(Thanh tra) - “Nếu không quy định cấm mua bán dữ liệu cá nhân như hàng hóa thông thường và không có chế tài xử lý nghiêm minh, thì thực tiễn sẽ phát sinh rất nhiều phương thức, thủ đoạn để hình thành chợ đen dữ liệu cá nhân, gây hậu quả thiệt hại rất lớn”, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an nhấn mạnh.
Sáng 24/5, Quốc hội thảo luận ở hội trưởng Dự thảo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân. Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an đã giải trình, làm rõ thêm các vấn đề đại biểu quan tâm và khẳng định quan điểm “cấm mua bán dữ liệu cá nhân như hàng hóa thông thường”.
Cấm mua bán như hàng hóa để tránh hình thành “chợ đen” dữ liệu cá nhân
Nhấn mạnh bảo vệ dữ liệu cá nhân hết sức cấp bách, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang cho biết, đã có 150 nước ban hành luật về lĩnh vực này.
Trong bối cảnh chuyển đổi số sâu rộng, tất cả các hoạt động về kinh tế, xã hội được chuyển dịch trên không gian mạng. Dữ liệu cá nhân gắn với mỗi người, thể hiện quyền nhân thân, quyền riêng tư, đang đối mặt với nguy cơ xâm hại gia tăng, đe dọa đến an con người.
Mục tiêu của Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, theo Bộ trưởng Bộ Công an, là phải điều chỉnh được các vấn đề xâm phạm dữ liệu cá nhân đang “nhức nhối” trong thực tiễn; đồng thời phải mang tính dự báo, bao quát cả các vấn đề mới nổi liên quan đến công nghệ của kỷ nguyên số, để bảo vệ dữ liệu cá nhân toàn diện nhất.
Từ thực tiễn công tác đấu tranh với hành vi xâm phạm dữ liệu cá nhân, Chính phủ trình Quốc hội dự thảo luật quy định các hành vi bị nghiêm cấm liên quan đến dữ liệu cá nhân.
Một trong những vấn đề được đại biểu Quốc hội quan tâm và có nhiều ý kiến khác nhau là quy định “cấm mua bán dữ liệu cá nhân”.
Đại tướng Lương Tam Quang cho biết, nhận thức về bảo vệ dữ liệu cá nhân của nhiều tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân hiện nay còn hạn chế. Trong khi, tầm quan trọng của bảo vệ dữ liệu cá nhân cũng chưa được hiểu đầy đủ. Điều này, tạo ra những “vùng xám” cho việc sử dụng dữ liệu cá nhân.
Nhấn mạnh, dữ liệu cá nhân không thể coi là hàng hóa tài sản thông thường, mà đây là một loại tài nguyên đặc biệt, theo ông Quang, khai thác sử dụng phải đi đôi với bảo vệ ở mức cao nhất.
“Cho phép mua bán dữ liệu cá nhân là cho phép mua bán quyền con người, quyền định đoạt thông tin của người khác”, Bộ trưởng Bộ Công an nói.
Quan điểm này, theo ông Quang, phù hợp với thông lệ quốc tế và quy định của các nước về bảo vệ dữ liệu cá nhân. Đó là, giới hạn ranh giới giữa sử dụng và định đoạt, ưu tiên phát triển nhưng phải đi đôi với bảo vệ.
Thông tin khách hàng bị bán cho đối tượng lừa đảo
Nêu thực tế, Bộ trưởng Bộ Công an cho biết, các vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản với quy mô lớn đã triệt phá cho thấy, yếu tố lộ lọt, mua bán dữ liệu cá nhân là nguyên nhân chính khiến tội phạm thực hiện hành vi phạm tội.
Dữ liệu cá nhân được mua bán như hàng hóa với số lượng rất lớn, bán nhiều lần cho nhiều đối tượng để phân tích, khai thác, xây dựng kịch bản lừa đảo và tiếp cận nạn nhân chính xác, dễ dàng.
