Hình phạt tù chung thân và tử hình không áp dụng với người chưa thành niên, Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Tiến cho biết. Ảnh: P.Thắng

Sáng 17/4, tại phiên họp thứ 32, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến với Dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên. Đây là dự án luật mới, được Quốc hội khóa XV đưa vào chương trình.

Mức phạt tù tối đa với người chưa thành niên còn nghiêm khắc

Trình bày tờ trình, Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Tiến nhấn mạnh, việc xây dựng Dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên là đòi hỏi bức thiết của cuộc sống.

Việt Nam có nhiều bộ luật, luật, văn bản dưới luật điều chỉnh về tư pháp hình sự đối với người chưa thành niên.

“Các chính sách hình sự cơ bản theo hướng khoan hồng… Thiết chế bảo vệ người chưa thành niên trong hoạt động tư pháp, đặc biệt là hệ thống tòa gia đình và người chưa thành niên, đã được kiện toàn...”, theo tờ trình.

Tuy nhiên, hệ thống pháp luật hiện hành cũng bộc lộ nhiều hạn chế. Trong đó, hệ thống hình phạt chưa phù hợp với độ tuổi, đặc điểm, tính chất hành vi phạm tội của người chưa thành niên.

Một số hình phạt không có sự phân hóa giữa người chưa thành niên và người trưởng thành. Mức hình phạt tù tối đa áp dụng với người chưa thành niên vẫn còn nghiêm khắc; điều kiện người chưa thành niên được tha tù trước hạn vẫn còn chặt chẽ...

TAND Tối cao cũng cho hay, thực tiễn giải quyết các vụ án hình sự có người chưa thành niên tham gia cho thấy thủ tục giải quyết còn rườm rà, thời gian giải quyết còn dài.

“Quan điểm xử lý người chưa thành niên phạm tội vẫn còn nặng về răn đe, áp dụng hình phạt mà chưa xác định việc trừng phạt chỉ nên được sử dụng như là biện pháp cuối cùng…”, tờ trình nêu.

Dự thảo luật gồm 166 điều, được bố cục thành 5 phần, 11 chương. 5 phần cụ thể gồm: Những quy định chung; xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội; hình phạt và tố tụng đối với người chưa thành niên; thi hành án phạt tù, tái hòa nhập cộng đồng và điều khoản thi hành.

Trong đó, về hình phạt, dự thảo quy định giữ nguyên hệ thống hình phạt với người chưa thành niên phạm tội như Bộ luật Hình sự hiện hành, gồm: Cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ và tù có thời hạn.

Hình phạt tù chung thân và tử hình không áp dụng với người chưa thành niên, Phó Chánh án TAND Tối cao cho biết.

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga. Ảnh: P.Thắng

Dự thảo bổ sung điều luật về hình phạt cảnh cáo cho người chưa thành niên khi phạm tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng do vô ý và có tình tiết giảm nhẹ, nhưng chưa đến mức miễn hình phạt. Mở rộng trường hợp người chưa thành niên bị phạt tù được cho hưởng án treo.

Cân nhắc áp dụng hình phạt tiền với người đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội

Đáng chú ý, dự thảo luật mở rộng đối tượng người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi, nếu có tài sản riêng cũng có thể áp dụng hình phạt tiền và mức phạt tiền không quá một phần ba mức tiền phạt mà điều luật quy định.

“Để đề cao tính nhân văn nhưng vẫn bảo đảm nghiêm minh của chính sách hình phạt với người chưa thành niên, dự thảo luật quy định giảm mức hình phạt tù với người chưa thành niên theo từng trường hợp cụ thể”, ông Tiến cho hay.

Dự thảo luật quy định giảm mức hình phạt tù với người chưa thành niên theo hướng: giảm mức hình phạt cao nhất đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi từ 18 năm xuống 15 năm tù; người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội từ 12 năm xuống 9 năm tù.

Tuy nhiên, với trường hợp phạm loại tội xâm phạm tính mạng sức khỏe và ma túy (giết người, hiếp dâm, hiếp dâm người dưới 16 tuổi, cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi và tội sản xuất trái phép chất ma túy) thì mức hình phạt theo quy định của pháp luật hiện hành.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, ủy ban tán hành với dự thảo chỉ quy định 4 hình phạt (cảnh cáo; phạt tiền; cải tạo không giam giữ; tù có thời hạn) với người chưa thành niên phạm tội.

Cơ quan thẩm tra cũng “cơ bản nhất trí” với dự thảo luật về các hình phạt cụ thể và việc tổng hợp hình phạt.

Ngoài ra, với hình phạt cảnh cáo, theo bà Nga, có ý kiến đề nghị mở rộng việc áp dụng với người từ đủ 14 tuổi đến 16 tuổi phạm tội lần đầu, là người giúp sức trong vụ án đồng phạm nhưng có vai trò không đáng kể.

Còn hình phạt tiền, có ý kiến đề nghị cân nhắc giữ quy định hiện hành, không áp dụng với người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội do các đối tượng này chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội rất nghiêm trọng và tội đặc biệt nghiêm trọng.

Một số ý kiến khác trong cơ quan thẩm tra đề nghị quy định người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi có các điều kiện như người trưởng thành cũng được áp dụng hình phạt tiền để bảo đảm công bằng trong chính sách hình sự.