Nguyên nhân XK gạo giảm sút là do chưa xây dựng được thương hiệu cho gạo Việt Nam. Ảnh: Trần Quý

XK gạo của Việt Nam trong năm 2015 tiếp tục được dự báo có nhiều khó khăn. Ngay từ những tháng đầu năm 2015, XK gạo giảm cả về lượng và giá trị so với cùng kỳ năm 2014.

Mexico là thị trường có tiềm năng nhưng từ tháng 1/2015, nước này chính thức đánh thuế nhập khẩu gạo 20% và lúa 9% để bảo hộ sản xuất trong nước.

Khó khăn về thị trường cũng là trở ngại rất lớn cho XK gạo khi mới đây, thị trường gạo số 1 của Việt Nam là Trung Quốc đã ký thỏa thuận mua 2 triệu tấn gạo của Thái Lan. Hiện nay, “đối thủ” chính của Việt Nam là Thái Lan tiếp tục chuyển hướng sang gạo thơm giá trung bình, dòng sản phẩm chủ lực của Việt Nam. Đây thực sự là thách thức lớn đối với gạo XK của Việt Nam. Bên cạnh đó, Ấn Độ nổi lên là một trong những nước XK gạo hàng đầu trên thế giới và Ấn Độ cũng đang giảm giá mạnh đối với phân khúc gạo cấp trung bình và thấp để cạnh tranh với Việt Nam.

Với các khó khăn về vốn, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đề xuất với Chính phủ cho phép các doanh nghiệp (DN) XK gạo được vay vốn với lãi suất ưu đãi và các khoản vay lưu động ngắn hạn để đầu tư hệ thống kho bãi và hệ thống chế biến trước đó cũng được đề xuất chuyển sang vay trung dài hạn nhằm cải thiện năng lực tài chính của DN.

Đối với những khó khăn về thị trường, Bộ Công thương cho biết, trong năm 2015, bên cạnh việc tập trung vào các thị trường chính như: Philippines, Malaysia, Trung Quốc, Việt Nam sẽ đẩy mạnh XK mặt hàng gạo sang thị trường châu Phi, một trong những thị trường tiềm năng của gạo ViệtNam.

Việc nâng cao giá trị và xây dựng thương hiệu cho hạt gạo cần bắt đầu từ khâu giống, rồi đến vai trò của DN trong việc tạo uy tín với các đối tác. DN phải chủ động tìm hiểu nhu cầu cụ thể của từng thị trường, từ đó đặt người nông dân trồng đúng loại lúa đó, giám sát việc trồng và đầu tư công nghệ xay xát, bảo quản sao cho ra được loại gạo chất lượng nhất. Hiện nay, khó khăn lớn nhất với các DNXK gạo là vốn. “Về năng lực tài chính, các DN XK gạo hầu như không đủ vốn, chủ yếu dựa vào vốn vay ngân hàng. Trong 144 thương nhân XK gạo, chỉ khoảng 20% thương nhân có năng lực tài chính tương đối, còn lại 80% thương nhân ở mức trung bình và yếu” - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Trần Thanh Hải nhận định.

Bộ Công thương đã kiến nghị với Thủ tướng Chính phủ xem xét dành nguồn kinh phí tối thiểu 30 tỷ đồng từ năm 2015 - 2020 cho các hoạt động xúc tiến thương mại, phát triển thị trường XK gạo.

Theo lộ trình, các thương nhân XK được quy định phải có vùng nguyên liệu tương ứng với lượng gạo XK trước đó. Quy mô tối thiểu ban đầu và lộ trình tối thiểu tăng dần vùng nguyên liệu của thương nhân giai đoạn 2015 - 2020 được Bộ Công thương xác định dựa trên lượng gạo XK trong giai đoạn 2011 - 2013 của từng thương nhân.

Được biết, mới đây, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã yêu cầu các bộ, ngành, địa phương, VFA và các DN XK gạo tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện Đề án Thương hiệu gạo quốc gia theo hướng xây dựng và phát triển thương hiệu ở cả ba cấp độ: Quốc gia, vùng và địa phương.

Trần Quý