Nông sản an toàn chất lượng được bày bán tại một siêu thị. Ảnh: O.H

Nghịch lý nông sản sạch, chất lượng không “vào” được siêu thị

Theo thống kê, hệ thống phân phối hàng nông sản hiện nay trên cả nước có 9.000 chợ, 800 siêu thị, 130 trung tâm thương mại và khoảng 4.000 siêu thị mini, cửa hàng tự chọn. Nguồn hàng bán ra có cả hàng hóa nông sản nhập khẩu và hàng của Việt Nam sản xuất. Thị trường Việt Nam với gần 100 triệu dân rất hấp dẫn mà nhà đầu tư bán lẻ nào cũng muốn tham gia, còn người tiêu dùng ở đây luôn luôn khát khao có hệ thống phân phối phục vụ các sản phẩm tiêu dùng có chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm để sử dụng hàng ngày.

Tuy nhiên trên thực tế, tỷ lệ nông sản sạch vào các hệ thống thương mại hiện đại chỉ chiếm từ 7 - 10%, như vậy còn tới 80 - 90% hàng hóa nông sản được bán tự do ở các chợ, cửa hàng lẻ và hàng rong. Trong đó, có đủ các loại gồm cả sản phẩm đạt chất lượng và chưa đạt chất lượng.

Theo nhận định của chuyên gia, việc số lượng hàng nông sản sạch vào siêu thị mới chiếm một thị phần nhỏ là do một phần yếu kém của khâu sản xuất, mặt khác còn do sự thiếu trách nhiệm, vì lợi nhuận mà chèn ép nhà cung ứng, đưa ra những mức chiết khấu cao, từ 25 - 30%, và những chi phí bất hợp lý khác. Nhiều nhà cung ứng đã không chịu nổi, đành phải ra đi, do vậy hàng nông sản sạch của Việt Nam lại được bán ở thị trường tự do là chính, lẫn lộn với hàng hóa không đạt tiêu chuẩn.

Trong 1 diễn đàn kinh tế đầu năm 2018, đại diện của Vụ Quản lý thuế, Tổng cục Thuế đã cho biết: “Chiết khấu cứng vào một siêu thị là 20%, chiết khấu mềm là 12%”. Để ngăn chặn dấu hiệu lũng đoạn của khâu bán lẻ, Chính phủ đã phải ban hành một chỉ thị. Sau đó, nhiều cơ quan quản lý Nhà nước đã vào cuộc để tăng cường quản lý.

Thực tế, bên cạnh siêu thị “đòi” chiết khấu cao mới “cho” hàng vào thì cũng có hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện ích “mở cửa” đối với nông sản. Đơn cử như hệ thống siêu thị Vinmart trong đoạn 2016 - 2017 đã quyết định miễn chiết khấu đối với 1 năm gửi bán vào hệ thống của họ. Điển hình này cần phải được nhân rộng trong cộng đồng mua bán ở thị trường Việt Nam.

Khơi thông dòng chảy nông sản thế nào?

Để giải quyết câu chuyện nông sản nhiều lúc phải đi "cửa sau" mới vào được một số siêu thị, cũng như loại bỏ những vật cản của dòng chảy thương mại hàng hóa nông sản, theo các chuyên gia, cần phải tổ chức lại sản xuất và hệ thống phân phối nội địa để thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội và kinh tế tiêu dùng một cách bền vững. Tổ chức lại sản xuất lớn theo quy hoạch của từng địa phương và từng vùng có lợi thế cho sự phát triển các loại thuế. Đi đôi với đó là việc mở rộng chính sách hạn điền, tạo điều kiện tốt, đưa cơ giới hóa vào sản xuất nhằm quản lý được chất lượng hàng hóa và hạ giá thành sản phẩm.

Nếu không vào được siêu thị, nông sản chất lượng bán ngoài chợ giá trị sẽ bị giảm đi. Ảnh: O.H

Xây dựng kết cấu hạ tầng sản xuất và phân phối nhằm giảm chi phí sản xuất và lưu thông hàng hóa nông sản. Hình thành hệ thống chợ đầu mối, sàn giao dịch nông sản để đảm bảo mua bán được công khai minh bạch và quản lý an toàn thực phẩm. Cần có biện pháp hỗ trợ dự trữ nông sản, bảo quản sau thu hoạch, giảm tổn thất tới mức thấp nhất.

Tại hội thảo mới diễn ra về nông nghiệp, nguyên Phó Giám đốc Sở Thương mại Hà Nội Vũ Vinh Phú đề xuất, song song với phát triển nhanh hệ thống thương mại hiện đại, cần tiến tới chấm dứt những hình thức độc quyền của thương mại bán lẻ, quan tâm tới xây dựng, cải tạo và phát triển các chợ dân sinh, là nơi hiện nay vẫn còn tiêu thụ đến 80% hàng hóa nông sản, nâng cao văn minh thương mại, chất lượng hàng hóa và văn hóa phục vụ của chợ dân sinh đối với người tiêu dùng.Đó cũng chính là nâng cao từng bước năng lực cạnh tranh của kênh thương mại truyền thống, bắt kịp với xu thế của văn minh thương mại.

Gần đây, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo về sản xuất nông nghiệp chất lượng cao: “Sản xuất nông nghiệp hàng hóa chất lượng cao không phải chỉ phục vụ nhóm người giàu mà phục vụ đại đa số nhân dân và người tiêu dùng xã hội Việt Nam”. Đồng thời, Thủ tướng cũng gợi ý: “Trước khi sản xuất ra hàng hóa nông sản, thì phải biết bán cho ai”. Con đường đi đã rõ, quan trọng là tổ chức thực hiện một cách quyết liệt.

Oanh Hữu