“Người lớn làm việc nhỏ, người nhỏ làm việc lớn thì rất khó”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc ví von khi giải trình về đầu tư công. Ảnh: P. Thắng

Tiếp tục chương trình phiên họp 23, ngày 11/5, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về báo cáo kết quả thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong năm 2022.

Theo báo cáo của Chính phủ, lũy kế thanh toán từ đầu năm đến hết tháng 1 năm 2023, vốn kế hoạch năm 2022 hơn 529 nghìn tỷ đồng (đạt 77,43% kế hoạch và đạt 91,28% kế hoạch Thủ tướng giao).

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho hay, năm 2022 có 55.214 dự án đã được phê duyệt quyết toán. Qua thẩm tra, phê duyệt quyết toán đã loại ra khỏi giá trị chủ đầu tư đề nghị quyết toán 9.300 tỷ đồng.

“Công tác lập kế hoạch đầu tư vốn ngân sách Nhà nước của một số dự án chưa sát với khả năng thực hiện; tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công còn thấp so với kế hoạch được giao”, ông Phớc nói.

Giải ngân không đạt yêu cầu có lãng phí hay không?

Nêu ý kiến sau đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đặt vấn đề: Lập kế hoạch giao vốn đầu tư công có lãng phí hay không, giải ngân không đạt yêu cầu có lãng phí hay không?

Lãng phí trong triển khai thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia cũng phải đánh giá mức độ như thế nào, theo ông Phương.

Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý, hiện nay, giao vốn chương trình mục tiêu quốc gia, có nơi giao một cục, có nơi thì từng tiểu dự án nhỏ, trong khi hướng dẫn của Trung ương thì không rõ.

Giải trình, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Đỗ Thành Trung nói, Chính phủ đã cố gắng quyết tâm để giải ngân vốn đầu tư công. Tuy nhiên, giải ngân các dự án thuộc chương trình phục hồi còn tồn đọng, nhất là khoản hỗ trợ lãi suất 2%.

Nguyên nhân là do quá trình hoàn thiện các thủ tục cũng như sự chuẩn bị của các bộ, ngành Trung ương, nhất là khâu chủ đầu tư còn nhiều hạn chế, ông Trung cho biết.

“Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã có rất nhiều văn bản đôn đốc, hướng dẫn, đặc biệt là làm sao để chuẩn bị đầu tư tốt hơn, tuy nhiên vẫn còn rất chậm”, Thứ trưởng Đỗ Thành Trung cho hay.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Đỗ Thành Trung. Ảnh: P. Thắng

Về chương trình mục tiêu quốc gia, ông Trung cho hay, Chính phủ đã lập rất nhiều đoàn công tác và giao cho các thành viên Chính phủ đi đôn đốc cụ thể từng địa phương, cũng có nhiều giải pháp để làm sao thúc đẩy giải ngân được nhiều hơn, nhanh hơn.

“Người lớn làm việc nhỏ, người nhỏ làm việc lớn thì rất khó”

Làm rõ thêm, Bộ trưởng Bộ Tài chính nhận định, bên cạnh nguyên nhân do điều hành, còn có nguyên nhân từ quy định của pháp luật. “Luật Đầu tư công quy định có tiền mới được lập dự án nhưng lập dự án rồi thì mới được phân bổ tiền, cho nên bị vướng”, ông Phớc nói.

Bộ trưởng dẫn chứng một công trình trọng điểm nằm trong chương trình phục hồi mà Quốc hội đã có nghị quyết phân bổ là trụ sở của hải quan trong Dự án Sân bay Long Thành nhưng đến hiện nay chưa nhận được thông báo vốn vì chưa lập được dự án.

Nội dung chương trình mục tiêu quốc gia, ông Phớc cũng cho hay “rất vướng”, liên quan việc hỗ trợ cho hộ nghèo, hộ gia đình chính sách 40 triệu đồng/hộ thuộc đầu tư công hay thuộc chi thường xuyên.

“Chúng tôi đang tranh luận với nhau chỗ này. Quan điểm của tôi thì đây là một khoản hỗ trợ của ngân sách, là khoản chi thường xuyên từ ngân sách để hỗ trợ cho hộ gia đình, cá nhân chứ không phải chi đầu tư công.

Nếu chi đầu tư công phải có chủ đầu tư, lập dự án. Làm nhà cho các hộ dân ai lập dự án, ai tổ chức thi công, ai tổ chức đấu thầu nên cũng vướng”, ông Phớc nêu.

Đề cập đến giải pháp, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho rằng, song song với quá trình điều hành, thì hoàn thiện pháp luật hết sức quan trọng.

“Kể cả chương trình mục tiêu quốc gia, ý kiến của chúng tôi là nên phân bổ và hướng dẫn nội dung chi tiêu, còn lại phân bổ một cục cho các tỉnh tổ chức làm, sau đó kiểm tra.

Nếu trên này phân bổ từng hạng mục, từng dự án, từng nội dung cụ thể thì không thể làm được”, ông Phớc nêu ý kiến và ví von “người lớn làm việc nhỏ, người nhỏ làm việc lớn thì rất khó”.

“Chủ động và điều hòa trong nguồn cải cách tiền lương rất cần thiết”

Vấn đề nữa liên quan đến nguồn tăng thu của ngân sách địa phương, theo quy định trích 30% chi cho đầu tư, 70% còn lại dành cải cách tiền lương. Bây giờ địa phương đề nghị chia tỷ lệ 50-50, Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần nghiên cứu để có tháo gỡ, chứ không sẽ lãng phí.

“Nhiều nơi đề nghị dành 50% phần tăng thu ngân sách địa phương chi cho đầu tư công, chứ không tiền bỏ đó không tiêu”, Phó Chủ tịch Quốc hội cho hay, địa phương đã tính toán nguồn để dành cho cải cách tiền lương và chịu trách nhiệm.

Giải trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, Nghị quyết 27 năm 2018 của Ban Chấp hành Trung ương đã quy định là nguồn vượt thu từ ngân sách Trung ương phải trích 40% để dành làm quỹ lương, ngân sách địa phương phải dành 70% để làm quỹ lương.

Theo ông Phớc, có những năm ngân sách sẽ vượt thu rất cao nhưng sẽ có những năm ngân sách hụt thu.

“Chủ động và điều hòa trong nguồn cải cách tiền lương rất cần thiết. Bởi lâu nay chúng ta chưa thực hiện cải cách tiền lương hay nói cách khác là chưa nâng lương. Từ ngày 1/7, mới nâng lương cơ sở”, ông Phớc nói.