(Thanh tra) - Một hộp sữa “nghi giả” xuất hiện ngay giữa nghị trường, cùng câu hỏi gai góc: Người dân phải báo cho ai, ai trả lời cuối cùng? Khi câu trả lời còn bỏ ngỏ, niềm tin xã hội khó lòng vững vàng…
Hộp sữa nghi giả và câu hỏi bỏ ngỏ
Sáng ngày 21/8, tại phiên giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ĐBQH Tạ Văn Hạ đã mang theo một hộp sữa “nghi giả” để chất vấn tại nghị trường. Sản phẩm ghi trên bao bì là thực phẩm bảo vệ sức khỏe – sữa non nhập khẩu từ Mỹ, bao bì bắt mắt, có nhãn mác, có cả tem chống giả. Nhưng khi quét mã vạch thì trống trơn, gọi số điện thoại in trên bao bì cũng không liên lạc được.
“Nhìn bằng mắt thường rất khó phát hiện là giả, trong khi sữa giả, thuốc giả liên quan trực tiếp đến tính mạng người dân", ông Hạ nói.
Từ tình huống ấy, ông đặt vấn đề: Nếu sản phẩm này thực sự là giả, cơ quan nào chịu trách nhiệm trả lời chính? Bộ Công Thương, Bộ Y tế, Bộ Công an, Bộ Khoa học và Công nghệ, Ban Chỉ đạo 389, hay địa phương?
Câu hỏi tưởng như giản đơn lại lột tả đúng thực trạng, nhiều cơ quan cùng có trách nhiệm, nhưng không có ai đứng mũi chịu sào. Người dân vì thế hoang mang. Không biết báo ai, chờ ai, và kết quả bao giờ có?
Không dừng lại ở đó, ông Hạ còn dẫn lại ý kiến của Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên: Mức xử phạt hiện nay với thực phẩm giả chỉ 100 triệu đồng cho sản xuất, 70 triệu đồng cho buôn bán. Trong khi đó, một hộp sữa giả có thể đem về 700 - 800 nghìn đồng. “Như vậy, xử phạt đã đủ răn đe chưa?", ông Hạ thẳng thắn chất vấn.
Một phép so sánh ngắn gọn, nhưng đủ để thấy, chi phí vi phạm thấp hơn lợi nhuận thu được, và đó chính là mảnh đất màu mỡ để hàng giả tồn tại.
Muốn “dập” hàng giả, phải siết cả luật lẫn trách nhiệm
Từ câu chuyện hộp sữa “nghi giả”, trao đổi với Báo Thanh tra, các chuyên gia pháp lý nhận định đang tồn tại hai lỗ hổng lớn. Một là khoảng trống đầu mối, người dân không biết báo cho ai, báo xong có được xử lý hay không. Hai là khoảng trống chế tài, khi lợi ích quá lớn, mức phạt chỉ như “chi phí kinh doanh”, thì hàng giả vẫn sinh sôi.
Theo nhận xét của Luật sư Trần Hồng Tình - Giám đốc Công ty Luật Đức Trí An (Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội), chống hàng giả hiện nay giống như một trận đánh thiếu tướng chỉ huy. Nhiều lực lượng cùng tham gia, nhưng thiếu một cơ quan đứng ra chịu trách nhiệm đến cùng. Người dân gửi đơn, gọi điện, phản ánh, nhưng phần nhiều chỉ nhận lại sự im lặng.
“Muốn thay đổi, phải có một đầu mối duy nhất tiếp nhận và buộc các ngành vào cuộc. Người dân chỉ cần bấm một số điện thoại, gửi một bức ảnh, và biết chắc chắn sẽ được phản hồi”, luật sư Trần Hồng Tình nói.
Theo Luật sư Tình, điều quan trọng là phải cam kết thời gian phản hồi. Ngay cả một thông báo ngắn gọn “đang xử lý” cũng giúp người dân cảm thấy mình được tôn trọng. Đồng thời, cần ứng dụng công nghệ số để tiếp nhận và cập nhật tiến độ, từ mã hồ sơ, hình ảnh sản phẩm, đến kết quả xử lý.
“Niềm tin sẽ quay lại nếu người dân thấy rõ phản ánh của mình không rơi vào khoảng trống”, bà khẳng định.
Ở một góc độ khác, luật sư Nguyễn Thị Thu Hoài - Phó Chủ tịch Hội đồng Quản lý quỹ chống hàng giả nhấn mạnh, hàng giả, đặc biệt là thuốc và thực phẩm giả, là mối đe dọa an ninh y tế quốc gia.
“Mỗi lon sữa, mỗi hộp thuốc giả lọt ra thị trường không chỉ lấy đi tiền bạc, sức khỏe, mà còn bào mòn niềm tin thị trường. Doanh nghiệp làm ăn chân chính bị bóp nghẹt, còn kẻ gian thì hưởng lợi”, luật sư Nguyễn Thị Thu Hoài nói.
Theo bà Hoài, phải có đòn răn đe thực sự, tịch thu toàn bộ doanh thu bất hợp pháp, công khai danh tính doanh nghiệp vi phạm, rút giấy phép kinh doanh với kẻ tái phạm. Đồng thời, cần đặt trách nhiệm pháp lý cụ thể cho các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội, nơi hàng giả dễ dàng len lỏi.
“Không thể để sàn hưởng lợi từ doanh thu mà thoái thác nghĩa vụ kiểm soát", bà Hoài nói và cho rằng, phải nâng cao nhận thức người tiêu dùng: Biết cách đọc mã, kiểm tra tem, cảnh giác với giá bán bất thường, và quan trọng nhất là biết báo đúng nơi khi nghi ngờ.
Cũng trao đổi với Báo Thanh ra, nhiều chuyên gia pháp lý chung nhận định, muốn diệt tận gốc hàng giả, phải có một “nhạc trưởng” điều phối trách nhiệm và phải khiến chi phí vi phạm cao hơn rất nhiều so với lợi ích. Đó là hai “chốt chặn” căn bản để hàng giả không còn đất sống.
Hộp sữa “nghi giả” của ĐBQH Tạ Văn Hạ tại nghị trường không chỉ là một vật chứng, mà là lời cảnh tỉnh. Nó nhắc nhở rằng niềm tin của người dân đang mong manh, và chỉ một lỗ hổng nhỏ cũng có thể làm lung lay cả hệ thống. Người tiêu dùng cần câu trả lời rành mạch, báo cho ai, ai chịu trách nhiệm, và khi nào có kết quả.
Khi một “nhạc trưởng” được chốt, chế tài đủ mạnh được áp dụng, và phản hồi đủ nhanh được thực thi, trận tuyến chống hàng giả mới thật sự chuyển từ khẩu hiệu sang hành động, một trận tuyến gắn trực tiếp với sức khỏe, tính mạng và niềm tin xã hội.
