 quy hoạch đã được phê duyệt nhiệm vụ.

Cụ thể, có 41/42 quy hoạch cấp quốc gia (riêng quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng quặng phóng xạ chưa có dữ liệu đánh giá tiềm năng quặng urani nên chưa triển khai lập); 6/6 quy hoạch vùng, 63/63 quy hoạch tỉnh.

Đến nay mới có 07/111 quy hoạch đã được quyết định hoặc phê duyệt, gồm: Quy hoạch sử dụng đất quốc gia, 4 quy hoạch ngành quốc gia trong lĩnh vực giao thông vận tải (mạng lưới đường bộ quốc gia; mạng lưới đường sắt quốc gia; tổng thể hệ phát triển hệ thống cảng biển quốc gia; kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa), quy hoạch vùng đồng bằng sông Cửu Long và quy hoạch tỉnh Bắc Giang.

Kinh phí dành cho việc lập quy hoạch trong kế hoạch đâu tư công được Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo là 4.368 tỷ đồng, trong đó có 1.243,63 tỷ đồng vốn của các bộ, ngành và 3.124,36 tỷ đồng của 56 địa phương.

Có 7 địa phương chưa phê duyệt dự toán lập kinh phí quy hoạch là Hòa Bình, Hà Nội, Bắc Ninh, Bình Định, TP HCM, Đồng Nai, Long an. Lý do là địa phương này chưa phê duyệt nhiệm vụ lập quy hoạch hoặc được tài trợ sản phẩm quy hoạch nên chưa có số liệu về kinh phí lập quy hoạch.

Tính đến ngày 28/2/2022, các bộ, ngành đã giải ngân 244,68 tỷ đồng (bằng 19,67%) và các địa phương là 1.147,45 tỷ đồng (bằng 36,72%).

Đoàn giám sát chỉ ra một loạt tồn tại, hạn chế trong quá trình thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh.

Trong đó nêu rõ, tiến độ lập quy hoạch thời kỳ 2021-2030 rất chậm so với yêu cầu của Quốc hội và thực tiễn khi còn 104/111 quy hoạch chưa hoàn thành lập, phê duyệt. Điều này, đã ảnh hưởng đến việc thực hiện các mục tiêu của Chiến lược Phát triển kinh tế - xã hội 2021 - 2030, Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội 2021 - 2025.

Đang tồn tại song song, đồng thời áp dụng hai loại quy hoạch

“Do tiến độ lập quy hoạch theo Luật Quy hoạch chậm nên phải tiếp tục kéo dài thời hạn và điều chỉnh quy hoạch hiện hành thời kỳ 2011 - 2020, vì vậy đang tồn tại song song, đồng thời áp dụng hai loại quy hoạch”, ông Vũ Hồng Thanh báo cáo trước Quốc hội.

Trong khi, việc soạn thảo, ban hành danh mục quy hoạch được tích hợp vào các quy hoạch thuộc hệ thống quy hoạch quốc gia và danh mục quy hoạch hết hiệu lực theo quy định còn chậm so với yêu cầu.

Việc quản lý đầu tư, kinh doanh với một số ngành sản xuất sản phẩm gặp khó khăn do chưa có chính sách thay thế các quy hoạch ngành, sản phẩm đã hết hiệu lực hoặc chưa được hướng dẫn cụ thể.

Đoàn giám sát cũng chỉ ra, việc lập đồng thời nhiều quy hoạch cùng một thời điểm trong khi số lượng, chất lượng tổ chức tư vấn hạn chế, việc đấu thầu lựa chọn tư vấn theo quy định của Luật Đấu thầu gặp nhiều khó khăn.

Số lượng cán bộ, chuyên gia có trình độ chuyên môn về quy hoạch để tham gia hội đồng thẩm định còn thiếu; chưa có đầy đủ hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu lập quy hoạch; hiệu quả phối hợp giữa các cơ quan chưa cao...

Từ đó, ảnh hưởng nhiều đến tiến độ, chất lượng lập, phê duyệt các quy hoạch. Đáng lưu ý, một số quy hoạch mới được phê duyệt nhưng đã bộc lộ bất cập như: Quy hoạch vùng đồng bằng sông Cửu Long chưa thể hiện rõ mối quan hệ với TP HCM và vùng miền Đông Nam bộ.

4 quy hoạch ngành quốc gia trong lĩnh vực giao thông vận tải thì chưa thể hiện được tính đồng bộ, kết nối của 5 phương thức vận tải. Các dự án quan trọng quốc gia trong 4 quy hoạch này chưa phân kỳ đầu tư theo các giai đoạn 5 năm để gắn kết với các kế hoạch trung hạn, bảo đảm tính khả thi trong triển khai thực hiện.

Đề xuất cho chỉ định thầu để chọn đơn vị tư vấn lập quy hoạch

Đề cập đến trách nhiệm, ông Vũ Hồng Thanh cho hay, quá trình xây dựng và nghiên cứu xây dựng Luật Quy hoạch, dù Quốc hội, Chính phủ đã rất cố gắng và nỗ lực để thể chế hóa Nghị quyết 13 của Hội nghị 4 Trung ương khoá XI nhưng kết quả chưa được như kỳ vọng do công tác quy hoạch có nhiều nội dung mới và phức tạp.

Cơ quan trình (Chính phủ), cơ quan soạn thảo (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), cơ quan thẩm định (Bộ Tư pháp), cơ quan thẩm tra (Ủy ban Kinh tế), các cơ quan phối hợp chưa lường hết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn dẫn đến Luật Quy hoạch còn bất cập, vướng mắc khi triển khai trong thực tế.

Đến khi thực hiện, một số cơ quan, tổ chức chưa làm tròn trách nhiệm được giao, nhất là giai đoạn đầu như: Chậm ban hành các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn công tác lập quy hoạch hoặc ban hành văn bản không đúng thẩm quyền, hình thức hay văn bản có quy định không phù hợp gây khó khăn, làm chậm tiến độ lập quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh...

“Đoàn giám sát đề nghị các cơ quan, tổ chức có liên quan nghiêm túc rút kinh nghiệm, đề xuất những giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn và đẩy nhanh tiến độ lập, phê duyệt các quy hoạch, bảo đảm chất lượng, hiệu quả”, ông Thanh nói.

Trên cơ sở giám sát, để tháo gỡ khó khăn, vướng mặc trong lập quy hoạch, đoàn giám sát kiến nghị Quốc hội cho phép Chính phủ và các cơ quan liên quan được thực hiện các nội dung Luật Quy hoạch và các luật hiện hành chưa quy định hoặc đã quy định nhưng bất cập, vướng mắc thì được thực hiện khác với các luật này để đẩy nhanh tiến độ lập, phê duyệt các quy hoạch cho đến khi Luật Quy hoạch được sửa đổi và có hiệu lực thi hành.

Trong đó, cho phép Chính phủ quy định rõ khái niệm và phương pháp tích hợp quy hoạch; quy định cụ thể về quy trình lập quy hoạch để lập quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh nhằm bảo đảm phương pháp tích hợp quy hoạch trong lập quy hoạch.

Áp dụng hình thức chỉ định thầu để lựa chọn đơn vị tư vấn lập quy hoạch cấp quốc gia và quy hoạch vùng chưa lựa chọn được tư vấn bảo đảm chất lượng, hiệu quả, chống tiêu cực, tham nhũng, lãng phí…

Về trung và dài hạn, đoàn giám sát đề nghị Chính phủ tổng kết, đánh giá toàn diện việc thực hiện Luật Quy hoạch và các luật, văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến quy hoạch để kiến nghị sửa đổi, bổ sung.