Thượng tọa Thích Đức Thiện: Chúng ta sẽ có mùa Vu Lan trọn vẹn trong đại dịch Covid-19. Ảnh: Trà Vân

Vu Lan năm nay được xem là một mùa lễ hết sức đặc biệt, bởi lần đầu tiên hầu hết các chùa trên cả nước đều thực hiện bằng hình thức trực tuyến.

Một sự kiện đang được chư tăng ni, Phật tử chờ đón là chương trình truyền hình trực tiếp trên Kênh Truyền hình An Viên tại 3 điểm cầu: Chùa Bái Đính, chùa Giác Ngộ, Nghĩa trang Liệt sỹ đồi A1, tỉnh Điện Biên. Đây là hoạt động hết sức có ý nghĩa của Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam (GHPGVN) bày tỏ lòng báo ân, báo hiếu, tri ân các anh hùng liệt sỹ nhân mùa lễ Vu Lan 2020.

Đây là thông tin được Thượng tọa Thích Đức Thiện, Tổng Thư ký, Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự Trung ương GHPGVN chia sẻ với PV Báo Thanh tra.

+ Tháng 7 Âm lịch là mùa Vu Lan báo hiếu. Tinh thần tổ chức Đại lễ Vu Lan trong bối cảnh COVID-19 có gì đặc biệt không, thưa Thượng tọa?

- Thượng toạ Thích Đức Thiện: Dịp tháng 7 Âm lịch hàng năm là tháng Vu Lan báo hiếu, trở thành lễ hội văn hóa không riêng của Phật tử mà còn của nhân dân dành tri ân, báo ân, báo hiếu cửu huyền thất tổ, tri ân anh linh các anh hùng liệt sĩ. Đây là sự kết hợp giữa văn hóa Phật giáo với truyền thống tri ân báo ân của văn hóa dân tộc Việt Nam.

Dịch bệnh COVID-19 về cơ bản được kiểm soát tốt nhưng vẫn diễn biến cục bộ ở một số địa phương, vì vậy, tinh thần chung của Hòa thượng, Chủ tịch Hội đồng Trị sự nhắc nhở trước hết phải thực hiện tốt phòng, chống dịch. Giáo hội khuyến cáo các ban trị sự thực hiện theo tình hình thực tế và yêu cầu của địa phương. Có nơi vẫn tổ chức đại lễ Vu Lan, nhưng cũng có những địa phương, Giáo hội có văn bản yêu cầu không tổ chức.

Trong giai đoạn đại dịch đầu tiên, GHPGVN từng tổ chức Đại lễ Phật đản trực tuyến, dịp này tiếp tục khuyến khích tổ chức các khóa lễ Vu Lan, lễ hội bông hồng cài áo trực tuyến.

Việc cầu siêu cho cửu huyền thất tổ, các anh hùng liệt sĩ diễn ra theo tinh thần giãn cách xã hội trong chùa, không tập trung đông Phật tử và được truyền hình trực tuyến trên các nền tảng mạng xã hội kể cả mạng xã hội Butta và các kênh khác. Người dân có thể đăng ký cầu siêu bằng hình thức trực tuyến để các nhà sư làm lễ. Như vậy, chúng ta vẫn đảm bảo được nhu cầu tâm linh, đảm bảo sự thành kính và bày tỏ lòng tri ân.

Tối 1/9 (tức 14 tháng 7 Âm lịch), Giáo hội tổ chức Lễ Vu Lan ba miền qua cầu truyền hình trực tuyến, từ ba điểm cầu tại chùa Quán Sứ, chùa Giác Ngộ và Nghĩa trang đồi A1 (tỉnh Điện Biên). Khán giả khắp các vùng miền, kể cả Việt kiều có thể dõi theo nghi lễ qua cầu truyền hình. Chúng ta sẽ có mùa Vu Lan trọn vẹn trong bối cảnh phòng, chống dịch. Rút kinh nghiệm từ Đại lễ Phật đản, Đại lễ Vu Lan trực tuyến tin rằng sẽ có hiệu quả hơn, đến với đông đảo bà con Phật tử và nhân dân hơn nữa.