Đáng chú ý, theo ông Quang, nhiều tổ chức thiếu quy định, chính sách quản lý chưa chặt chẽ, phân quyền xử lý dữ liệu cá nhân đã dẫn đến nhân viên lấy thông tin khách hàng với tính chính xác rất cao, cập nhật theo thời gian để bán cho các đối tượng lừa đảo, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, viễn thông, điện lực, bảo hiểm, vận chuyển giao hàng.
“Nếu không quy định cấm mua bán dữ liệu cá nhân như hàng hóa thông thường và không có chế tài xử lý nghiêm minh thì thực tiễn sẽ phát sinh rất nhiều phương thức, thủ đoạn để hình thành chợ đen dữ liệu cá nhân, gây hậu quả thiệt hại rất lớn và nỗi bất an cho người dân”, Bộ trưởng Bộ Công an lưu ý.
Dự thảo luật đã bổ sung, chỉnh lý để điều chỉnh hoạt động cho thuê, mượn dữ liệu cá nhân để thực hiện hành vi trái pháp luật.
Về phạm vi điều chỉnh, dự thảo luận cũng điều chỉnh cả môi trường trường truyền thống và môi trường điện tử. Bởi, thực tế dữ liệu trong quá trình thu thập, xử lý có thể được chuyển trạng thái liên tục giữa môi trường truyền thống và môi trường điện tử.
“Nếu chúng ta chỉ quy định trong môi trường điện tử sẽ tạo ra khoảng trống pháp lý và kẽ hở để tội phạm lợi dụng xâm phạm dữ liệu cá nhân”, Bộ trưởng Bộ Công an giải thích.
Về quy định chuyển dữ liệu cá nhân của công dân Việt Nam xuyên biên giới, dự thảo luật thiết kế các trường hợp giống nhau trong cả Luật Dữ liệu và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, nhưng khác nhau về nội dung quản lý Nhà nước để đảm bảo thẩm quyền, chức năng của quản lý nhà nước và đảm bảo tổ chức, doanh nghiệp dễ hiểu, dễ áp dụng.
Dự thảo luật áp dụng nguyên tắc tổ chức thực hiện đánh giá tác động của chuyển dữ liệu cá nhân xuyên biên giới thì được miễn trừ đánh giá tác động rủi ro với dữ liệu cốt lõi, dữ liệu quan trọng, dữ liệu cá nhân theo Luật Dữ liệu.
Bộ trưởng Bộ Công an khẳng định, tiếp thu ý kiến của đại biểu, ban soạn thảo đã cắt giảm triệt để và đơn giản hóa các thủ tục hành chính để tạo điều kiện cho đầu tư kinh doanh và giảm chi phí tuân thủ, tạo thuận lợi cao nhất cho người dân và doanh nghiệp.
Sau phiên thảo luận, Chính phủ sẽ phối hợp với Ủy ban Quốc phòng an ninh và đối ngoại của Quốc hội để tiếp tục chỉnh lý hoàn thiện dự thảo luật, trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp này.
Tại dự thảo báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, do tính chất và hậu quả nghiêm trọng của hành vi vi phạm quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân nên cần quy định mức phạt cao hơn để bảo đảm tính răn đe với các doanh nghiệp lớn, đặc biệt là các tập đoàn đa quốc gia hoặc doanh nghiệp công nghệ có doanh thu hàng nghìn tỷ đồng.
Do đó, Thường vụ Quốc hội đề nghị dự thảo luật theo hướng nâng mức phạt tiền tối đa trong xử phạt vi phạm hành chính với các hành vi vi phạm khác trong lĩnh vực bảo vệ dữ liệu cá nhân lên 5 tỷ đồng.
Đồng thời, sửa đổi, bổ sung Luật Xử lý vi phạm hành chính theo hướng mức phạt tiền tối đa trong lĩnh vực bảo vệ dữ liệu cá nhân sẽ được thực hiện theo quy định của Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Đối với một số hành vi vi phạm có thể gây hậu quả nghiêm trọng thì có thể phạt đến 10 lần khoản thu có được từ hành vi vi phạm. Trường hợp không có khoản thu trái pháp luật hoặc mức phạt tính theo khoản thu trái pháp luật thấp hơn mức phạt tiền tối đa thì áp dụng mức phạt tiền tối đa là 5 tỷ đồng.
