Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc. Ảnh: Đ.X

Chiều ngày 6/1, Quốc hội thảo luận tại tổ về chủ trương đầu tư dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025.

Theo như tờ trình, Chính phủ đề xuất làm thêm 729 km trên các đoạn Bãi Vọt (Hà Tĩnh) - Cam Lộ (Quảng Trị), Quảng Ngãi - Nha Trang và Cần Thơ - Cà Mau, chia thành 12 dự án thành phần có thể vận hành khai thác độc lập với sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 146.990 tỷ đồng.

Tổng mức đầu tư sơ bộ cũng phải có cơ sở

Nêu ý kiến, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Nguyễn Phú Cường thấy Việt Nam đang thiếu đường cao tốc nên đầu tư là “rất cần thiết”. Song, ông cho rằng, việc tính toán tổng mức đầu tư của dự án với suất đầu tư 200 tỷ đồng/km là “hơi cao” và đề nghị xem xét lại cách tính toán này

Cũng đề cập tới tổng mức đầu tư, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nhắc tới ý kiến của Kiểm toán Nhà nước. Theo ông Tùng, cơ quan kiểm toán đã tính toán tổng mức đầu tư cho 729 km đường cao tốc Bắc - Nam có thể là 130.605 tỷ đồng, giảm 16.330 tỷ đồng so với tờ trình của Chính phủ.

“Tất nhiên tổng mức đầu tư sơ bộ ở bước tiền khả thi này mang tính khái toán thôi. Nhưng cũng phải có cơ sở, tính xa quá cũng không được”, ông Tùng nêu quan điểm.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng. Ảnh: Đ.X

Giải trình sau đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc nói, tổng mức đầu tư mới là khái toán, chứ chưa lập dự án, chưa lập dự toán, chưa tính phương án đền bù nên chưa thể nói mức đầu tư cao hay thấp.

“Mức bình quân đầu tư đường cao tốc hiện nay là 200 tỷ/km, nhưng còn tùy vào nền đường vì nền đường Bắc Bộ khác, Trung Bộ khác và vùng Nam Bộ khác… Khi lập dự toán, phê duyệt từng dự án, Bộ Giao thông Vận tải phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Quốc hội về mức độ chính xác của tổng mức đầu, cũng như thiết kế dự toán”, ông Phớc nói.

Bộ trưởng Bộ Tài chính nói thêm rằng, tổng dự toán bao giờ cũng nhỏ hơn tổng mức đầu tư và theo lý thuyết thì quyết toán nhỏ hơn dự toán.

Đầu tư công, đấu thầu 4 trạm thu phí sẽ thu hồi vốn trong 5-7 năm

Góp ý cho phương án nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn sau khi dự án hoàn thành, ông Phớc cho biết ban đầu, Bộ Giao thông Vận tải đưa ra phương án đầu tư 4 dự án thành phần bằng phương thức BOT với tổng vốn đầu tư khoảng 16.000 tỷ. Sau khi dự án hoàn thành sẽ đặt 4 trạm thu phí, dự kiến mỗi trạm thu 730 triệu/ngày và thu trong khoảng 15 năm.

Sau khi tính toán lại, Bộ trưởng Tài chính cho rằng đầu tư công toàn tuyến với 12 dự án thành phần, sau đó đặt 4 trạm trên toàn tuyến, tức là mỗi trạm cách nhau 243 km rồi tổ chức đấu thầu, giao tư nhân quản lý, sẽ hiệu quả hơn nhiều.

Theo tính toán của ông Phớc, nếu theo phương án này thời gian thu phí sẽ chỉ còn 5-7 năm thay vì 15 năm như dự tính ban đầu.

“Sau khi có đường rồi, có quy hoạch rồi sẽ đặt vị trí 4 đặt trạm để tính toán xem mỗi ngày có bao nhiêu lượng xe đi qua và thu được bao nhiêu tiền. Từ đó xây dựng phương án đấu thầu. Đơn vị nào có phương án hiệu quả nhất, thu phí trong thời gian ngắn nhất sẽ được lựa chọn”, ông Phớc giải thích.