Ai may mắn còn cả cha và mẹ sẽ được cài lên ngực mình đóa hồng đỏ thắm. Ai chỉ còn cha hoặc mẹ, sẽ cài một bông hồng màu hồng, nhắc mình phải trân quý và ai bất hạnh không còn cả cha lẫn mẹ sẽ ngậm ngùi cài bông hoa màu trắng thay cho niềm tiếc thương vô hạn. (Lễ Vu Lan tại chùa Yên Tử năm 2019). Ảnh: T.V

Lễ Vu Lan là dịp để nhắc nhở những người con tưởng nhớ công ơn của cha mẹ cùng tổ tiên nhiều đời nhiều kiếp... (Lễ Vu Lan tại chùa Yên Tử, năm 2019). Ảnh: T.V

+ Có Phật tử lo ngại, mùa Vu Lan không tới chùa hành lễ sẽ không trọn vẹn lòng thành kính và không được toại tâm toại ý về mặt tín ngưỡng?

- Thượng toạ Thích Đức Thiện: Thành kính cốt ở cái tâm. Phật tại tâm. Không phải chúng ta sắm sửa lễ nghi thật to, thật nhiều bằng đồ không thật như vàng mã, tưởng nhớ tri ân với cửu huyền thất tổ chính là lòng thành kính. Tưởng nhớ tổ tiên vốn là việc thường trực nhưng tháng 7 là thời gian sống chậm lại, dành những khoảnh khắc tĩnh lặng nhất, thanh tịnh nhất để tưởng nhớ và cầu nguyện.

Vu Lan để nhớ công dưỡng dục sinh thành, được thể hiện bằng hành động thiết thực. Người còn cha mẹ hãy dành tình cảm yêu thương chăm sóc, bởi sau này có muốn cũng không được. Ai mà cha mẹ quá vãng chúng ta dành thời gian tưởng niệm và hành động thiết thực như ủng hộ quỹ phòng chống dịch, cưu mang người khó khăn yếu thế. Đó là cách hồi hướng công đức cho ông bà tổ tiên. Vì thế dù có ở đâu ta cũng có thể bày tỏ tấm lòng thành. Không cần lo lắng trực tuyến bớt đi sự trọn vẹn về đạo hiếu, điều quan trọng nhất là ta có thực tâm thành kính hay không.

Hơn nữa, Chính phủ đang tập trung vào mục tiêu chuyển đổi số quốc gia. Giáo hội cũng vậy và đang đi theo lộ trình đó. Xu hướng thuyết pháp trực tuyến, thực hành bày tỏ nghi lễ trực tuyến cũng là xu hướng văn minh trong tương lai.

+ Trong cuộc sống, vẫn còn câu chuyện buồn về hành động ngược đãi, bất hiếu của một số nghịch tử đối với cha mẹ. Vai trò của Giáo hội trong việc hoằng pháp tại các ngôi chùa để nhắc nhở Phật tử sống có đạo hiếu, đạo hạnh nhằm giảm những vấn nạn này như thế nào, thưa Thượng toạ?

- Thượng toạ Thích Đức Thiện: Ngày Vu Lan, Phật tử sẽ được nghe những bài tụng kinh Vu Lan, noi gương ngài Mục Kiền Liên, hồi hướng công đức, để mình hiểu công cha, nghĩa mẹ. Đồng thời, cũng là bày tỏ sự kính trọng các chư tăng.

Gần đây, ban trị sự các tỉnh tổ chức các cuộc thi viết về các tấm gương hiếu hạnh, báo ân, bằng các thể lệ: Văn xuôi, kịch, thơ, bài hát… trên các phương tiện của các trang thông tin Phật giáo các tỉnh, Phật sự online. Vu Lan không chỉ là nghi lễ, mà còn là việc làm hiếu hạnh dâng kính lên cha mẹ, bậc thầy tổ bằng những tình cảm kính trọng nhất, thường nhật nhất.

Tôi cũng xin nhấn mạnh là, dân gian coi tháng 7 Âm lịch là tháng cô hồn là do Rằm tháng Bảy là Tết Trung nguyên vào dịp mở cửa địa ngục cho tất cả vong linh chịu đọa ra khỏi ngục. Phật giáo thực tế có nói về luân hồi sinh tử, đề cập chuyện tùy theo nghiệp lực mỗi người mà sinh về một trong sáu cõi, trong đó có cõi địa ngục, cõi ngã quỷ. Tuy nhiên, Phật giáo không có tháng nào gọi là tháng cô hồn.

