Toàn cảnh buổi tập huấn. Ảnh: PV

Ngày 23/4, Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam tổ chức tập huấn, có chủ đề "Một số tác động của việc tăng thuế thuốc lá tới sức khỏe người dân và phản ứng của thị trường”.

Thông tin tại buổi tập huấn, bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) nhấn mạnh, thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong sớm.

Thuốc lá chứa 7.000 hóa chất, trong đó có 69 chất gây ung thư và là nguyên nhân gây nên 25 loại bệnh như: Ung thư, tim mạch, các bệnh về hô hấp và sinh sản.

Tại Việt Nam, sử dụng thuốc lá gây ra 85.500 ca tử vong mỗi năm. Hút thuốc lá thụ động gây ra 18.800 ca tử vong. Tổng cộng có 104.300 ca tử vong/năm vì các bệnh liên quan đến thuốc lá (số liệu cập nhật của Tổ chức Y tế thế giới năm 2021).

Đáng chú ý, việc sử dụng thuốc lá đã tạo nên gánh nặng bệnh tật, làm suy giảm chất lượng nguồn lao động. Hơn 45 triệu người Việt Nam có nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến thuốc lá và tử vong sớm do hút thuốc trực tiếp hoặc tiếp xúc với khói thuốc thụ động. Phần lớn những người chết vì bệnh liên quan đến thuốc lá là những người trong độ tuổi lao động, bị tử vong sớm.

Trên thế giới, theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, tổn thất kinh tế toàn cầu do thuốc lá gây ra mỗi năm là 1.400 tỷ đô la Mỹ.

Tại Việt Nam, theo ước tính của Hội Kinh tế Việt Nam năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám, chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá là 108.000 tỷ đồng một năm (tương đương 1,14% GDP của năm 2022). Con số này lớn hơn gấp năm lần so với đóng góp của nguồn thu thuế cho ngân sách quốc gia.

Bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá chia sẻ tại buổi tập huấn. Ảnh: PV

Bà Phan Thị Hải cho biết, từ năm 2008 đến 2019, Việt Nam mới chỉ thực hiện 3 lần tăng thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá nhưng mức tăng thuế mỗi lần thấp chỉ là 5% và khoảng cách thời gian giữa các lần tăng thuế khá dài (giá xuất xưởng).

Theo thống kê, trên thị trường có tới 40 nhãn hiệu thuốc lá có giá bán lẻ dưới 10.000 đồng/bao 20 điếu, có nhiều nhãn hiệu chỉ có mức giá 7.000 - 8.000 đồng/bao 20 điếu. 

“Với mức giá thuốc lá bán lẻ thấp như vậy, thuốc lá rất dễ tiếp cận với người có thu nhập thấp và người mới hút, kể cả trẻ em và trẻ vị thành niên", đại diện Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá nhấn mạnh.

Theo Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, tăng thuế là biện pháp hiệu quả nhất để giảm tiêu dùng thuốc lá. Để giảm tỷ lệ người sử dụng thuốc lá, bà Hải cho rằng, cần bổ sung thuế tuyệt đối để chuyển sang hệ thống thuế hỗn hợp với mức đủ lớn. Bên cạnh đó, việc tăng thuế theo một lộ trình đều đặn để giá thuốc lá theo kịp mức tăng thu nhập và dần hướng tới mức thuế tối ưu là chiếm 75% giá bán lẻ nhằm góp phần đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá.

Chia sẻ tại buổi tập huấn, chuyên gia Đào Thế Sơn cũng nhấn mạnh thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá góp phần giảm chi phí y tế, môi trường gây tổn hại tới tăng trưởng. Bên cạnh đó, thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá nâng cao chất lượng nguồn nhân lực – tăng năng suất lao động. Ngoài ra thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá cải thiện chi tiêu hộ gia đình, tổng cầu, kinh tế tư nhân. Đồng thời giúp cân bằng ngân sách, phục vụ nhu cầu đầu tư phát triển và phát triển bền vững…

Cũng theo chuyên gia Đào Thế Sơn, mặc dù, thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá có thể giảm phần doanh thu giữ lại của doanh nghiệp, nhưng phần đóng góp ngân sách tăng lên và tổng cộng đóng góp chung cho nền kinh tế vẫn tăng. Điều quan trọng, việc tăng thuế là biện pháp hiệu quả nhất để giảm số người hút thuốc lá trong cộng đồng.

Từ đó, ông Sơn cho rằng, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá nên được coi là một chính sách tài khóa hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, cho nên Việt Nam cần mạnh dạn tăng thuế tiêu thụ đặc biệt để có thể nâng cao chất lượng tăng trưởng và tăng trưởng bền vững. Nên tăng thuế từ mức 5.000 đồng/bao từ năm 2026 (thuế tuyệt đối) và tăng dần tới 15.000 đồng/bao vào năm 2030.