(Thanh tra) - Bỏ bữa sáng, ăn tối muộn, thức khuya và lệ thuộc đồ ăn nhanh… là những thói quen tưởng chừng vô hại đang khiến nhiều bạn trẻ phải đối diện sớm với viêm loét dạ dày, rối loạn thần kinh, suy giảm miễn dịch và đặc biệt là nguy cơ bệnh thận mạn tính.
Theo thống kê của Bộ Y tế, Việt Nam hiện có hơn 10 triệu người mắc bệnh thận mạn, trong đó khoảng 26.000 bệnh nhân đã bước vào giai đoạn cuối, buộc phải lọc máu định kỳ hoặc ghép thận để duy trì sự sống. Đáng lo ngại, tỷ lệ người trẻ mắc bệnh đang tăng nhanh, chiếm tới 20 - 30% tổng số ca bệnh.
Thói quen nhỏ, hậu quả lớn
Ở tuổi 27, Lê Trung (Ninh Bình, lập trình viên) hiếm khi quan tâm đến sức khỏe bản thân. Với đặc thù công việc lập trình, ngày của anh thường bắt đầu vào 9 - 10 giờ sáng sau một đêm thức khuya. Bữa sáng đã biến mất khỏi lịch sinh hoạt từ nhiều năm.
“Ban đầu chỉ hơi mệt, nhưng về sau dạ dày đau âm ỉ, người hay tụt huyết áp, mất tập trung”, Trung chia sẻ. Khi đi khám, anh được chẩn đoán viêm loét dạ dày tá tràng kèm huyết áp thấp. Bác sĩ cảnh báo nếu tiếp tục bỏ bữa, thức khuya, chỉ số chức năng thận của anh có thể suy giảm nhanh hơn so với lứa tuổi.
Trường hợp của Trung không phải cá biệt. Nhiều bạn trẻ hiện nay có lối sống đảo lộn nhịp sinh học: Bỏ bữa sáng, ăn nhiều vào tối muộn, tiêu thụ quá nhiều cà phê, trà sữa, đồ ăn nhanh giàu muối và chất béo. Trong ngắn hạn, cơ thể có thể thích ứng. Nhưng về lâu dài, thận và hệ tiêu hóa phải gồng gánh để xử lý, dẫn đến suy giảm chức năng sớm.
Thạc sĩ, bác sĩ Hồ Nguyên Thiều, Phòng khám Đa khoa Thủ Đô (Thanh Hóa), cho biết nhiều bạn trẻ vẫn duy trì thói quen sinh hoạt thiếu khoa học mà không ý thức được hậu quả.
“Người trẻ thường chủ quan, cho rằng cơ thể còn khỏe, có thể chịu đựng được. Nhưng chính sự chủ quan ấy khiến nhiều bệnh lý mạn tính hình thành âm thầm, đến khi phát hiện thì đã muộn”, ông Thiều nói.
Chị Nguyễn Thu Hà (24 tuổi, nhân viên văn phòng) từng nghĩ mình đủ sức chịu đựng cường độ làm việc căng thẳng. Sau khi ra trường, cô thường xuyên làm thêm đến khuya, chỉ ăn một bữa chiều muộn và uống cà phê đặc để tỉnh táo. Chưa đầy hai năm, Hà bắt đầu chóng mặt, hoa mắt, mất ngủ kéo dài. Tình trạng này khiến hệ miễn dịch suy giảm, buộc các cơ quan đào thải độc tố như thận phải hoạt động quá sức. Đây là yếu tố nguy cơ dẫn đến suy thận sớm ở người trẻ.
Không vì công việc bận rộn, nhưng Trần Khánh Linh (22 tuổi, sinh viên năm cuối) có thói quen vui chơi về đêm. Cô thường xuyên cùng bạn bè tụ tập ăn uống sau 10 giờ tối, kèm theo đồ ăn nhanh, trà sữa, nước ngọt có ga. Việc ăn uống thất thường khiến Linh liên tục đầy bụng, khó ngủ. Kết quả khám bệnh cho thấy cô bị viêm dạ dày cấp tính và có dấu hiệu rối loạn giấc ngủ.
Theo các chuyên gia, lượng muối, đường và chất béo từ đồ ăn nhanh không chỉ tác động lên dạ dày mà còn làm thận phải lọc cường độ cao trong thời gian dài. Nếu thói quen này tiếp diễn, chức năng thận có thể suy giảm ở độ tuổi rất trẻ.
