(Thanh tra) - 80 năm đồng hành cùng đất nước trong sự nghiệp dự báo và cảnh báo thiên tai, bảo vệ cuộc sống Nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội, Cục Khí tượng Thủy văn vinh dự được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất.
Hành trình 80 năm phát triển của ngành Khí tượng Thủy văn
Ngày 3/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 41 đưa Sở Thiên văn và Đài Thiên văn Phủ Liễn về trực thuộc Bộ Giao thông Công chính. Đây được coi là cột mốc lịch sử đặt nền móng cho ngành Khí tượng Thủy văn Việt Nam.
Trải qua nhiều giai đoạn, với các lần kiện toàn, sáp nhập và đổi tên, đến nay Cục Khí tượng Thủy văn là đơn vị trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, quản lý 13 đơn vị thành viên cùng hơn 2.600 cán bộ, công chức, viên chức làm việc trên khắp mọi miền Tổ quốc.
Trong suốt chặng đường 80 năm, ngành Khí tượng Thủy văn đã đồng hành cùng đất nước vượt qua nhiều thời khắc khó khăn, từ chiến tranh đến thời kỳ tái thiết và hội nhập quốc tế.
Năm 1975, Việt Nam chính thức gia nhập Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), mở ra cơ hội hợp tác và khẳng định vị thế quốc tế.
Đặc biệt, năm 1995 và năm 2020, ngành vinh dự được trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh, phần thưởng cao quý ghi nhận những đóng góp to lớn cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Năm 2002, ngành được tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhất...
Trong giai đoạn 2021 - 2025, Cục Khí tượng Thủy văn đã đạt nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng công tác dự báo, cảnh báo và khẳng định vai trò tuyến đầu trong phòng, chống thiên tai.
Hệ thống pháp luật của ngành được hoàn thiện với 27 văn bản quy phạm pháp luật được ban hành, trong đó có Chỉ thị số 10-CT/TW của Ban Bí thư và Chiến lược phát triển ngành Khí tượng Thủy văn đến năm 2030, tầm nhìn 2045 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Những văn bản này trở thành kim chỉ nam quan trọng cho tiến trình hiện đại hóa toàn diện của ngành trong giai đoạn mới.
Song song với đó, mạng lưới quan trắc được đầu tư mạnh mẽ, nâng tổng số trạm khí tượng thủy văn quốc gia lên hơn 2.800 trạm, tăng 44% so với giai đoạn trước. Tỉ lệ tự động hóa ngày càng cao, với khí tượng đạt 65%, mưa và giông sét 100%, thủy văn 69% và hải văn 74%. Hệ thống radar thời tiết hiện đại đã bao phủ gần như toàn quốc, tạo cơ sở dữ liệu phong phú, chính xác phục vụ dự báo.
Công tác dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn có bước tiến rõ rệt, cả về thời gian và chất lượng. Thời gian dự báo áp thấp nhiệt đới/bão được nâng từ 24 giờ lên 60 - 72 giờ, cảnh báo rét đậm, rét hại được phát hành trước 48 - 72 giờ. Độ tin cậy của nhiều bản tin dự báo đạt 70 - 90%, thuộc nhóm dẫn đầu khu vực Đông Nam Á và dần tiếp cận trình độ các nước tiên tiến ở châu Á.
Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) đã chọn cơ quan Khí tượng Thủy văn Việt Nam là Trung tâm Dự báo hỗ trợ về các loại hình thời tiết nguy hiểm và Trung tâm Hỗ trợ cảnh báo lũ quét cho khu vực ASEAN.
Cùng với đó, đơn vị đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ trong dự báo. Các công nghệ tiên tiến như siêu máy tính CrayXC40, mô hình dự báo số phân giải 1 - 3 km, trí tuệ nhân tạo trong nhận dạng bão và dự báo mưa cực ngắn đã được ứng dụng rộng rãi. Những bước tiến này giúp nâng cao độ chính xác và thời gian cảnh báo, đưa chất lượng dự báo của Việt Nam tiệm cận trình độ các nước tiên tiến trong khu vực.
Nhờ sự đổi mới mạnh mẽ, công tác dự báo, cảnh báo thiên tai ngày càng hiệu quả.
Trong 5 năm, Cục Khí tượng Thủy văn đã theo dõi, dự báo sát sao hàng chục cơn bão, áp thấp nhiệt đới, hàng trăm đợt mưa lớn, lũ lụt, nắng nóng, rét đậm, góp phần giảm thiểu thiệt hại đáng kể về người và tài sản.
Đặc biệt, nhiều cơn bão mạnh và phức tạp như siêu bão Noru năm 2022 hay bão Yagi năm 2024 đã được cảnh báo sớm, giúp các cấp chính quyền và Nhân dân chủ động ứng phó kịp thời.
Bên cạnh đó, ngành cũng ghi dấu ấn với gần 700 sáng kiến kỹ thuật, hàng chục đề tài nghiên cứu khoa học các cấp và nhiều giải pháp ứng dụng trực tiếp trong công tác dự báo, quan trắc, quản lý dữ liệu.
Trên trường quốc tế, Việt Nam đã khẳng định vị thế khi đảm nhiệm vai trò Trung tâm Hỗ trợ cảnh báo lũ quét khu vực ASEAN, đồng thời mở rộng hợp tác với nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế, tiếp nhận công nghệ hiện đại, nâng cao trình độ cán bộ.
Những người lính thầm lặng trên “mặt trận” thiên tai
Phía sau những bản tin dự báo kịp thời là sự nỗ lực không ngừng nghỉ của hàng nghìn cán bộ, dự báo viên, quan trắc viên và kỹ thuật viên. Họ là những “người gác bão” thầm lặng, bám trụ tại các trạm quan trắc ven biển thường xuyên hứng chịu bão tố, tại các điểm đo thủy văn nơi vùng sâu, vùng xa hay trên đảo tiền tiêu.
Có những đêm mưa bão, khi người dân được sơ tán đến nơi an toàn, các dự báo viên vẫn căng mắt theo dõi từng dữ liệu radar, vệ tinh để phát đi bản tin chính xác nhất.
Có những quan trắc viên phải vượt núi băng rừng, đối mặt nguy hiểm để đo mực nước, ghi nhận số liệu phục vụ cảnh báo lũ. Công việc thầm lặng nhưng đầy trách nhiệm ấy đã góp phần bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản của Nhân dân, củng cố niềm tin xã hội đối với ngành Khí tượng Thủy văn.
Với những thành tích xuất sắc, Cục Khí tượng Thủy văn vinh dự được Đảng, Nhà nước trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhất - phần thưởng cao quý ghi nhận sự đóng góp to lớn của tập thể ngành trong 80 năm qua.
