Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Nguyễn Phú Cường. Ảnh: Đ.X

Chiều 11/10, tiếp tục phiên họp thứ 4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Dự thảo Nghị quyết Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển cho TP Hải Phòng, Nghệ An, Thừa Thiên - Huế.

Một trong những cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP Hải Phòng là đề xuất phát triển “khu thương mại tự do”.

Đề xuất lập khu thương mại tự do tại TP Hải Phòng

Trình bày báo cáo tóm tắt Dự thảo Nghị quyết, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, khu thương mại tự do là khu vực có ranh giới địa lý xác định do Quốc hội quyết định thành lập.

Khu thương mại tự do được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc biệt, đột phá, có mô hình quản lý được tổ chức phù hợp với đặc điểm, yêu cầu, mục tiêu phát triển của khu thương mại tự do được quy định tại nghị quyết.

Khu thương mại tự do được tổ chức thành các khu chức năng, phù hợp với đặc điểm, yêu cầu, mục tiêu phát triển của khu thương mại tự do.

Dự thảo Nghị quyết quy định, tổ chức nghiên cứu và triển khai xây dựng khu thương mại tự do tại TP Hải Phòng trên cơ sở đánh giá, phân tích mô hình quản lý, các cơ chế, chính sách đang được áp dụng tại các khu thương mại tự do thành công trên thế giới và phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới.

Chính phủ quy định về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đột phá, mô hình quản lý phù hợp đối với khu thương mại tự do tại TP Hải Phòng và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi thực hiện, báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Hiện nay, khu thương mại tự do chưa được áp dụng ở Việt Nam, các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành chưa đề cập đến khái niệm này.

Tuy nhiên, theo ông Dũng, qua nghiên cứu một số khu thương mại tự do thành công trên thế giới cho thấy việc hình thành khu thương mại tự do là một yêu cầu tất yếu. Đặc biệt, thời gian vừa qua chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của các khu thương mại tự do ở UAE, Singapore và Trung Quốc.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng. Ảnh: Đ.X

Do vậy, Dự thảo Nghị quyết quy định khái niệm về khu thương mại tự do, cơ quan có thẩm quyền thành lập và ban hành cơ chế, chính sách, nguyên tắc xây dựng cơ chế chính sách áp dụng, để làm cơ sở cho TP Hải Phòng và các cơ quan liên quan tổ chức nghiên cứu, đề xuất cụ thể báo cáo cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định sau khi ghị quyết được ban hành.

Khu thương mại tự do là mô hình hoàn toàn mới ở Việt Nam

Thẩm tra đề xuất này, Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội nêu, “một số khía cạnh cần được nghiên cứ thận trọng, cụ thể”.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Nguyễn Phú Cường, căn cứ vào quy định của hệ thống pháp luật hiện hành cho thấy, khu thương mại tự do là mô hình hoàn toàn mới ở Việt Nam, chưa có văn bản quy định.

Cạnh đó, xét về định hướng, Nghị quyết số 45 của Bộ Chính trị mới chỉ quy định, “tập trung nghiên cứu, đánh giá, phân tích các cơ chế, chính sách, kinh nghiệm, cách làm hay ở trong nước và quốc tế, đặc biệt là các cơ chế, chính sách đang được áp dụng tại các khu thương mại tự do thành công trên thế giới, để có thể vận dụng phù hợp với điều kiện của TP Hải Phòng”.

Trong khi, việc quy định hình thành khu thương mại tự do là vấn đề quan trọng, không chỉ dưới giác độ kinh tế mà còn liên quan đến yếu tố quốc phòng, an ninh, hội nhập, ổn định chính trị và trật tự, an toàn xã hội.

“Việc thành lập khu thương mại tự do không chỉ dừng ở phạm vi của cơ chế, chính sách đặc thù riêng lẻ mà gắn với việc xây dựng các thể chế, thiết chế pháp luật có tác động lớn, phạm vi ảnh hưởng rộng. Vì vậy, Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách cho rằng, Chính phủ cần báo cáo Bộ Chính trị xem xét, chấp thuận về chủ trương trước khi trình Quốc hội xem xét, quyết định", ông Cường thông tin.

Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách cũng cho rằng, theo tờ trình và Dự thảo Nghị quyết thì khu thương mại tự do sẽ được áp dụng các chính sách đặc biệt, đột phá, trong đó sẽ có các chính sách về đất đai, quy hoạch, tổ chức chính quyền, ưu đãi đầu tư, thuế… Tuy nhiên, các quy định này chưa làm rõ được nội hàm của các cơ chế này.

Toàn cảnh phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội  cho ý kiến về Dự thảo Nghị quyết Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển cho TP Hải Phòng, Nghệ An, Thừa Thiên - Huế. Ảnh: Đ.X

Đồng thời, theo báo cáo đánh giá tác động thì cơ chế, chính sách áp dụng cho khu thương mại tự do sẽ có những quy định mới, có thể không phù hợp với các luật hiện hành.

“Tất cả những nội dung trên đều thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội theo quy định của Hiến pháp và pháp luật hiện hành”, ông Cường cho rằng, việc cho phép Chính phủ quy định về các chính sách áp dụng cho khu thương mại tự do và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước khi thực hiện là “chưa phù hợp về thẩm quyền”.

Chưa đánh giá, đề xuất phương án tài chính

Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách lưu ý thêm, một trong những yếu tố quan trọng để bảo đảm sự thành công của mô hình là nguồn lực thực hiện, trong đó có nguồn lực rất lớn phải đầu tư cho kết cấu hạ tầng, song tờ trình chưa đánh giá và đề xuất phương án tài chính.

Đối chiếu với mô hình đơn vị hành chính, kinh tế đặc biệt Chính phủ đã trình Quốc hội năm 2018 cho thấy, có nhiều điểm tương đồng về dự kiến đề xuất chính sách (đất đai, mô hình tổ chức, cơ chế tài chính).

Ông Cường lưu ý, tại thời điểm đó nhiều đại biểu Quốc hội, dư luận cử tri đã đề nghị tạm dừng việc thông qua dự án luật. Do đó, cơ quan thẩm tra đề nghị cần nghiên cứu thận trọng, kỹ lưỡng để bảo đảm tính thuyết phục, tạo sự đồng thuận cao.

Ngoài ra, dù tờ trình đề cập đến kinh nghiệm quốc tế, tuy nhiên, thực tế cho thấy, đã có một số trường hợp không thành công. Như vậy, cần nghiên cứu có chọn lọc, hạn chế tác động không thuận tới nền kinh tế.

“Tóm lại, xuất phát từ những căn cứ trên, đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách đề nghị trước mắt chưa quy định nội dung này trong Dự thảo Nghị quyết. Đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành phối hợp với TP Hải Phòng tiếp tục nghiên cứu tổng thể, kỹ lưỡng, xây dựng đề án, có đề xuất nhằm bảo đảm tính cụ thể, đủ nội hàm chính sách. Trên cơ sở hoàn thiện đề án, Chính phủ báo cáo, xin ý kiến Bộ Chính trị. Căn cứ ý kiến Bộ Chính trị, Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định theo đúng thẩm quyền”, ông Cường nhấn mạnh.