Khấu trừ mỗi lần không quá 30-50% tổng tiền lương hoặc thu nhập hàng tháng

Nghị định 296/2025/NĐ-CP là dấu mốc quan trọng, bởi nó giải quyết một khoảng trống pháp lý kéo dài nhiều năm trong công tác cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt. Trước đây, dù có quyết định xử phạt nhưng việc tổ chức thi hành còn thiếu công cụ, thiếu chế tài, dẫn đến tình trạng “phạt treo”, “phạt không thu được”.

Nghị định áp dụng đối với cá nhân, tổ chức Việt Nam và nước ngoài bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật Việt Nam mà không tự nguyện chấp hành hoặc chấp hành không đầy đủ quyết định xử phạt vi phạm hành chính, quyết định tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính, quyết định áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả do vi phạm hành chính gây ra trong trường hợp không ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính hoặc không tự nguyện hoàn trả kinh phí cho cơ quan đã thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả.

Đồ họa: Minh Nguyệt

Đáng chú ý, Điều 13 Nghị định 296 quy định tỷ lệ khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập đối với cá nhân bị áp dụng biện pháp cưỡng chế.

Theo đó, việc khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập có thể tiến hành nhiều lần.

Cụ thể, đối với tiền lương, lương hưu tỷ lệ khấu trừ mỗi lần không quá 30% tổng số tiền lương, lương hưu thực trả hằng tháng được hưởng sau khi trích nộp các khoản bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, thuế thu nhập cá nhân và phải đảm bảo điều kiện sinh hoạt tối thiểu của người đó và người được nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật.

Đối với những khoản thu nhập khác, tỷ lệ khấu trừ mỗi lần không quá 50% tổng số thu nhập hằng tháng, nhưng phải đảm bảo điều kiện sinh hoạt tối thiểu của người đó và người được nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật.

Như vậy, từ 1/1/2026, cá nhân vi phạm hành chính có thể bị cưỡng chế khấu trừ mỗi lần không quá 30% tổng số tiền lương, lương hưu thực trả hàng tháng và không quá 50% tổng số thu nhập hàng tháng.

Nghị định 296 không nhằm trừng phạt mà nhằm buộc thi hành đúng pháp luật

Theo luật sư Nguyễn Doãn Hùng, Giám đốc Công ty Luật HTC Việt Nam, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội, Nghị định 296 mang lại 3 ý nghĩa lớn. Đó là tăng tính khả thi và hiệu quả của quyết định xử phạt - người vi phạm không thể chây ì, né tránh như trước; tăng tính minh bạch và trách nhiệm của cơ quan tổ chức thi hành; giảm áp lực cho cơ quan quản lý, tránh tình trạng tồn đọng khó thu hồi, gây thất thu ngân sách và giảm niềm tin của người dân vào pháp luật.

Cũng theo luật sư Nguyễn Doãn Hùng, bất kỳ biện pháp cưỡng chế nào cũng phải đảm bảo hai nguyên tắc: Công bằng và nhân văn.

Với nhóm lao động thu nhập thấp - những người sống dựa vào đồng lương hằng tháng - việc áp dụng các biện pháp khấu trừ, phong tỏa hay thu giữ tài sản sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của họ. Đây là điều cần được cân nhắc thận trọng.

Đồ họa: Minh Nguyệt

Tuy nhiên, luật sư Nguyễn Doãn Hùng nhấn mạnh, cần hiểu rằng: Nghị định 296 không nhằm trừng phạt, mà nhằm buộc thi hành đúng pháp luật. Đặc biệt, người lao động có thu nhập thấp không phải nhóm bị nhắm đến, trừ khi họ có hành vi vi phạm rõ ràng và cố tình không chấp hành.

Hơn nữa, các biện pháp cưỡng chế được thiết kế theo trình tự nhiều bước, có thông báo - vận động - đôn đốc - hướng dẫn nộp phạt trước khi áp dụng biện pháp mạnh. Điều quan trọng là cơ quan thực thi phải lựa chọn biện pháp phù hợp, tránh cứng nhắc, tránh gây thêm gánh nặng cho người dân yếu thế. Pháp luật phải nghiêm, nhưng cũng phải có độ “mềm” để đảm bảo tính nhân văn. 

Nghị định 296 có hiệu lực thi hành từ 1/1/2026, đánh giá về tác động của Nghị định, luật sư Nguyễn Doãn Hùng chia sẻ: “Tôi cho rằng khi Nghị định có hiệu lực thi hành sẽ tác động sẽ rất tích cực. Khi quyết định xử phạt được thi hành nghiêm túc, ba điều sẽ thay đổi. Thứ nhất, ý thức tuân thủ pháp luật của người dân và doanh nghiệp tăng lên rõ rệt; thứ hai là các vi phạm hành chính phổ biến giảm, đặc biệt ở lĩnh vực đất đai, giao thông, môi trường, xây dựng; thứ ba là niềm tin vào cơ quan công quyền được củng cố, vì người dân thấy rằng pháp luật được áp dụng công bằng và thống nhất”.

Tuy nhiên, để nghị định phát huy hiệu quả tối đa, theo luật sư Nguyễn Doãn Hùng cần tập huấn đồng bộ cho lực lượng thực thi; xây dựng quy trình hướng dẫn chi tiết, dễ áp dụng. Đặc biệt, minh bạch thông tin, tránh lạm quyền; cân đối giữa tính nghiêm minh và tính nhân văn trong từng trường hợp cụ thể.