GS Quarraisha Abdool Karim (trái) - Chủ nhân Giải thưởng VinFuture 2021 dành cho Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển. Ảnh: VFP

Giải thưởng tiên phong và khác biệt, uy tín quốc tế ngày một lớn

- Đồng hành với VinFuture ngay từ mùa đầu tiên, GS đánh giá thế nào về sự thay đổi của VinFuture ở mùa thứ 3?

Điều dễ nhận thấy nhất là cả phạm vi ảnh hưởng và uy tín quốc tế của VinFuture đều đã tăng lên rõ rệt.

Trước tiên, sự thay đổi thể hiện ở số lượng đề cử mà chúng tôi nhận được, hơn 1.300, gấp gần 3 lần so với mùa giải đầu tiên. Con số ấn tượng này là một tín hiệu tích cực cho thấy sự quan tâm ngày một lớn của cộng đồng khoa học thế giới tới VinFuture.

Thêm một minh chứng là thời gian qua, khi đảm nhiệm chức Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Thế giới (TWAS), tôi đã làm việc tại Liên hợp quốc và đi đến nhiều quốc gia kém phát triển. Tôi đã gặp gỡ rất nhiều nhà khoa học và họ đều bày tỏ sự quan tâm đến VinFuture.

Bên cạnh số lượng, chất lượng các hồ sơ tăng lên cũng là một điểm rất đáng chú ý. Có rất nhiều hồ sơ đầy hứa hẹn, đưa ra các giải pháp tuyệt vời để thế giới trở nên tốt đẹp hơn. Điều này khiến các thành viên Hội đồng phải thực sự đau đầu vì loại cái nào cũng tiếc.

Cá nhân tôi nghĩ mình quá may mắn khi không là người phải ra quyết định cuối cùng. Nhiệm vụ khó khăn đó dành cho Hội đồng Giải thưởng!

Giáo sư Karim, chủ nhân Giải thưởng VinFuture 2021 dành cho nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển, Thành viên Hội đồng Sơ khảo Giải thưởng VinFuture, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Thế giới (giữa) cùng các thành viên Hội đồng Sơ khảo và Hội đồng Giải thưởng VinFuture tại Lễ Trao giải VinFuture tháng 12/2022. Ảnh: VFP

- Theo GS, đâu là những yếu tố mấu chốt để tạo nên sức hút và uy tín đó của VinFuture?

Đó là sự tiên phong và khác biệt. Giải thưởng khoa học công nghệ đến từ Việt Nam không giống bất kỳ một giải thưởng quốc tế nào khác, cả về sứ mệnh, tiêu chí cũng như tầm nhìn.

Với sứ mệnh “Khoa học phụng sự nhân loại”, VinFuture đang thúc đẩy cộng đồng khoa học tìm kiếm các giải pháp đột phá mang lại lợi ích cho hàng triệu người. Là một nhà dịch tễ học, tôi tin rằng khi các nhà khoa học cố gắng tìm kiếm lời giải cho một vấn đề thì đó phải là vấn đề có tầm quan trọng đủ lớn với cộng đồng nơi họ sống, nếu chưa muốn nói đến quy mô toàn cầu. Tiêu chí này của VinFuture cũng rất giống với tiêu chí sáng tạo tri thức mà tôi cũng như nhiều nhà nghiên cứu đang áp dụng.

VinFuture còn gây chú ý khi đề cao và thúc đẩy sự hợp tác liên ngành. Các thách thức mà nhân loại phải đối mặt ngày càng lớn và thậm chí vượt ra khỏi nhận thức thông thường, ví dụ như đại dịch Covid-19 vừa qua. Trong bối cảnh đó, hợp tác liên ngành chính là chìa khóa cho các vấn đề cả cũ lẫn mới. Vaccine mRNA chống Covid-19, một thành tựu đột phá cứu sống nhân loại, đã ra đời theo cách tiếp cận mới đó.

- Công trình đoạt Giải thưởng Chính VinFuture mùa đầu tiên vừa được vinh danh với giải Nobel Y sinh 2023. Chúng ta có thể thấy gì từ điều này, thưa GS?

