Kết quả của nghiên cứu quốc gia về bạo lực đối với phụ nữ tại Việt Nam năm 2019 do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện cho thấy mức độ phổ biến của bạo lực không giảm so với nghiên cứu đầu tiên được thực hiện vào năm 2010. Theo nghiên cứu này, 62,9% phụ nữ Việt Nam từng trải qua một hoặc nhiều hình thức bạo lực về thể chất, tình dục, tinh thần và kinh tế, hay chịu hành vi kiểm soát của chồng trong đời. Bạo lực là vấn đề còn ẩn khuất trong xã hội Việt Nam khi có 90,4% nạn nhân của bạo lực trên cơ sở giới không tìm kiếm bất kỳ sự trợ giúp nào từ chính quyền, và một nửa trong số đó chưa từng kể với ai về tình trạng bị bạo lực của mình.

Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê và UNFPA, tại Việt Nam, gần 2/3 phụ nữ từng kết hôn cho biết họ đã từng trải qua ít nhất một hình thức bạo lực gia đình. Không ít trẻ em cũng là nạn nhân hoặc chịu ảnh hưởng tiêu cực từ môi trường gia đình có bạo lực. Bạo lực gia đình không chỉ gây tổn hại về thể chất, tinh thần, mà còn để lại hậu quả lâu dài về tâm lý, hành vi xã hội, cản trở sự phát triển của thế hệ tương lai.

Xuất phát từ thực tế đó, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình năm 2022 được Quốc hội khóa XV thông qua và có hiệu lực từ ngày 1/7/2023. Luật năm 2022 có nhiều điểm tiến bộ so với phiên bản năm 2007, thể hiện quyết tâm của Nhà nước trong việc tạo ra một hành lang pháp lý rõ ràng, đầy đủ hơn để bảo vệ các thành viên trong gia đình, đồng thời ngăn ngừa và xử lý hiệu quả các hành vi bạo lực.

Một trong những điểm nổi bật của Luật mới là mở rộng phạm vi nhận diện bạo lực gia đình. Không chỉ dừng lại ở bạo lực thể chất và tinh thần, Luật còn bổ sung các hành vi kiểm soát, cô lập, làm nhục, xúc phạm nhân phẩm, xâm phạm quyền riêng tư, gây tổn hại về tài chính… cũng được coi là bạo lực gia đình. Đây là bước tiến lớn trong việc tiếp cận vấn đề theo hướng nhân quyền, toàn diện và thực tiễn hơn.

Bên cạnh đó, Luật năm 2022 nhấn mạnh vai trò của phòng ngừa, can thiệp sớm và sự tham gia của cộng đồng. Việc thành lập mô hình “cộng đồng an toàn” trong phòng, chống bạo lực gia đình cho thấy chính sách đang dịch chuyển từ thụ động xử lý sang chủ động ngăn chặn. Các tổ chức đoàn thể, chính quyền cơ sở, tổ hòa giải, tổ dân phố… được giao nhiệm vụ tuyên truyền, phát hiện sớm, tư vấn, kết nối hỗ trợ nạn nhân và xử lý người vi phạm.

Luật sư Đỗ Hải Nam (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) nhận định: “Luật năm 2022 đã đi sát đời sống hơn, không chỉ mang tính hình thức. Các quy định cụ thể về trách nhiệm của cá nhân, tổ chức, cùng các chế tài nghiêm khắc, cho thấy Nhà nước quyết tâm bảo vệ đến cùng quyền con người trong gia đình. Tuy nhiên, để Luật đi vào cuộc sống, rất cần sự giám sát, thực thi đồng bộ và tuyên truyền mạnh mẽ để người dân hiểu, thực hiện đúng.”

Thực tế, bạo lực gia đình thường diễn ra âm thầm, phía sau cánh cửa khép kín, khiến nhiều người bị hại không dám lên tiếng vì xấu hổ, sợ bị kỳ thị hoặc bị trả thù. Trong nhiều trường hợp, chính định kiến xã hội khiến họ bị đổ lỗi thay vì được bảo vệ. Vì vậy, luật pháp cần song hành với thay đổi nhận thức - từ trong mỗi gia đình đến cả cộng đồng. Không thể có một quốc gia thịnh vượng nếu nỗi đau bị che giấu, nếu sự im lặng của nạn nhân và thờ ơ của cộng đồng tiếp tục kéo dài.

Gia đình hạnh phúc không chỉ là nơi không có bạo lực, mà còn là nơi mỗi người cảm thấy được tôn trọng, chia sẻ, lắng nghe và đồng hành. Muốn như vậy, mỗi thành viên cần hiểu rõ vai trò, quyền và nghĩa vụ của mình, từ người cha, người mẹ đến con cái. Hãy bắt đầu từ những điều đơn giản: ngưng lời nói tổn thương, học cách xin lỗi, học cách tha thứ và xây dựng sự thấu hiểu lẫn nhau. Mỗi hành động nhỏ sẽ tạo nên một mái ấm lớn - và từ đó tạo nên một xã hội vững mạnh.

Gia đình là khởi nguồn của yêu thương, là nền tảng của đạo đức, là trường học đầu tiên của con người. Khi pháp luật và tình người cùng song hành, khi mỗi người dân hiểu luật, sống nhân ái và trách nhiệm, bạo lực sẽ không còn đất sống. Từ đó, hành trình đi đến mục tiêu “Gia đình hạnh phúc - Quốc gia thịnh vượng” sẽ không còn xa.