TP Hà Nội đang nỗ lực tối ưu, sắp xếp mạng lưới xe buýt để người dân tiếp cận dễ dàng hơn

Bài 1: Tối ưu mạng lưới xe buýt để thu hút người dân

Thách thức lớn nhất đối với giao thông TP Hà Nội hiện nay là ùn tắc và ô nhiễm môi trường do khí thải của các phương tiện cá nhân gây ra. Muốn cải thiện được tình trạng này, giải pháp quan trọng nhất là phát triển mạng lưới và nâng cao chất lượng VTKHCC để thu hút người dân sử dụng xe buýt, tàu điện.

Trên địa bàn TP Hà Nội hiện có tổng số 153 tuyến buýt đang khai thác, vận hành. Trong đó 128 tuyến buýt trợ giá, 9 tuyến buýt không trợ giá 13 tuyến buýt kế cận và 3 tuyến City tour.

Những năm gần đây, Hà Nội đã có nhiều nỗ lực mở rộng mạng lưới, đầu tư đổi mới phương tiện, tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ vào quản lý, điều hành, giúp người dân tiếp cận dịch vụ VTHKCC dễ dàng hơn.

Mạng lưới xe buýt được đánh giá là dày đặc, với dàn phương tiện chất lượng cao ngày càng được nâng cấp, phát triển đáp ứng tốt nhu cầu đi lại của người dân. Tuy nhiên, sản lượng hành khách sử dụng xe buýt để đi lại vẫn chưa được như kỳ vọng.

Thực tế hiện nay, nhu cầu đi lại ngay cả khi di chuyển quãng ngắn, người dân vẫn thường sử dụng phương tiện cá nhân thay vì chọn xe buýt, tàu điện dẫn đến số xe hoạt động cùng một lúc là rất cao, đặc biệt tại các quận trung tâm. Tính riêng trong tháng 9/2024, lực lượng CSGT Hà Nội đăng ký mới hơn 9.000 phương tiện. Nâng tổng số phương tiện đang quản lý là hơn 8 triệu, trong đó hơn 1 triệu xe ô tô, gần 7 triệu xe mô máy.

Phương tiện cá nhân tăng cao, kết quả quan trắc từ các trạm và một số ứng dụng giám sát chất lượng không khí như IQAir cho thấy, chỉ số ô nhiễm không khí tại Hà Nội thường xuyên ở mức có hại cho sức khỏe. Theo đó, bản đồ chất lượng không khí cập nhật lúc 10 giờ ngày 23/11 hiển thị chỉ số AQI tại Hà Nội lên tới 158, ở mức không lành mạnh.

Theo chuyên gia giao thông, tiến sĩ Phan Lê Bình, có đến 60-70% khách dùng phương tiện công cộng là người cao tuổi. Lượng hành khách đó sử dụng không giúp giảm nhiều mật độ trong giờ cao điểm, vì người về hưu ít ra đường giờ cao điểm.

Ông Bình khẳng định muốn phương tiện vận chuyển công cộng cạnh tranh không dễ, nhất là chưa cạnh tranh được về thời gian đi lại.

Nhiều năm qua, mặc dù xe buýt đã khẳng định được vai trò chủ lực trong mạng lưới VTHKCC của Thủ đô. Tuy nhiên, mạng lưới xe buýt của Hà Nội vẫn bộc lộ một số bất cập, hạn chế, đặc biệt là việc sắp xếp lộ trình, tần suất, thời gian chạy xe.

Chính vì vậy, một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà Sở Giao thông vận tải TP Hà Nội đặt ra là phải sắp xếp, điều chỉnh mạng lưới xe buýt, hợp lý hóa lộ trình, tần suất chạy xe, nhằm tối ưu năng lực phục vụ, mang đến dịch vụ chất lượng hơn cho hành khách.

Với không ít người, xe buýt chưa đáp ứng được kỳ vọng, còn nhiều nhược điểm như: chậm chạp, chất lượng dịch vụ không cao… dù được thành phố chi hàng ngàn tỷ đồng ngân sách mỗi năm để trợ giá.

Điều chỉnh hợp lý hoá luồng tuyến, giúp nâng cao chất lượng xe buýt

Nhưng từ một góc nhìn đối diện sẽ thấy, tiền không phải là tất cả, không phải yếu tố duy nhất quyết định chất lượng của xe buýt. Còn rất nhiều điều chưa làm được khiến loại hình VTHKCC chủ lực này rơi vào tình trạng khó khăn.

