Trận mưa lũ diễn ra từ 26 đến 29/9, gây ảnh hưởng lớn đến huyện Quỳ Châu, tổng thiệt hại ước tính trên 177 tỷ đồng. Ảnh: S.H

Theo ông Trần Thanh Hải, Trưởng đoàn Kiểm tra, đoàn đã tiến hành kiểm tra các nội dung về tình hình vận hành; đánh giá việc vận hành cửa van, việc thông báo, cảnh báo vận hành đảm bảo an toàn cho vùng hạ; về quy chế phối hợp vận hành hồ chứa, từ đó đi đến các kết luận đối với 2 thuỷ điện Nhạn Hạc và Châu Thắng.

Hồ chứa Thủy điện Nhạn Hạc đã có quy trình vận hành đã được UBND tỉnh Nghệ An phê duyệt theo thẩm quyền. Theo đó, việc vận hành điều tiết lũ (từ thời điểm lũ lên đến khi đạt đỉnh) không được làm gia tăng lưu lượng xả xuống hạ du so với lưu lượng tự nhiên đến hồ.

Mặt khác, hồ Thủy điện Nhạn Hạc có dung tích hữu ích nhỏ (4,82 triệu m³), không có dung tích phòng lũ và không có chức năng cắt lũ, vì vậy căn cứ mực nước của hồ chứa Thủy điện Nhạn Hạc trong suốt quá trình vận hành xả lũ do chủ hồ cung cấp, nhà máy đã vận hành đảm bảo tuân thủ vận hành thiết bị xả lũ theo quy trình được phê duyệt.

Thuỷ điện Nhạn Hạc được xây dựng tại địa điểm trên sông Quang, thuộc địa bàn xã Mường Nọc và xã Quang Phong, huyện Quế Phong.

Thuỷ điện Châu Thắng được xây dựng tại địa điểm trên sông Quang, thuộc địa phận xã Châu Thắng, huyện Quỳ Châu và xã Mường Nọc huyện Quế Phong.

Việc vận hành nâng cửa van sớm hơn so với dự kiến theo Thông báo số 2709/2023/TB-NMNH gửi cho các cơ quan, đơn vị lúc 01h56 phút (dự kiến 05h30 phút, thực tế lúc 3h00 phút ngày 27/9/2023) là chủ sở hữu hồ chứa vận hành trong tình huống khẩn cấp (quy định tại Điểm b, Khoản 16, Điều 23) và thực hiện vận hành để đảm bảo an toàn cho công trình theo quy định tại Khoản 2, Điều 14 QTVH hồ chứa Thủy điện Nhạn Hạc.

Tổng lưu lượng xả qua nhà máy (qua tổ máy phát điện, qua cửa van và tràn tự do) từ lúc 3h00 phút ngày 27/9/2023 (thời điểm bắt đầu mở cửa van từ trạng thái đóng hoàn toàn) đến lúc 14h15 phút ngày 27/9/2023 (thời điểm đóng hoàn toàn cửa van xả) không lớn hơn lưu lượng về hồ nên không làm gia tăng lũ cho vùng hạ du.

Tuy nhiên, phía thuỷ điện còn để những nội dung thực hiện chưa tốt: Công tác dự báo của nhà máy chưa chính xác, còn bị động trong công tác dự báo lưu lượng nước về hồ nên chưa thực hiện được thông báo cảnh báo sớm cho vùng hạ du.

Công tác phối hợp trong phòng, chống thiên tai của nhà máy và UBND huyện Quỳ Châu thực hiện chưa tốt. Việc phát hành thông báo chưa có kết nối chặt chẽ (hộp thư đi nhà máy đã ghi nhận việc gửi các thông báo vận hành điều tiết hồ chứa qua hộp thư điện tử gmail tuân thủ quy định tại Điểm d, Khoản 4, Điều 7 Quy trình vận hành. Tuy nhiên UBND huyện Quỳ Châu phản ánh không nhận được).

Báo cáo của đoàn kiểm tra việc vận hành, xả lũ các hồ đập, hồ chứa thuỷ điện tại Thuỷ điện Nhạn Hạc và Châu Thắng. Ảnh: XT

Hồ chứa thủy điện Châu Thắng đã có quy trình vận hành đã được UBND tỉnh Nghệ An phê duyệt theo thẩm quyền. Theo đó, việc vận hành điều tiết lũ (từ thời điểm lũ lên đến khi đạt đỉnh) không được làm gia tăng lưu lượng xả xuống hạ du so với lưu lượng tự nhiên đến hồ.

Mặt khác, hồ Thủy điện Châu Thắng có dung tích hữu ích nhỏ (4,217 triệu m³), không có dung tích phòng lũ và không có chức năng cắt lũ, vì vậy căn cứ mực nước của các hồ trong suốt quá trình vận hành xả lũ do chủ hồ cung cấp, nhà máy đã vận hành đảm bảo tuân thủ vận hành thiết bị xả lũ theo đúng quy trình được phê duyệt.

Tổng lưu lượng xả qua nhà máy (qua tổ máy phát điện, qua cửa van và tràn tự do) từ lúc 02h35 ngày 27/9/2023 (thời điểm bắt đầu mở cửa van từ trạng thái đóng hoàn toàn) đến lúc 06h00 phút ngày 05/10/2023 (thời điểm đóng hoàn toàn cửa van xả tràn) không lớn hơn lưu lượng về hồ nên không làm gia tăng lũ cho vùng hạ du.

