Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì hội nghị trực tuyến toàn quốc với doanh nghiệp Nhà nước. Ảnh: N.Bắc

Hôm nay (24/3), Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì hội nghị trực tuyến toàn quốc với doanh nghiệp Nhà nước: Tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động nhằm huy động nguồn lực của doanh nghiệp Nhà nước trong phát triển kinh tế - xã hội.

Phát biểu tại hội nghị, người đứng đầu Chính phủ nhấn mạnh, đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước được Đảng, Nhà nước rất quan tâm.

“Chúng ta xác định doanh nghiệp Nhà nước giữ vị trí then chốt và là một lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế Nhà nước, góp phần quan trọng ổn định kinh tế vĩ mô và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội”, Thủ tướng nói.

Tuy nhiên, khu vực này vẫn chưa thể hiện tốt vị thế của mình, chưa phát huy được lợi thế về nắm giữ nguồn lực trong thực hiện sứ mệnh của mình. Vì vậy, việc nhận diện những điểm nghẽn trong cơ chế, chính sách đối với khu vực doanh nghiệp là yêu cầu đặt ra để nâng cao hiệu quả hoạt động nhằm huy động nguồn lực của doanh nghiệp Nhà nước.

Thủ tướng yêu cầu các đại biểu thảo luận, đưa ra các kế hoạch, nhiệm vụ, giải pháp hết sức cụ thể cho từng bộ, ngành và địa phương, từng tập đoàn, tổng công ty, doanh nghiệp Nhà nước để có nhận thức đúng đắn, giải pháp phù hợp và hành động quyết liệt, hiệu quả.

Nắm giữ nguồn lực, tạo lợi nhuận nhiều nhưng có chỉ số nợ cao nhất

Báo cáo tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho hay, doanh nghiệp Nhà nước đang nắm giữ nguồn lực lớn về vốn, tài sản, công nghệ, nhân lực chất lượng cao; có doanh thu và đóng góp đáng kể vào thu ngân sách Nhà nước.

Theo tính toán, tổng tài sản của doanh nghiệp Nhà nước hiện là 4 triệu tỷ đồng, mỗi doanh nghiệp có quy mô tài sản bình quân khoảng 4.100 tỷ đồng, cao gấp 10 lần doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và gấp 109 lần doanh nghiệp tư nhân trong nước.

Khối này tạo ra tỉ suất lợi nhuận/vốn chủ sở hữu bình quân là 10,46%, tỉ suất lợi nhuận trước thuế/tổng tài sản bình quân là 4,87%, cao hơn khối doanh nghiệp tư nhân; đóng góp 28% thuế và các khoản nộp ngân sách, chi phối các ngành, lĩnh vực quan trọng, chiếm 24,6% tổng vốn đầu tư của Nhà nước và chiếm 12% tổng vốn đầu tư toàn xã hội.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng. Ảnh: N.Bắc

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng lên những hạn chế của khu vực này. Theo ông, những kết quả mà doanh nghiệp nhà nước đạt được vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, chưa có vai trò dẫn dắt, tạo động lực đối với nền kinh tế.

Dẫn chứng là những năm gần đây, doanh nghiệp Nhà nước chưa có các dự án đầu tư quy mô đủ lớn tạo động lực bứt phá, sức lan tỏa, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế và doanh nghiệp Việt Nam.

Khu vực này không chỉ tiếp tục có xu hướng giảm dần quy mô và tỷ lệ đóng góp, mà còn có chỉ số nợ cao nhất, chỉ hoạt động hiệu quả được trong một số ngành có lợi thế như khai thác khoáng sản, tài chính ngân hàng, viễn thông.

Trong khi đó, năng lực cạnh tranh, ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của các doanh nghiệp Nhà nước quy mô lớn vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu là lực lượng nòng cốt của kinh tế Nhà nước.

Đáng chú ý, giai đoạn 2016-2020 vừa qua, rất ít dự án, công trình mới có quy mô lớn của doanh nghiệp Nhà nước được khởi công mà chỉ tiếp tục thực hiện các dự án dở dang hoặc xử lý các dự án không hiệu quả từ giai đoạn trước.

Tính riêng với 19 tập đoàn, tổng công ty thuộc Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước và Viettel, nơi nắm giữ đến gần 90% nguồn lực của khu vực doanh nghiệp Nhà nước, chỉ triển khai thực hiện 3 dự án đầu tư nhóm A.

“Việc không tạo ra được năng lực tăng thêm này sẽ dẫn đến trong 5 năm tới, đóng góp của doanh nghiệp Nhà nước đối với nền kinh tế sẽ rất hạn chế, khi tỉ trọng đóng góp hiện nay là 29%”, Bộ trưởng nêu.

Ngoài ra, việc tái cơ cấu toàn diện doanh nghiệp Nhà nước vẫn mang tính hình thức, thiếu tầm nhìn chiến lược để phát triển doanh nghiệp nhất là tham gia vào các chuỗi giá trị toàn cầu.

Cần phải “nghĩ lớn, làm lớn”, đầu tư các dự án quy mô lớn

Bộ trưởng cũng đề cập đến những bài học kinh nghiệm được rút ra như cần huy động và tập trung nguồn lực cho doanh nghiệp Nhà nước phát triển; doanh nghiệp nhà nước cần có đầy đủ quyền, nghĩa vụ để hoạt động theo nguyên tắc thị trường, tự chủ kinh doanh; phải lựa chọn, bổ nhiệm đội ngũ quản lý doanh nghiệp nhà nước có trình độ, kinh nghiệm quản lý đẳng cấp khu vực và toàn cầu.

Từ đó, ông cho rằng, thời gian tới cần tiếp tục hoàn thiện đồng bộ pháp luật, cơ chế chính sách đảm bảo hiệu quả, hiệu lực để “cởi trói” doanh nghiệp Nhà nước; tăng đầu tư, tăng đổi mới sáng tạo, đổi mới tư duy: doanh nghiệp nhà nước đầu đàn, dẫn dắt cần phải “nghĩ lớn, làm lớn”, đầu tư các dự án quy mô lớn, có tính chất lan tỏa…

Gắn phát triển doanh nghiệp Nhà nước với chiến lược phát triển ngành, xác định lĩnh vực then chốt có sự hiện diện của doanh nghiệp Nhà nước như năng lượng tái tạo, công nghiệp công nghệ cao, kết cấu hạ tầng quan trọng của quốc gia….

Khuyến khích các doanh nghiệp Nhà nước chuyển đổi mô hình phát triển hướng tới sử dụng năng lượng sạch, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, phát triển bền vững.

Cùng với đó, cần thay đổi nhận thức, quan điểm về cổ phần hóa, thoái vốn đầu tư Nhà nước, với mục tiêu không phải là rút vốn Nhà nước ra khỏi doanh nghiệp Nhà nước, thu hẹp phạm vi, quy mô mà tái cơ cấu lại danh mục đầu tư, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả và giá trị đầu tư….