Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cùng Bộ trưởng Bộ KH&CN trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu cho 3 nhà khoa học Việt Nam. Ảnh: TH

Điểm lại những dấu ấn đáng nhớ của ngành KH&CN, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh chia sẻ, trong đợt toàn dân phòng, chống dịch bệnh Covid-19 vừa qua, thực hiện chỉ đạo của Ban Bí thư, Chính phủ, trực tiếp của Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ, Trưởng ban Chỉ đạo quốc gia phòng, chống dịch Covid-19, ngay từ những ngày đầu bùng phát của dịch, ngành KH&CN đã tích cực huy động các chuyên gia, nhà khoa học hàng đầu trong và ngoài nước, các tổ chức, doanh nghiệp KH&CN khẩn trương triển khai các nhiệm vụ KH&CN phục vụ phòng, chống dịch và đã đạt được những kết quả bước đầu rất đáng được ghi nhận.

Sản xuất thành công bộ KIT phát hiện virus SARS-CoV-2 được công nhận về chất lượng để sử dụng rộng rãi trên toàn cầu. Các tổ chức KH&CN của Việt Nam cũng đã nuôi cấy và phân lập thành công virus SARS-CoV-2, tạo tiền đề cho việc nghiên cứu sâu hơn về virus, đồng thời cung cấp vật liệu và hỗ trợ tích cực cho nghiên cứu chế tạo bộ KIT, kháng thể đơn dòng và vắc-xin.

Việt Nam cũng đã sản xuất và đưa vào thử nghiệm thành công nhiều loại robot phục vụ chăm sóc y tế cho người nhiễm bệnh, nhiều ứng dụng đã được triển khai hiệu quả phục vụ công tác phòng, chống dịch bệnh như bản đồ vùng dịch, phần mềm khai báo y tế,…

Cũng theo Bộ trưởng Bộ KH&CN, trạng thái bình thường mới ở Việt Nam và toàn thế giới sau dịch Covid-19 đặt ra nhiều thách thức và cơ hội cho ngành KH&CN của Việt Nam.

Phát biểu tại buổi lễ, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã nhấn mạnh vị trí, vai trò quan trọng của ngành KH&CN cũng như gửi lời chúc mừng ngành KH&CN, các nhà khoa học được tôn vinh, đã có những nghiên cứu xuất sắc, đóng góp cho sự phát triển kinh tế, xã hội thời gian qua.

Đặc biệt khi đất nước đứng trước những thách thức trong cuộc chiến đại dịch Covid-19 vừa qua, KH&CN đã chứng minh được vai trò quan trọng trên tuyến đầu.

“Chúng ta cũng tin rằng với sự đoàn kết, cùng chung một mục tiêu cao cả là đem khoa học phục vụ nhân dân, phục vụ loài người thì nhất định KH&CN sẽ góp phần đưa đất nước chúng ta và cả thế giới vượt qua được những khó khăn, trong đó trực tiếp nhất bây giờ là đại dịch Covid-19 vẫn còn đang hoành hành trên toàn cầu” - Phó Thủ tướng nói.

Trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu

Trong khuôn khổ của Lễ Kỷ niệm, Bộ KH&CN đã tổ chức Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2020 cho 3 nhà khoa học thuộc các ngành Khoa học Y Dược, Toán học và Vật lý. Đây cũng là năm thứ 2, một nhà khoa học nữ được trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu.

Đó là PGS.TS. Vương Thị Ngọc Lan, Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh (ngành Khoa học Y Dược) với công trình khoa học IVF chuyển phôi tươi hoặc đông lạnh ở phụ nữ không có buồng trứng đa nang cùng nhóm tác giả: Lan N. Vuong, Vinh Q. Dang, Tuong M. Ho, Bao G. Huynh, Duc T. Ha, Toan D. Pham, Linh K. Nguyen, Robert J. Norman and Ben W. Mol, 2018, công bố trên Tạp chí The New England Journal of Medicine (của Hiệp hội Y khoa Massachusetts, Mỹ).

Nhóm tác giả đã tiến hành nghiên cứu trên 782 phụ nữ vô sinh không có hội chứng buồng trứng đa nang thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), so sánh tỉ lệ thai diễn tiến và tỉ lệ trẻ sinh sống của chuyển phôi đông lạnh với chuyển phôi tươi. Kết quả cho thấy chuyển phôi đông lạnh có hiệu quả tương đương chuyển phôi tươi, do đó, có thể thực hiện đông lạnh phôi để giảm số phôi chuyển vào buồng tử cung, giảm biến chứng đa thai của thụ tinh trong ống nghiệm.

PGS.TS. Phạm Tiến Sơn, Trường Đại học Đà Lạt (ngành Toán học) với công trình khoa học Thuộc tính chung cho các chương trình bán nguyệt cùng tác giả Gue Myung Lee, công bố trên Tạp chí SIAM Journal on Optimization.

Công trình nghiên cứu một vấn đề cơ bản của Toán học và ứng dụng của nó, đó là bài toán tối ưu nửa đại số: Tìm giá trị nhỏ nhất của một hàm đa thức trên một tập nửa đại số. Đây là bài toán “NP-khó” và thu hút sự quan tâm của nhiều nhà toán học. Dựa trên một vài ý tưởng của lý thuyết kỳ dị và sử dụng các công cụ của hình học nửa đại số, công trình chỉ ra tính tổng quát của các bài toán tối ưu nửa đại số.

TS Nguyễn Trương Thanh Hiếu, Trường Đại học Tôn Đức Thắng (ngành Vật lý) với công trình khoa học Điện tử năng lượng thấp không co giãn có nghĩa là đường tự do trong vật liệu công bố trên Tạp chí Applied Physics Letters (của Viện Vật lý Hoa kỳ).

Trong nghiên cứu này, tác giả đề xuất một phương pháp tổng quát nhằm xác định chính xác quãng đường tự do trung bình không đàn hồi của điện tử năng lượng thấp (dưới 100 eV) trong vật liệu. Tác giả cho thấy rằng, quãng đường tự do trung bình không đàn hồi của điện tử có thể được xác định trong hệ hình thức điện môi với độ chính xác tương đương với các tính toán nguyên lý đầu sử dụng phép xấp xỉ GW trong lý thuyết hệ nhiều hạt. Đồng thời, phương pháp được đề xuất là một lựa chọn khác cho việc tính toán thời gian sống của điện tử nóng (một đại lượng quan trọng trong động học điện tử siêu nhanh).