Về nguyên tắc, VTHKCC là phải được ưu tiên, được tạo điều kiện tối đa để thay thế phương tiện cá nhân phục vụ số đông, nhằm giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường. Hay nói cách khác, xe buýt sinh ra là để được vận hành trong điều kiện ưu tiên. Nhưng đó chỉ là giấc mơ xa vời với xe buýt Hà Nội. Hàng chục năm qua, hầu như không một tuyến đường nào khi quy hoạch, thiết kế có tính đến làn đường riêng, vị trí lắp đặt điểm dừng, nhà chờ cho xe buýt.

Trước thực tế đó, thời gian qua, các đơn vị quản lý đang nỗ lực tìm ra những giải pháp tức thời để kiến xe buýt trở nên thuận lợi, an toàn trong mắt người dân. Một trong những giải pháp đã và đang đem lại hiệu quả nhanh chóng là việc cải thiện, tối ưu mạng lưới.

Đơn cử, giữa năm 2024, Trung tâm quản lý và Điều hành giao thông TP Hà Nội đã tiến hành dừng hoạt động 5 tuyến buýt số: 10, 14, 18, 44, 145. Theo đánh giá, đây là những tuyến xe buýt có mức trợ giá cao, hoạt động không hiệu quả.

Song song với việc tạm dừng hoạt động 5 tuyến xe buýt này, Trung tâm quản lý và Điều hành giao thông TP Hà Nội cũng tiến hành điều chỉnh lộ trình nhiều tuyến buýt lân cận. Việc tạm dừng hoạt động và điều chỉnh luồng tuyến này giúp tiết kiệm ngân sách, rút ngắn thời gian và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân đi lại.

Đánh giá hiệu quả từ việc điều chỉnh lộ trình, tần suất, hợp lý hóa mạng lưới tuyến buýt của Hà Nội thời gian qua, chuyên gia giao thông, thạc sĩ Đỗ Cao Phan cho rằng: “Đây là một giải pháp rất quan trọng nhằm nâng cao chất lượng xe buýt, mà bấy lâu nay chưa được chú trọng đúng mức”.

Thạc sĩ Đỗ Cao Phan phân tích, trong bối cảnh mật độ giao thông cao, xe buýt không có làn đường riêng, hành khách nơi đông nơi vắng… không thể chỉ tập trung vào việc mở mới, kéo dài tuyến. Cần phải sắp xếp, tính toán cụ thể với từng tuyến buýt.

“Có tuyến cần kéo dài ra, có tuyến cần thu ngắn lại, giảm tần suất… để tiết kiệm chi phí, sử dụng hiệu quả nguồn ngân sách trợ giá và đặc biệt là cung cấp cho hành khách dịch vụ tốt nhất cũng như tạo điều kiện tôi đa cho lái phụ xe buýt giảm áp lực, làm việc hiệu quả hơn” - ông Đỗ Cao Phan nói.

Cùng với việc cho dừng hoạt động đối với một số tuyến xe buýt hoạt động không hiệu quả, thời gian qua, Hà Nội cũng đã điều chỉnh hợp lý hóa lộ trình 78 tuyến xe buýt. Trong đó hợp lý hóa lộ trình 18 tuyến; điều chỉnh lộ trình, dịch vụ 27 tuyến; điều chỉnh tần suất dịch vụ 8 tuyến; điều chỉnh thời gian biểu chạy xe 25 tuyến.

Nhiều chuyên gia cho rằng việc Hà Nội bỏ một số tuyến buýt hoạt động không hiệu quả là cách làm mới, đột phá trong việc nâng cao chất lượng xe buýt. TP Hà Nội cũng cần có những nghiên cứu kỹ lưỡng, cụ thể hơn nữa đối với mạng lưới xe buýt toàn địa bàn. Có tuyến cần kéo dài ra, có tuyến cần thu ngắn lại, giảm tần suất.. để tiết kiệm chi phí, sử dụng hiệu quả nguồn ngân sách trợ giá, đặc biệt là cung cấp cho hành khách dịch vụ tốt nhất cũng như tạo điều kiện tối đa cho lái phụ xe buýt giảm áp lực, làm việc hiệu quả hơn./.