Bên cạnh đó, phía thuỷ điện còn những nội dung thực hiện chưa tốt: Công tác dự báo của nhà máy chưa chính xác, còn bị động trong công tác dự báo lưu lượng nước về hồ nên chưa thực hiện được thông báo cảnh báo sớm cho vùng hạ du. Thực hiện chưa tốt công tác kiểm tra, bảo trì, bảo dưỡng các thiết bị phục vụ cho công tác vận hành dẫn đến xảy ra tình trạng hư hỏng thiết bị quan trắc, giám sát tự động.

Lũ đi qua, huyện Quỳ Châu đã kiến nghị, đề xuất UBND tỉnh Nghệ An, các sở, ban, ngành xem xét sớm hỗ trợ kinh phí khắc phục thiệt hại. Ảnh: Đức Anh

Lãnh đạo Sở Công thương cho biết thêm, sau đợt kiểm tra theo quyết định thành lập đoàn và quyết định gia hạn, các nội dung kiểm tra thực hiện quy trình vận hành đối với Thủy điện Nhạn Hạc, Châu Thắng đã được trưởng đoàn và các thành viên thực hiện nghiêm túc, đúng quy định. Để thực hiện tốt công tác dự báo, cảnh báo an toàn cho công trình và vùng hạ du các công trình thủy điện, vận hành cắt/giảm lũ cho hạ du, trưởng đoàn đã báo cáo và đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành, các địa phương và các chủ sở hữu đập, hồ chứa thủy điện.

Đối với công tác phòng, chống thiên tai, Ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh đã có Công điện số 07/CĐ-BCH ngày 25/9/2023: Theo dõi chặt chẽ diễn biến mưa lớn, lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất, thông tin kịp thời, đầy đủ đến các cấp chính quyền, người dân biết để chủ động phòng tránh, ứng phó, giảm thiểu thiệt hại. Kiểm tra, rà soát, triển khai phương án vận hành và đảm bảo an toàn các hồ chứa và hạ du, đặc biệt là các hồ chứa thủy điện nhỏ, hồ thủy lợi xung yếu; bố trí lực lượng thường trực để vận hành điều tiết và sẵn sàng xử lý các tình huống có thể xảy ra.

Để đánh giá đầy đủ, toàn diện công tác phòng, chống thiên tai nói chung và công tác phối hợp thực hiện phòng, chống thiên tai giữa thủy điện và chính quyền địa phương nói riêng, đề nghị Ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh chủ trì phối hợp với các sở, ngành, đơn vị có liên quan tổ chức kiểm tra trách nhiệm của UBND huyện Quỳ Châu trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện công tác phòng chống thiên tai trên địa bàn, trong đó có chỉ đạo phòng, chống thiên tai các công trình thủy điện.

Sở Công thương tiếp tục thực hiện giám sát việc thực hiện quy trình vận hành hồ chứa, quy trình vận hành liên hồ chứa đã được phê duyệt.

Sở Tài nguyên và Môi trường tổ chức theo dõi, dự báo, cảnh báo, kịp thời cung cấp thông tin về tình hình thiên tai phục vụ công tác chỉ đạo, ứng phó; tiếp tục nâng cao chất lượng dự báo thiên tai bảo đảm kịp thời, chính xác hơn. Sớm hoàn thành việc lắp đặt hệ thống thu, nhận và quản lý cơ sở dữ liệu tài nguyên nước và khí tượng thủy văn để giám sát vận hành các nhà máy thủy điện.

Lãnh đạo huyện Quỳ Châu động viên và chỉ đạo công tác phòng, chống lụt bão tại xã Châu Thắng. Ảnh: Kế Kiên

Với UBND các huyện Quế Phong, Quỳ Châu, Kỳ Sơn, Tương Dương, Con Cuông cần tăng cường kiểm tra, đôn đốc và giám sát đối với các chủ sở hữu đập, hồ chứa thuỷ điện, các chủ đầu tư dự án thuỷ điện trên địa bàn để đảm bảo việc thực hiện nghiêm túc, thường xuyên và đầy đủ các nội dung đã được quy định trong quy trình vận hành hồ chứa; phương án bảo vệ đập, hồ chứa; phương án ứng phó thiên tai; phương án ứng phó với tình huống khẩn (hoặc phương án phòng, chống lũ lụt vùng hạ du khi chưa có phương án ứng phó với tình huống khẩn cấp được phê duyệt).

Riêng đối với các chủ sở hữu đập, hồ chứa thủy điện, đề nghị đảm bảo chất lượng công tác dự báo để việc vận hành nhà máy cũng như công tác thông báo xả lũ phù hợp thực tế và đáp ứng được quy định về trách nhiệm của chủ sở hữu đập, hồ chứa thủy điện tại quy trình vận hành đơn hồ chứa đã được phê duyêt....

Quy trình vận hành hồ chứa thủy điện để đảm bảo an toàn cho công trình, thủy điện được cấp có thẩm quyền phê duyệt, thể hiện rõ: Trước khi xả lũ khẩn cấp để đảm bảo an toàn công trình đầu mối, phải báo cáo UBND tỉnh Nghệ An, Ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh Nghệ An để chỉ đạo chống lũ cho hạ du, Sở Công thương và thông báo cho UBND cấp huyện, chủ đập và nhân dân ở phía thượng, hạ lưu công trình thủy điện kịp thời phối hợp, có ứng phó cần thiết.