Ông cho rằng như vậy số tiền Nhà nước đã bỏ ra đầu tư sẽ sớm được thu hồi, nên phương án này không ảnh hưởng gì mà chỉ còn có lợi.

Nhắc lại một số dự án BOT trước đây, ông Phớc nhìn nhận việc thua lỗ hay nhà đầu tư “rời bỏ” là do cách khảo sát đặt trạm thu phí không hợp lý, dẫn đến khi vận hành người dân phản đối, trạm không thu phí được nên ảnh hưởng đến nhà đầu tư.

Đại biểu Trịnh Xuân An. Ảnh: Đ.X

Trong khi đó, đại biểu Trịnh Xuân An, Ủy viên Chuyên trách Ủy ban Quốc phòng - An ninh cho rằng, việc chuyển đổi mô hình đầu tư từ đối tác công - tư (PPP) sang đầu tư công cho thấy có vấn đề lớn về hiệu lực, hiệu quả của Luật PPP.

“Luật ra đời với mục đích cao cả nhưng lại đang chết dần đi khi cái gì đầu tư lớn cũng đều xin đầu tư bằng ngân sách”, ông An nói và cho rằng nếu không có cách thức huy động nguồn lực tham gia, mãi đi theo con đường đầu tư công cho nhanh thì “không ổn”.

Làm tốt hơn nữa thanh tra, kiểm toán, không để thất thoát, lãng phí

Cho ý kiến tại tổ, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc ủng hộ chủ trương đầu tư tuyến đường này bằng ngân sách Nhà nước để sớm hoàn thiện đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông từ Lạng Sơn đến mũi Cà Mau.

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc. Ảnh: Đ.X

Tuy vậy, để đảm bảo tiến độ công trình, Chủ tịch nước đề nghị tập trung làm tốt công tác chuẩn bị đầu tư. Theo ông, ở các nước công tác chuẩn bị đầu tư từ 3-5 năm, sau đó xây dựng công trình xong trong thời gian ngắn. Còn ở nước ta, do giải phóng mặt bằng nên công tác đầu tư gấp gáp, quá trình thi công kéo dài.

“Lần này tôi đề nghị công tác giải phóng mặt bằng nên giao cho địa phương đảm nhận”, Chủ tịch nói và đề nghị, phải bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân trong khu vực giải tỏa, trước hết phải làm tốt tái định cư, bảo đảm nơi ở mới có điều kiện bằng hoặc tốt hơn nơi cũ.

Chủ tịch nước cũng lưu ý, phải làm tốt hơn nữa công tác kiểm toán, thanh tra, kiểm tra; không để gây thất thoát, lãng phí trong quá trình thi công dự án.

“Làm cao tốc Bắc - Nam, kể cả những đoạn đang dở dang và đặc biệt là 729 km còn lại là rất cần thiết. Mong rằng Quốc hội sẽ thông qua với cơ chế giám sát rất cụ thể. Chúng ta tạo điều kiện những phần việc để chủ động, nhanh hơn nhưng cũng phải tăng cường giám sát để chống thất thoát, lãng phí, bảo đảm chất lượng công trình”, Chủ tịch nước nhấn mạnh.

Nói thêm về gói kích thích kinh tế, Chủ tịch nước cho biết, chưa bao giờ chúng ta tung ra một gói lớn như lần này.

“Năm 2008-2009, cũng có nhưng chỉ 5-7 tỷ USD. Bây giờ tung ra gói 16 tỷ USD thì tiền phải vào công trình, tiền phải phát huy hiệu quả, phải đúng người, đúng việc. Chứ tiền thất thoát qua trung gian, qua doanh nghiệp không trực tiếp thì rất khó khăn cho phát triển. Tình hình quản lý đầu tư không hiệu quả sẽ xảy ra tình trạng lạm phát”, Chủ tịch nước lưu ý.