Cùng là một loại máy xét nghiệm Covid-19 nhưng đang có tình trạng mỗi địa phương mua một giá khác nhau. Ảnh: Trần Quý

Một loại máy nhiều loại giá?

Tại Hà Nội, kết quả điều tra ban đầu xác định hệ thống Realtime PCR tự động được các doanh nghiệp nhập khẩu giá 2,3 tỷ đồng, sau khi phân phối mua bán lòng vòng thì giá được "thổi" lên 7 tỷ đồng. Cùng với lãnh đạo, nhân viên của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Hà Nội, 1 nhân viên của Công ty TNHH Thiết bị y tế Phương Đông (đơn vị cung cấp máy xét nghiệm) cũng bị khởi tố.

Không chỉ cung cấp máy xét nghiệm, Công ty TNHH Thiết bị y tế Phương Đông còn trúng thầu cung cấp vật tư, hóa chất, sinh phẩm phục vụ chống dịch Covid-19. Theo hồ sơ từ hệ thống đấu thầu quốc gia, ngày 23/3/2020, Công ty Phương Đông trúng gói thầu số 3 "mua sắm máy chụp X-quang di động kỹ thuật số" của Sở Y tế Hải Phòng, trị giá 14 tỉ đồng.

Tại Bệnh viện Đa khoa Hải Dương, Công ty TNHH Thiết bị y tế Phương Đông cũng trúng gói "cung ứng vật tư thận nhân tạo phục vụ công tác chuyên môn" gần 1 tỷ đồng và gói "mua lô vật tư tiêu hao phục vụ công tác chuyên môn" hơn 600 triệu đồng.

Cùng với Công ty TNHH Thiết bị y tế Phương Đông, Công ty TNHH Thiết bị y tế và Khoa học Tâm Việt (quận Hoàng Mai, Hà Nội) trúng gói thầu "mua vật tư, hóa chất, sinh phẩm cho công tác xét nghiệm labo tỉnh phục vụ phòng dịch Covid-19 của CDC Lào Cai" với giá hơn 1 tỷ đồng.

Tại Ninh Bình, Công ty TNHH Thiết bị y tế và Khoa học Tâm Việt cung cấp hệ thống xét nghiệm Realtime PCR với mức giá khoảng 7,8 tỷ đồng. Công ty này từng liên danh với 20 nhà thầu trong 17 gói thầu và thắng thầu cả 17 gói.

Tại Thái Bình, Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ kỹ thuật Tài Lộc (quận Thanh Xuân, Hà Nội) trúng thầu cung cấp máy xét nghiệm với giá gần 6 tỷ đồng...
Trao đổi với báo chí, đại diện Bộ Công an cho biết, khi C03 vào cuộc vụ "thổi giá" máy xét nghiệm Covid-19 tại Hà Nội, lãnh đạo Bộ đã chỉ đạo rà soát các địa phương khác. Quá trình thanh tra, nếu phát hiện dấu hiệu sai phạm tại các địa phương thì C03 sẽ vào cuộc.

Cần sự điều chỉnh trong việc quản lý mua máy xét nghiệm

Để tránh những bất cập xảy ra như trong thời gian qua về việc mua, bán cung cấp thiết bị chống dịch Covid-19, theo Chủ tịch Hội Thẩm định giá (TĐG) Việt Nam Nguyễn Tiến Thoả, khi phải TĐG để làm tư vấn cho việc mua bán gói thầu cung cấp máy xét nghiệm Covid- 19 đủ điều kiện áp dụng cách tiếp cận thị trường (phương pháp so sánh) thì phải tuân thủ theo quy định của pháp luật về 3 tài sản so sánh.

Phải căn cứ vào giá hàng hóa cần mua của ít nhất 3 đơn vị cung cấp hàng hóa khác nhau trên địa bàn để làm căn cứ xác định giá gói thầu. Trong trường hợp không đủ 3 đơn vị trên địa bàn có thể tham khảo trên địa bàn khác đảm bảo đủ 3 báo giá.

Căn cứ vào kết quả TĐG của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thực hiện TĐG tài sản, doanh nghiệp TĐG đối với các loại tài sản, hàng hóa, dịch vụ phải TĐG theo quy định của Luật Giá.

Cuối cùng, giá thị trường tại thời điểm mua sắm được tham khảo từ thông tin chính thống do các nhà cung cấp theo quy định của pháp luật Việt Nam công bố được khai thác qua mạng Internet.

Như vậy, yếu tố quyết định nên mức giá bao nhiêu tiền trên thị trường phải là: Cung - cầu, cạnh tranh, khả năng thanh toán, tính khan hiếm, thị trường (vùng, miền khác nhau…), thời điểm mua bán (thời điểm cung - cầu bình thường, khác với thời điểm cung - cầu biến động mạnh và cầu có tính chất cấp bách); tính tương đồng và đồng bộ của thiết bị…

Tiêu chuẩn TĐG Việt Nam số 8 ban hành kèm theo Thông tư số 126/2015/TT-BTC ngày 20/8/2015 của Bộ Tài chính quy định, để TĐG tài sản trong trường hợp này cũng bắt buộc phải lấy giá giao dịch phổ biến trên thị trường, cụ thể là phải “có ít nhất 3 tài sản tương tự đã giao dịch trên thị trường...”. Trong đó, nếu có các giao dịch thành công thì ưu tiên sử dụng các thông tin về giao dịch thành công. Nếu chưa có giao dịch thành công thì thu thập giá chào bán trên thị trường để có sự điều chỉnh hợp lý theo phương pháp so sánh.

Cũng theo Chủ tịch Hội TĐG Việt Nam, từ việc nhiều địa phương mua máy xét nghiệm Covid-19 với mức giá khác nhau, thậm chí cùng một đơn vị lại chào bán máy của một hãng với mức giá khác nhau cho nhiều địa phương cho thấy cần có sự cần điều chỉnh trong chính sách quản lý.

Nếu buông trôi, rõ ràng đây là mặt hàng Nhà nước không quy định giá, mà giá của nó được quyết định bởi thị trường theo các tín hiệu của thị trường trên cơ sở thuận mua vừa bán. “Đó là các nguyên tắc của giá, định giá theo nguyên tắc thị trường. Tất nhiên thị trường thì bên cạnh việc có nơi tuân thủ nguyên tắc thị trường, pháp luật cũng không loại trừ có trường hợp gian lận về giá mượn danh cơ chế thị trường để trục lợi bất hợp pháp thì cần phải kiểm tra làm rõ, xử lý nghiêm minh”, ông Thỏa nói.

Liên quan đến việc mua máy xét nghiệm tại các tỉnh, đại diện Bộ Tài chính cho biết, việc cho phép chỉ định thầu có thể thực hiện trong tình huống dịch bệnh nhưng phải có hiệp thương giá, trên cơ sở không cao hơn giá chung thị trường dựa trên các tham chiếu.

Trần Quý - Khắc Hạnh