Thật tuyệt vời khi thấy giải Nobel được trao cho những chủ nhân đầu tiên của Giải thưởng VinFuture. Đó là lời khẳng định rằng VinFuture đang lựa chọn và vinh danh những nhà khoa học, những công trình xuất chúng. Và lựa chọn của VinFuture là hoàn toàn chính xác. Đặc biệt, điều này còn thể hiện tính tiên phong và tầm nhìn của VinFuture.

GS Karim làm việc tại phòng thí nghiệm ở Trung tâm CAPRISA. Ảnh: NVCC

VinFuture mở ra những cơ hội kết nối mới

- GS đánh giá thế nào về vai trò kết nối cộng đồng khoa học quốc tế của VinFuture?

VinFuture giống như một lời nhắc nhở, thu hút sự chú ý nhiều hơn của cộng đồng quốc tế đến hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới vì lợi ích xã hội. Ở TWAS, chúng tôi cũng đang xem xét cách kết nối giới nghiên cứu toàn cầu cũng như tạo nền tảng để xây dựng thế hệ lãnh đạo khoa học tiếp theo. VinFuture, với tầm ảnh hưởng quốc tế sâu rộng, có thể đóng vai trò quan trọng trong tiến trình đó.

Ngoài ra, VinFuture còn mở những cánh cửa khoa học và tạo cho chúng tôi những cơ hội kết nối mới. Đơn cử, trong các lễ trao giải, chúng tôi luôn được tiếp xúc với rất nhiều trí tuệ xuất chúng của thế giới.

Cơ hội còn đến cả với những nhà khoa học không có mặt tại Việt Nam. Các tọa đàm trong khuôn khổ lễ trao giải hay các hội thảo mà VinFuture tổ chức quanh năm, với chủ đề xoay quanh các thách thức toàn cầu, đang thực sự giúp gắn kết giới khoa học quốc tế, tập hợp những người có chung tầm nhìn và khát vọng xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn.

GS Karim trao đổi với một số phụ nữ ở thị trấn nông thôn Vulindlela tại KwaZulu-Natal, Nam Phi. Ảnh: NVCC

- Còn với riêng khoa học Việt Nam, theo GS, các nhà nghiên cứu trong nước được hưởng lợi gì từ giải thưởng toàn cầu này?

Một điều chắc chắn là VinFuture đang giúp Việt Nam được thế giới biết đến nhiều hơn, không chỉ ở trách nhiệm với các vấn đề toàn cầu mà còn ở năng lực khoa học.

Tôi cũng đã chứng kiến những lợi ích gián tiếp khi các nhà khoa học Việt Nam gặp gỡ và có được tiếng nói chung với các nhà khoa học thế giới. Đây sẽ là nền tảng cho các mối quan hệ lâu dài cũng như mở rộng hợp tác trong nghiên cứu.

Là người làm khoa học tôi hiểu rằng, việc chủ động tìm kiếm các quan hệ với thế giới bên ngoài là không dễ dàng. Nhưng nhờ uy tín và vai trò cầu nối của VinFuture, rào cản sẽ được tháo gỡ, cơ hội sẽ mở rộng hơn.

- Quay trở lại với mùa giải năm nay, GS có thể hé lộ về các công trình đạt giải và bà có kỳ vọng gì cho các mùa giải tiếp theo?

Tôi tin rằng các công trình đạt giải năm nay đều rất thuyết phục bởi đóng góp của chúng cho nhân loại là không thể phủ nhận, cả trong hiện tại và tương lai. Ứng dụng của các nghiên cứu này đang và sẽ hiện diện ngày càng nhiều trong cuộc sống của chúng ta.

Tôi hy vọng, trong các mùa giải tới sẽ có thêm nhiều đề cử từ các nước đang phát triển ở Nam Mỹ, châu Phi và châu Á... bởi đây chính là nơi đang phải đối mặt với đa số các vấn đề cấp thiết toàn cầu. Tôi cũng không ngạc nhiên nếu như có các công trình thắng giải đến từ đây bởi thực tiễn nhiều thách thức chính là cái nôi để khai sinh ra những nghiên cứu mang tính đột phá.

- Xin cảm ơn GS!