Bộ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường Trần Hồng Hà. Ảnh: TN

Sáng ngày 26/5, Quốc hội họp trực tuyến nghe tờ trình, thẩm tra Dự án Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi).

Môi trường đang diễn biến ngày càng phức tạp

Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường Trần Hồng Hà cho hay, những vấn đề và thách thức mới phát sinh từ thực tiễn cuộc sống đặt ra yêu cầu cấp thiết phải sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường.

Theo Bộ trưởng, luật hiện hành chưa tiếp cận và cập nhật kịp với những thay đổi nhanh chóng của thực tiễn; cách thức quản lý còn mang nặng tính mệnh lệnh hành chính, chủ yếu dựa vào quy trình, thủ tục, chưa chú trọng quản lý theo mục tiêu và kết quả về bảo vệ môi trường…

“Môi trường nước ta đang diễn biến ngày càng phức tạp; chất lượng môi trường tại một số nơi đã vượt ngưỡng cho phép, không còn khả năng tiếp nhận chất thải. Đã xuất hiện những sự cố môi trường lớn, đặc biệt là sự cố môi trường do Formosa gây ra, đòi hỏi phải nhanh chóng thay đổi phương thức quản lý, kiểm soát về môi trường đối với các dự án đầu tư lớn, phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao”, tờ trình nêu rõ.

Bên cạnh đó, sự bùng phát dịch bệnh, đặc biệt là đại dịch COVID-19 hiện nay đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về vấn đề bảo vệ môi trường.

Nhất trí với sự cần thiết sửa đổi luật, cơ quan thẩm tra nhấn mạnh thêm, hiện có một số cơ chế, chính sách bảo vệ môi trường chưa theo kịp với cơ chế kinh tế thị trường.

“Nhiều nội dung bảo vệ môi trường được quy định trong nhiều luật khác nhau nhưng giữa các luật còn chồng chéo; nội dung, trách nhiệm, phân công, phân cấp quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường chưa thực sự hợp lý, làm giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường”, Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học Công nghệ và Môi trường Phan Xuân Dũng lưu ý.

Thanh tra, kiểm tra theo quy định đặc thù để tăng hiệu quả

Dự thảo Luật được đánh giá có nhiều điểm mới, trong đó có vấn đề thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.

Theo đó, Dự thảo Luật đã quy định rõ hơn trách nhiệm của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng và UBND các cấp trong tổ chức, chỉ đạo thực hiện kiểm tra, thanh tra về bảo vệ môi trường.

Bổ sung quy định về tần suất thanh tra bảo vệ môi trường (không quá một lần/năm đối với một tổ chức, cá nhân; riêng các đối tượng chấp hành tốt công tác bảo vệ môi trường là không quá một lần/2 năm liên tiếp) để giảm phiền hà, chồng chéo cho doanh nghiệp.

Chủ nhiệm Phan Xuân Dũng. Ảnh: Quochoi.vn

Đáng chú ý, Dự thảo bổ sung quy định thanh tra, kiểm tra đột xuất trong lĩnh vực bảo vệ môi trường được áp dụng theo quy định đặc thù không phải công bố, thông báo trước.

Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, đây là điểm mới, mang tính đột phá nhằm tăng cường hiệu quả của hoạt động thanh tra, kiểm tra.

Cùng với đó, sửa đổi, bổ sung các quy định về xử lý vi phạm theo hướng nâng thời hiệu xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường từ 2 năm lên 5 năm để đảm bảo phù hợp với tính chất đặc thù của các hành vi vi phạm trong lĩnh vực môi trường.

Bảo đảm quyền được khởi kiện đòi bồi thường

Nhiều ý kiến trong Uỷ ban Khoa học Công nghệ và Môi trường đồng ý cần có quy định về thanh tra, kiểm tra đột xuất về bảo vệ môi trương. Song cũng có ý kiến đề nghị cần thận trọng xem xét kỹ vấn đề này vì Luật Thanh tra đã quy định mang tính nguyên tắc.

Theo quan điểm này, trường hợp cần quy định thì phải xác định rõ nguyên tắc, điều kiện tổ chức thanh tra, kiểm tra đột xuất để tránh tình trạng áp dụng tùy tiện gây ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh bình thường của doanh nghiệp.

Ngoài ra, việc phân công trách nhiệm cho Chủ tịch UBND cấp huyện tổ chức thanh tra chuyên ngành về bảo vệ môi trường là chưa phù hợp với pháp luật về thanh tra.

Các ý kiến khác cũng đề nghị rà soát, chỉnh sửa lại các quy định khiếu nại, tố cáo về môi trường theo hướng không quy định lại nội dung hoặc chỉ cần viện dẫn quy định mang tính nguyên tắc của Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo.

Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu tiếp thu các ý kiến trên để hoàn thiện Dự thảo Luật, bảo đảm tính thống nhất với pháp luật về hình sự, thanh tra, xử lý vi phạm hành chính.

“Cần thiết lập cơ sở pháp lý bảo đảm quyền cho tổ chức, cá nhân bị thiệt hại về môi trường được khởi kiện đòi bồi thường phù hợp với quy định pháp luật về dân sự và điều kiện đặc thù của thiệt hại về môi trường”, ông Phan Xuân Dũng nêu trước Quốc hội.