Phật giáo khi vào phương Đông hòa quyện với một số tín ngưỡng bản địa. Việc cúng lễ cho cô hồn cũng gần với tư tưởng và tinh thần báo ân, tri ân của Phật giáo. Nhà Phật vì thế cũng có đàn lễ siêu độ cho thập loại chúng sinh.

+ Nhiều người bạc đãi cha mẹ nhưng khi họ thác đi rồi lại sắm sanh lễ lớn, cúng lễ rình rang, đốt vàng mã thật nhiều. Lễ Vu Lan trong trường hợp này trở nên hình thức và vô nghĩa. Vậy Giáo hội có hướng dẫn cụ thể nào để mùa Vu Lan thực sự ý nghĩa?

- Thượng toạ Thích Đức Thiện: Trong văn bản mới nhất của Ban Thường trực Hội đồng trị sự hướng dẫn thực hiện Đại lễ Vu Lan, Giáo hội đề nghị Ban Trị sự GHPGVN các cấp, tăng ni, Phật tử các chùa, cơ sở tự viện đẩy mạnh an sinh xã hội, tham gia ủng hộ quỹ phòng, chống dịch bệnh. Việc từ thiện vốn làm thường xuyên, nhưng thời gian này cần tập trung cao hơn. Đạo Phật có tứ ân, ta không chỉ ơn cha mẹ, ơn Tam bảo còn ơn Tổ quốc, ơn các anh hùng liệt sĩ.

Câu chuyện đốt vàng mã luôn được quan tâm mỗi dịp lễ, Tết, Rằm tháng Bảy. Sau hai năm Giáo hội ra công văn yêu cầu các chùa của Giáo hội không thực hiện đốt vàng mã, đến nay chưa thể chấm dứt hẳn do tập quán ăn sâu vào đời sống nhưng đã có chuyển biến tích cực. Vàng mã rất ít được sử dụng trong các ngôi chùa. Không chỉ ra văn bản, Giáo hội thường xuyên nhắc nhở, yêu cầu nhà chùa chịu trách nhiệm. Tết Nguyên đán vừa rồi, Giáo hội tiếp tục khuyến cáo các chùa, tăng ni, Phật tử gương mẫu không sử dụng vàng mã.

Báo ân, báo hiếu là nghĩa cử được thể hiện thường nhật của mỗi Phật tử. Ảnh: TV

+ Không chỉ đốt vàng mã, phóng sinh cũng là một trong những nghi thức được người dân chú trọng trong mùa Vu Lan. Phóng sinh ngày nay nhiều khi xa rời tinh thần của nhà Phật. Giáo hội có quan điểm ra sao trước hiện tượng phóng sinh số lượng lớn, gây nguy hại cho môi trường trong thời gian vừa qua?

- Thượng tọa Thích Đức Thiện: Phóng sinh là một pháp tu của Phật tử nhằm bày tỏ lòng từ bi, thực hành một trong năm giới của Phật giáo. Phóng sinh là việc làm thường xuyên và không chỉ coi trọng tính mạng của con người.

Hiện nay đúng là có một số pháp hội phóng sinh với số lượng lớn. Giáo hội chủ động ký kết công tác với Cục Thủy sản của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ban Trị sự GHPGVN tại các tỉnh, thành ký kết với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thông ở các tỉnh, thành nhằm thống nhất quan điểm về thực hành nghi lễ phóng sinh. Đối với những pháp hội lớn, việc phóng sinh vừa thể hiện pháp tu, lòng từ bi, tăng trưởng bồ đề tâm đồng thời phải đảm bảo đa dạng sinh học, tránh xâm hại nguồn thủy sản bằng các loại thủy sinh nguy hiểm. Không phóng sinh lấy số lượng nhiều, phải hiểu có khi chỉ là cứu mạng sống của một con kiến, con chim hay con cá. Ta nên đặt trọn tâm từ bi vào việc cứu sống một sinh mạng là hơn.

+ Xin cảm ơn Thượng tọa!