(Thanh tra) - Chiều 25/11, Bộ Tư pháp tổ chức Hội nghị toàn quốc tổng kết 15 năm thi hành Luật Nuôi con nuôi theo hình thức trực tiếp tại điểm cầu trụ sở Bộ Tư pháp và trực tuyến tại 16 điểm cầu địa phương. Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc chủ trì hội nghị.
Phát biểu khai mạc hội nghị, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho biết, Luật Nuôi con nuôi năm 2010 đã tạo khuôn khổ pháp lý thống nhất, minh bạch, phù hợp với các chuẩn mực quốc tế về bảo vệ trẻ em; chuyển từ khuôn khổ pháp lý phân tán sang hệ thống pháp luật đầy đủ, có trọng tâm, lấy lợi ích tốt nhất của trẻ em làm mục tiêu cao nhất.
Tuy nhiên, theo Thứ trưởng, trong giai đoạn hiện nay một số nội dung của Luật Nuôi con nuôi không còn phù hợp với thực tiễn. Hơn nữa, luật pháp quốc tế liên quan đến quyền trẻ em cũng có sự thay đổi, đặc biệt trong bối cảnh đẩy mạnh công tác chuyển đổi số hiện nay.
Theo đó, ngoài việc đánh giá, tổng kết những nội dung đã đạt được trong 15 năm qua, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc đề nghị trao đổi, thảo luận những vấn đề còn khó khăn, vướng mắc, nhất là việc nuôi con nuôi có yếu tố nước ngoài. Từ đó có thống nhất đánh giá, kiến nghị, là cơ sở để Bộ Tư pháp nghiên cứu, định hướng cho việc hoàn thiện sửa đổi Luật trong thời gian tới.
Báo cáo tóm tắt tổng kết 15 năm thi hành Luật Nuôi con nuôi, đại diện Bộ Tư pháp cho biết, sau khi Luật được ban hành, Bộ Tư pháp đã chủ động xây dựng, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành, ban hành theo thẩm quyền hoặc phối hợp với các bộ liên quan ban hành, sửa đổi, bổ sung các văn bản hướng dẫn thi hành Luật. Cho đến nay, hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành Luật Nuôi con nuôi gồm 2 nghị định, 3 thông tư, 2 thông tư liên tịch.
Kể từ khi Luật Nuôi con nuôi có hiệu lực thi hành (ngày 1/1/2011) cho đến ngày 30/6/2025, trên toàn quốc đã giải quyết được 44.642 trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt cho làm con nuôi, trong đó 39.889 trẻ em được giải quyết cho làm con nuôi trong nước (chiếm 89.4%), 4.753 trường hợp trẻ em được giải quyết làm con nuôi nước ngoài (chiếm 10,6%). Số trẻ em được giải quyết làm con nuôi trong nước cao gấp 8 lần so với số lượng trẻ em được giải quyết cho làm con nuôi nước ngoài.
Thực tiễn cho thấy, tình trạng khiếu nại, tố cáo trong công tác đăng ký nuôi con nuôi gần như không xảy ra. Điều này phản ánh mức độ tuân thủ pháp luật và sự đồng thuận xã hội cao.
Qua hoạt động kiểm tra, thanh tra cho thấy, về cơ bản việc giải quyết việc nuôi con nuôi được thực hiện đúng quy định trong quá trình tiếp nhận, giải quyết và lưu trữ hồ sơ. Đa số các địa phương chưa phát hiện hiện tượng lợi dụng việc nuôi con nuôi để trục lợi, bóc lột sức lao động của con nuôi, bắt cóc hoặc mua bán trẻ em để cho làm con nuôi. Đối với những sai sót được phát hiện, Bộ Tư pháp, Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp (trước đây) đã kịp thời uốn nắn; các khó khăn, vướng mắc được hướng dẫn, khắc phục kịp thời.
