Ảnh minh hoạ

Dự án cấp thiết, tư nhân đã sẵn sàng

Hệ thống cao tốc Bắc - Nam phía Đông được xem là “xương sống” của mạng lưới giao thông Việt Nam. Việc triển khai mở rộng các đoạn tuyến không chỉ xuất phát từ yêu cầu cấp bách của xã hội mà còn là một nghĩa vụ pháp lý không thể trì hoãn. Thông tư số 06/2024 của Bộ Giao thông Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) về Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 117:2024/BGTVT ngày 15/11/2024 quy định, đường bộ cao tốc tối thiểu phải có 4 làn xe, có làn dừng xe khẩn cấp được bố trí liên tục (trừ các vị trí qua cầu có khẩu độ nhịp từ 150m trở lên).

Bên cạnh đó, Quyết định số 1454/QĐ-TTg ngày 01/9/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Quyết định số 12/QĐ-TTg ngày 03/01/2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, toàn tuyến đường bộ cao tốc Bắc – Nam phía Đông cần được hoàn thiện quy mô theo quy hoạch 6 làn xe trước năm 2030 nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải ngày càng tăng, đảm bảo đồng bộ hạ tầng, khai thác hiệu quả năng lực tuyến trục xương sống của hệ thống giao thông quốc gia.

Tuy nhiên, việc triển khai mở rộng tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông không hề đơn giản khi dự án phải đối mặt với hàng loạt thách thức về nguồn lực tài chính (tổng mức đầu tư sơ bộ hơn 152.000 tỷ đồng), các yêu cầu kỹ thuật phức tạp cũng như công tác tổ chức thi công, vận hành. Trong đó, đặc biệt cần lưu ý các vấn đề về đảm bảo an toàn giao thông trong suốt quá trình thi công, xử lý kỹ thuật tại các vị trí tiếp giáp giữa công trình hiện hữu và phần mở rộng, tránh làm ảnh hưởng đến kết cấu hạ tầng đã khai thác.

Trước những thách thức không nhỏ này, thời gian qua đã có các doanh nghiệp tư nhân chủ động đề xuất các phương án khả thi để tham gia đầu tư PPP, góp phần giảm gánh nặng ngân sách và đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án.

Lý do trì hoãn có thuyết phục?

Mới đây, trong Văn bản số 5266/BXD/KHCT gửi Chính phủ ngày 18/6/2025 về kết quả nghiên cứu đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc – Nam theo phương thức đối tác công – tư (PPP), Bộ Xây dựng đề xuất thời điểm triển khai mở rộng nên được cân nhắc sau khi hoàn thành công tác bảo hành của các nhà thầu theo các dự án đầu tư công trước đây để tránh phát sinh tranh chấp pháp lý liên quan, hạn chế dư luận hiểu chưa đúng về việc thi công lại các hạng mục vừa hoàn thành.

Nhận định về đề xuất này, chuyên gia kinh tế PGS.TS Nguyễn Thường Lạng cho rằng, kể cả khi vấn đề kỹ thuật hay bảo hành của các dự án đã hoàn thành có phức tạp hay nảy sinh tranh chấp pháp lý thì các bên có thể xác định rõ trách nhiệm, cân nhắc lợi ích- thiệt hại để giải quyết, giảm bớt rủi ro pháp lý. “Nếu có chồng chéo lợi ích giữa bảo hành dự án cũ với dự án mới thì chúng ta cũng không nên làm chậm đi cả một dự án mở rộng cao tốc đang rất cần thiết được khẩn trương triển khai. Không nên vì cái nhỏ mà làm hỏng cái lớn”, PGS.TS Nguyễn Thường Lạng nhấn mạnh.

Ở góc độ doanh nghiệp tư nhân, đại diện một trong các nhà đầu tư thời gian qua đã đề xuất phương án để đầu tư PPP mở rộng cao tốc Bắc - Nam cho biết, các vấn đề kỹ thuật của giai đoạn 1 (nếu có) thì nhà đầu tư hoàn toàn có thể kiểm định được chất lượng các công trình đã hoàn thành, xác định được nguyên nhân và trách nhiệm có thuộc về nhà thầu hay cơ quan quản lý đã thực hiện giai đoạn trước hay không. Việc kiểm định này là bước hậu kiểm cần thiết cho quá trình hợp tác công - tư PPP  nếu xem phần đầu tư công thuộc về trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước.

“Nhà đầu tư triển khai giai đoạn mở rộng có nghĩa vụ phải tổ chức kiểm định công trình trước khi triển khai thi công và chịu trách nhiệm trong trường hợp những vấn đề kỹ thuật xảy ra do lỗi của mình gây ra hoặc do yêu cầu phải phá dỡ, điều chỉnh để mở rộng”, đại diện doanh nghiệp này khẳng định.

Bởi vậy, thay vì chờ đợi một cách thụ động, từ góc độ cơ quan quản lý, Bộ Xây dựng hoàn toàn có thể chủ động rà soát danh mục dự án đầu tư công đã thực hiện, dự án nào hết thời gian bảo hành thì tiến hành nghiệm thu với nhà thầu, bàn giao lại cho nhà đầu tư để thực hiện mở rộng. Dự án nào chưa hết thời hạn bảo hành thì có thể yêu cầu nhà đầu tư mới thiết lập cam kết với nhà thầu cũ để tiếp tục thực hiện nghĩa vụ bảo hành.

“Văn bản của Bộ Xây dựng chỉ nêu những lo ngại về vấn đề pháp lý mà chưa cho thấy tầm nhìn về triển vọng rất lớn trong tương lai, trong khi nguồn lực kinh tế tư nhân của Việt Nam đã sẵn sàng, cũng rất cần được tạo điều kiện để tham gia đóng góp, phát triển. Nếu chờ đợi triển khai dự án thêm 1- 2 năm nữa thì tôi cho rằng vừa kìm hãm tốc độ mở rộng cao tốc Bắc - Nam, đồng thời làm chậm quá trình đưa tinh thần của Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân vào trong cuộc sống”, PGS. TS Nguyễn Thường Lạng nói thêm.

Chỉ không lâu trước đó, trong Văn bản số 1988/BXD-KHTC ngày 14/4/2025 báo cáo Thủ tướng Chính phủ về nghiên cứu đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam theo quy mô hoàn chỉnh bằng hình thức đầu tư công, Bộ Xây dựng còn đưa ra những dẫn chứng về sự cần thiết đầu tư mở rộng ngay tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông, đồng thời, đề xuất tiến độ khởi công dự án vào quý IV/2025.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhiều lần nhấn mạnh tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” để tập trung hoàn thiện thể chế, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước. Việc chậm trễ triển khai dự án, trong khi tư nhân đã sẵn sàng vào cuộc và đưa giải pháp, không chỉ làm mất cơ hội phát triển mà còn lãng phí thời gian, nguồn lực và niềm tin của các bên liên quan, xét cho cùng là có lỗi với sự trông đợi của người dân.