Toàn cảnh hội thảo

Ngày 26/12, Bộ Y tế tổ chức hội thảo khoa học chia sẻ kết quả phòng, chống tác hại (PCTH) của thuốc lá.

Báo cáo tại hội thảo cho thấy, nhằm hỗ trợ giám sát hiệu quả tỉ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên, Chương trình Sáng kiến PCTH thuốc lá của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Trung tâm Phòng chống và Kiểm soát bệnh tật về thuốc lá Hoa Kỳ (CDC) đã xây dựng điều tra toàn cầu về sử dụng thuốc lá trong thanh thiếu niên (GYTS). Điều tra đã được thực hiện ở 194 quốc gia là thành viên của WHO, và là công cụ giám sát toàn cầu về sử dụng thuốc lá và theo dõi các chỉ số PCTH thuốc lá nhằm thực hiện công ước khung về kiểm soát thuốc lá.

Với sự hỗ trợ kỹ thuật của CDC Hoa Kỳ và WHO, Việt Nam đã thực hiện điều tra GYTS vào các năm 2004, 2007, 2014, 2022. Các phát hiện của GYTS những năm qua hỗ trợ cho Việt Nam vận động xây dựng Luật PCTH của thuốc lá, Chiến lược Quốc gia PCTH thuốc lá, và các chính sách can thiệp về PCTH thuốc lá.

Kết quả điều tra cho thấy công tác PCTH của thuốc lá trong thanh thiếu niên đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu ở nhóm tuổi 13-15 tuổi giảm từ 2,5% năm 2014 xuống 1,9% năm 2022.

Tỉ lệ hút thuốc lá thụ động ở học sinh với năm 2014, tại nhà giảm từ 47,7% xuống 24,5% vào năm 2022; tại khu vực trong nhà của địa điểm công cộng giảm từ 66,5% xuống 22,2%; tại trường học giảm từ 48,6% xuống 35,7%.

Việc truyền thông về tác hại các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng đã được quan tâm và có sự chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc đưa nội dung tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng đối với thế hệ trẻ vào kế hoạch năm học; tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các trường hợp mua bán, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, shisha trong cơ sở giáo dục, cũng như bán thuốc lá ngoài cổng, cơ quan, đơn vị, trường học.

Năm 2022, 78,7% học sinh có nhận thức về tác hại của hút thuốc lá thụ động đối với sức khoẻ; 57,5% học sinh được dạy ở trường về tác hại của thuốc lá trong 12 tháng qua.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác PCTH thuốc lá cho thanh thiếu niên ở Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn và thách thức: Tỷ lệ hút thuốc lá ở nữ giới có xu hướng tăng. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở học sinh nhóm tuổi 13-15 tuổi tăng từ 0,2% năm 2014 lên 0,8% năm 2022. Tình hình sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang có xu hướng gia tăng. Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử trên 15 tuổi tăng từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020, đặc biệt tập trung ở nhóm tuổi 15 - 24 tuổi với tỉ lệ là 7,3%. Ở nhóm tuổi học sinh từ 13-15 tuổi, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử là 3,5%, trong đó học sinh nam là 4,3%, học sinh nữ là 2,8%.

Đáng lưu ý, các sản phẩm thuốc lá được quảng bá và thu hút giới trẻ bằng nhiều hình thức và thông qua nhiều kênh thông tin.

Để mở rộng thị trường tiêu thụ các sản phẩm mới này tại các nước trong đó có Việt Nam, các tập đoàn thuốc lá đa quốc gia đã đưa ra các thông tin gây hiểu nhầm cho người sử dụng qua việc quảng cáo các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng như ít hại hơn thuốc lá điếu thông thường, giúp cai nghiện thuốc lá điếu…

Diễu hành phòng, chống tác hại của thuốc lá

Theo WHO, sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng có chứa nicotine, có khoảng 15.500 loại hương liệu được sử dụng, trong đó, rất nhiều loại hương liệu độc hại, gây ảnh hưởng đến sức khoẻ, có thể gây cháy nổ, và có thể pha trộn các chất khác vào dung dịch (ma tuý, cần sa). Thanh thiếu niên có thể dễ dàng mua các sản phẩm thuốc lá mới không rõ nguồn gốc xuất xứ thông qua các trang mạng xã hội và internet.

Theo khuyến cáo của WHO, để ngăn chặn việc hút thuốc lá ở giới trẻ cần có những biện pháp mạnh mẽ, cụ thể như: Tăng thuế thuốc lá là biện pháp hiệu quả nhất để giảm sức mua nhằm giảm tiêu thụ thuốc lá và phơi nhiễm thuốc lá, đặc biệt trong nhóm thanh thiếu niên.

Bên cạnh đó, cần xây dựng môi trường không khói thuốc lá đặc biệt lưu ý những khu vực công cộng mà giới trẻ hay đến như nhà hàng, trung tâm thương mại, khu vui chơi; tăng cường thực thi các quy định cấm toàn diện quảng cáo, khuyến mại, và tài trợ dưới mọi hình thức; tăng cường quản lý việc bán thuốc lá cho nhóm trẻ vị thành niên, cấm bán thuốc lá ở khu vực quanh trường học, đặc biệt ngăn chặn việc tiếp cận và sử dụng ngày càng gia tăng thuốc lá điện tử; theo dõi và giám sát việc sử dụng thuốc lá thông qua các công cụ điều tra giám sát số liệu.

Những khuyến cáo này được WHO đưa vào kế hoạch hành động về kiểm soát thuốc lá khu vực Tây Thái Bình Dương đến năm 2030.

Tại hội thảo, các đại biểu cung cấp bắng chứng khoa học hỗ trợ cho việc kiến nghị, đề xuất các giải pháp, chính sách về PCTH của thuốc lá, đặc biệt ngăn cản việc sử dụng thuốc lá và thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ở thanh thiếu niên. Trên cơ sở đó, đưa ra những giải pháp chính sách dựa trên bằng chứng khoa học để duy trì những thành quả của công tác PCTH thuốc lá trong thời gian qua đồng thời đẩy mạnh hiệu quả của chương trình.

Theo lãnh đạo Bộ Y tế, những giải pháp hiệu quả sẽ nhằm giảm tỉ lệ mắc và tử vong do thuốc lá gây ra, bảo vệ sức khoẻ của cộng đồng, đặc biệt là thế hệ tương lai, và đáp ứng được mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam.