Dân buôn tiền lẻ thường là phụ nữ trạc tuổi trung niên

Ngân hàng tiền giấy di động nửa “kín”, nửa “hở”.

Đi dọc tuyến phố ven Hồ Gươm, Hà Nội, không khó để tìm được một điểm đổi tiền lẻ nửa kín đáo, nửa công khai. Nhận được thông tin ở phố Nguyễn Xí, Quán Sứ, Đinh Lễ... “muốn đổi bao nhiêu cũng có”, phóng viên đóng giả khách có nhu cầu đổi tiền lẻ tiếp cận dân buôn.

Trên con phố Nguyễn Xí ngắn vài chục mét mà hai bên phố đã có đến hơn chục người cung cấp dịch vụ đổi tiền lẻ, chủ yếu là phụ nữ tầm tuổi ngoài 40. Họ ngồi rải rác hai bên phố trong vai trông giữ xe, dịch vụ xe ôm, bán hàng nước... và chỉ chờ khách đến thương lượng mức giá. Sau một hồi quan sát và hỏi nhỏ mấy bà hàng nước, chúng tôi tiếp cận một người khả nghi. 

Một người phụ nữ ngồi dựa chiếc xe máy vào cột điện, tay phải ôm chiếc túi xách du lịch thắt ngang bụng, tay trái xách một túi nilông đen đựng vật gì đó trĩu nặng. Đầu đội chiếc mũ vải tối màu, đôi mắt nhìn ngang nhìn dọc như đang quan sát ai đó. 

Cũng giống như những người khác khi được hỏi đổi tiền lẻ, người phụ nữ cất chiếc túi nilông đen kia và trả lời rõ ràng như thành bài: “Cô không có tiền lẻ đâu, năm nay Nhà nước cấm rồi, buôn tiền lẻ để công an bắt à. Cháu muốn đổi thì ra ngân hàng mà đổi chứ cô lấy đâu”. Nói vậy rồi người phụ nữ quay đi, mở điện thoại như phớt lờ khách để quan sát.  

Sau khi bị thuyết phục và tin tưởng chúng tôi, người phụ nữ chấp nhận giao dịch. Khi được hỏi có những mệnh giá nào, bà ta trả lời chỉ có 1.000 đồng, 2.000 đồng, 5.000 đồng, 10.000 đồng, chứ tiền 200 hay 500 đồng chỉ còn tiền cũ. Với mệnh giá 1.000 và 2.000 đồng, mức đổi là 8 đổi 10 ( tức đổi 1 triệu tiền mặt thì thu về 800.000 tiền lẻ). Với mệnh giá 200, 500 đồng mức đổi là 6 đổi 10 (tức đổi 1 triệu tiền mặt thì thu về 600.000 tiền lẻ). Khách có nhu cầu đổi nóng 1 - 2 triệu, người phụ nữ yêu cầu một người đứng ra phía trước để che lấp tầm nhìn của người đối diện để tránh bị lộ, mở túi nilông trong cốp xe chứa những xấp tiền lẻ được cố định bằng dây chun, mỗi cọc là 100 tờ, cam kết “không thiếu một tờ nào”. Tùy vào mức đổi mà khách sẽ nhận lại số cọc tương ứng. Các bước giao dịch diễn ra rất nhanh bằng các câu hỏi của người mua người bán trong vài phút.

Hỏi sang một người trông xe máy khác, chị này vừa trả lại tiền vé xe vừa nói: Em có nhu cầu đổi tiền hả? Chị đổi cho. Tiền nào cũng có 200, 500, 1.000, 2.000, mới nguyên sêri cả quyển. Bao nhiêu cũng có.” Về mức phí, chị này cho biết mức phí là mức phí chung cả phố, tiền 200, 500 là “10 đổi 6”, tiền loại khác là “10 đổi 8”.
 

Ngân hàng khan tiền lẻ, chợ đen được mùa hét giá

Tại phố Quán Sứ, dịch vụ đổi tiền lẻ diễn ra với hình thức trá hình. Tiền lẻ buộc thành cọc được cất giấu dưới những đồ vàng mã không nhiều. Khi khách có nhu cầu đổi, người bán sẽ về nhà cách đó không xa lấy. Tại đây, phí đổi trung bình là “10 đổi 7” hoặc “10 đổi 8”, tiền mệnh giá càng nhỏ phí đổi càng cao. Chị bán hàng còn không ngần ngại khoe: “Em cần bao nhiêu cũng có. Nhà mỗi chị bốn tầng có đủ đổi cho em không?”.

Sau khi liên hệ thì khách hàng có thể dễ dàng đổi được bao nhiêu tùy ý, chỉ cần chốt mệnh giá, số lượng cần đổi và hẹn gặp là cuộc giao dịch đã thành công.

Những sai lầm cũng bắt đầu từ chính chúng ta

Mặc dù lệnh cấm đổi tiền lẻ dưới mọi hình thức đã được ban hành, nhưng hoạt động này vẫn diễn ra công khai mà dường như không phải chịu sự quản lý của lực lượng chức năng.  Trao đổi với phóng viên, chị Hà (Từ Liêm, Hà Nội) cho biết: “Nghị định ban hành cấm kinh doanh tiền lẻ là đúng. Hôm kia tôi đi đổi tiền lẻ, hôm sau tìm bà ta đã không thấy đâu, hỏi ra giá đã tăng. Tiền lẻ buôn với giá cắt cổ, vừa làm thiệt hại kinh tế, vừa rải rác chùa chiền làm xấu đi văn hóa ngày Tết. Thiết nghĩ ngân hàng không in tiền mệnh giá nhỏ lẻ nữa thì không có nghĩa họ không có để buôn. Muốn thay đổi thì cơ quan chức năng cần mạnh tay hơn nữa”.

Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, việc đổi tiền lẻ đang có xu hướng thương mại hóa, đặc biệt việc đổi tiền lẻ diễn ra công khai tại các đền chùa vốn là những nơi thờ tự linh thiêng đã làm mất đi giá trị thuần phong mỹ tục của người Việt, biến những nơi này thành chỗ mua bán đổi chác.

Hiểu về giá trị văn hóa của nghi thức lễ bái chùa chiền và nét đẹp mừng tuổi ngày Tết cũng chính là việc góp phần ngăn chặn, làm giảm nạn buôn bán tiền bất hợp pháp, giữ được nhu cầu tiền lẻ, tiền mới ngày Tết ở mức độ hợp lý, giúp cơ quan quản lý tiền tệ như ngành Ngân hàng có thể đáp ứng và cân đối được lượng tiền lẻ, tiền mới trên phạm vi cả nước tốt hơn vào mỗi dịp Tết đến.

Trước tình trạng trên, ngoài biện pháp tuyên truyền, vận động, trong dịp cao điểm lễ Tết thì các cơ quan chức năng cần tổ chức những đoàn kiểm tra thì mới phát hiện và xử lý những cơ sở vi phạm tại các điểm "nóng" về đổi tiền lẻ vẫn đang "hoành hành" trên các tuyến phố Hà Nội này.

Huyền Trang