Tham luận tại hội nghị, ông Nguyễn Văn Vũ, Phó Giám đốc Sở Tư pháp Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, Thành phố Hồ Chí Minh, trong 15 năm qua, đã giải quyết 2.705 trường hợp nuôi con nuôi trong nước và 1.260 trường hợp nuôi con nuôi có yếu tố nước ngoài. Việc giải quyết hồ sơ được thực hiện đúng trình tự, thủ tục, bảo đảm nguyên tắc ưu tiên tìm gia đình thay thế trong nước theo quy định của Luật Nuôi con nuôi và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Mặc dù đạt nhiều kết quả tích cực, theo đại diện Sở Tư pháp Thành phố Hồ Chí Minh, công tác thi hành Luật Nuôi con nuôi vẫn còn gặp khó khăn, đặc biệt trong đánh giá điều kiện của người nhận con nuôi, xác minh nguồn gốc trẻ em và lấy ý kiến của cha mẹ đẻ, người có liên quan; vẫn còn tình trạng người dân tự thỏa thuận giao nhận trẻ mà không thực hiện thủ tục đăng ký nuôi con nuôi theo quy định, ảnh hưởng quyền lợi của trẻ và gây khó khăn trong quản lý nhà nước.
Do đó, ông Nguyễn Văn Vũ đề nghị cần hoàn thiện thể chế về nuôi con nuôi; Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Công an tăng cường phối hợp liên ngành chỉ đạo trong xác minh nhân thân, nguồn gốc trẻ em; bổ sung quy định xử lý khi cơ sở nuôi dưỡng không thực hiện rà soát, đánh giá việc trẻ em cần được nhận làm con nuôi, lập hồ sơ trẻ em, danh sách trẻ cần tìm gia đình thay thế đang sống tại cơ sở nuôi dưỡng…
Từ thực tiễn triển khai thi hành Luật Nuôi con nuôi tại địa phương, bà Bùi Thị Thu Hiền, đại diện Sở Tư pháp tỉnh Nghệ An đề nghị Bộ Tư pháp bổ sung các quy định chế tài, đảm bảo tính khả thi và hiệu lực của quy định về trách nhiệm “Rà soát, tìm người nhận trẻ em làm con nuôi”. Đồng thời, bổ sung chế tài xử phạt vi phạm hành chính và xử lý hình sự các hành vi vi phạm pháp luật về nuôi con nuôi, như lợi dụng việc nhận con nuôi của người có công, gia đình chính sách để hưởng chế độ ưu đãi; hoặc lợi dụng việc nuôi con nuôi để trục lợi, bóc lột sức lao động, xâm hại tình dục.
Kết luận hội nghị, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc trân trọng cảm ơn và đánh giá cao các ý kiến của các đại biểu đã thể hiện tinh thần dân chủ, thẳng thắn; chủ động đề xuất, kiến nghị nhiều giải pháp nhằm bổ sung, hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thi hành Luật Nuôi con nuôi trong thời gian tới.
“Hội nghị cũng đã thẳng thắn nhìn nhận, đánh giá một cách nghiêm túc, khách quan những tồn tại, hạn chế, bất cập của công tác nuôi con nuôi. Đồng thời, tập trung trao đổi, thảo luận, đề xuất, kiến nghị các giải pháp nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc đó”, Thứ trưởng nhấn mạnh.
Để tiếp tục phát huy những kết quả đạt được, khắc phục những hạn chế, bất cập và nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác nuôi con nuôi, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc đề nghị các bộ, ngành, địa phương cần tiếp tục tham mưu lãnh đạo cơ quan mình xác định việc thi hành Luật Nuôi con nuôi là nhiệm vụ thường xuyên trong công tác chỉ đạo, điều hành.
Đồng thời, tiếp tục rà soát, tổng hợp các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện Luật Nuôi con nuôi và gửi về Bộ Tư pháp; có sự phối hợp chặt chẽ trong quá trình rà soát, nghiên cứu, đề xuất sửa đổi toàn diện Luật Nuôi con nuôi.
Đáng chú ý, Thứ trưởng đề nghị các bộ, ngành, địa phương cần thực hiện việc kiểm tra định kỳ và đột xuất đối với quá trình giải quyết nuôi con nuôi, nhất là các trường hợp có yếu tố nước ngoài. Qua đó, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, bảo đảm công khai, minh bạch và phòng ngừa các nguy cơ lợi dụng chính sách về nuôi con nuôi.
“Tôi tin tưởng rằng với tinh thần chủ động, trách nhiệm và quyết tâm cao, chúng ta sẽ tiếp tục thực hiện hiệu quả Luật Nuôi con nuôi, bảo đảm mọi trẻ em đều có cơ hội được sống trong môi trường gia đình an toàn, ổn định và nhân ái”, Thứ trưởng Bộ Tư pháp bày tỏ.