Thực tế, ngày càng nhiều người trẻ đang duy trì một lối sống rủi ro: Ăn uống thất thường, lệ thuộc vào thực phẩm chế biến sẵn, coi nhẹ giấc ngủ và bỏ qua những dấu hiệu cảnh báo sớm. Đa phần chỉ tìm đến bệnh viện khi bệnh đã chuyển nặng, đồng nghĩa việc điều trị khó khăn và tốn kém hơn gấp nhiều lần.
Gánh nặng không chỉ cho cá nhân
Hệ lụy của bệnh thận mạn không chỉ nằm ở sức khỏe cá nhân mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến kinh tế và tâm lý xã hội.
Bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối phải phụ thuộc vào lọc máu định kỳ, mỗi đợt điều trị kéo dài nhiều năm, đồng nghĩa với việc gần như mất khả năng lao động bình thường. Chi phí điều trị cũng là gánh nặng không nhỏ khi một ca chạy thận hoặc ghép thận vượt xa thu nhập của phần lớn gia đình. Ngoài ra, tâm lý mặc cảm, lo âu và sự lệ thuộc vào bệnh viện khiến nhiều người bệnh trẻ tuổi dễ rơi vào trầm cảm.
Bệnh thận mạn ở người trẻ đồng nghĩa với việc họ mất đi quãng thời gian sung sức nhất để học tập, lao động và cống hiến. Đây không chỉ là mất mát cho cá nhân mà còn là tổn thất cho xã hội.
Điểm chung ở nhiều bạn trẻ là sự chủ quan. Họ tin rằng cơ thể còn khỏe, nhưng lại bỏ qua các dấu hiệu ban đầu như mệt mỏi, chóng mặt, rối loạn tiêu hóa, mất ngủ. Những triệu chứng tưởng nhỏ ấy có thể là tín hiệu cảnh báo bệnh lý chuyển hóa, thậm chí suy thận mạn nếu kéo dài mà không được can thiệp.
“Thói quen sinh hoạt xấu có thể tạo thành chuỗi domino bệnh lý. Bắt đầu từ viêm dạ dày, sau đó kéo theo mất ngủ, suy giảm miễn dịch, rồi tác động đến thận và hệ tim mạch. Người trẻ đang tự làm hại mình mà không biết”, bác sĩ Thiều cảnh báo.
Ông khuyến cáo: Để phòng ngừa, cần duy trì chế độ ăn cân bằng với tinh bột, đạm, vitamin - khoáng chất; hạn chế rượu bia, đồ ăn nhanh; ngủ đủ 7-8 giờ mỗi ngày và tập thể dục thường xuyên. Bộ Y tế cũng nhắc nhở người trẻ nên đi khám sức khỏe định kỳ ít nhất một lần/năm để tầm soát sớm các bệnh lý chuyển hóa và chức năng thận.
Ngược lại, các thói quen tưởng nhỏ - bỏ một bữa sáng, thức khuya một đêm, hay một cốc trà sữa thay nước lọc - nếu lặp lại hàng ngày có thể tích tụ thành chuỗi bệnh lý mạn tính.
“Người trẻ năng động, sáng tạo, nhưng cũng cần tỉnh táo để không bào mòn cơ thể bởi chính thói quen xấu. Bệnh thận mạn, viêm dạ dày hay rối loạn giấc ngủ đều không chừa một ai, kể cả những người nghĩ rằng mình còn khỏe”, bác sĩ Thiều nhấn mạnh.
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, nhu cầu năng lượng trung bình mỗi ngày là khoảng 2.000 calo với nữ và 2.500 calo với nam. Để duy trì sức khỏe, bữa ăn cần đủ 4 nhóm chất: Tinh bột, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất.
Việc bỏ bữa sáng rất có hại vì sau 8 - 9 giờ ngủ, cơ thể cần năng lượng để vận hành, đặc biệt là não bộ. Bỏ bữa tối cũng tiềm ẩn nguy cơ viêm loét do dạ dày rỗng, dịch vị axit bào mòn niêm mạc.
Ngoài ăn uống, giấc ngủ đóng vai trò quan trọng. Người trưởng thành cần ngủ 7 - 8 giờ ban đêm và 15 - 30 phút ngủ trưa để phục hồi cơ thể. Bữa tối nên ăn trước 20h, ưu tiên thực phẩm nhẹ, dễ tiêu, tránh nhiều dầu mỡ để không ảnh hưởng đến giấc ngủ.
