(Thanh tra) - Sau khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, công tác chỉ đạo, điều hành Chương trình mục tiêu quốc gia giảm bền vững giai đoạn 2021-2025 tiếp tục được các tỉnh, thành địa phương triển khai đồng bộ, thống nhất và đạt nhiều kết quả tích cực.
Giai đoạn 2021-2025, Chính phủ ban hành đồng bộ, toàn diện nhiều chương trình, cơ chế, chính sách giảm nghèo với những bước đi cụ thể và thiết thực. Kể từ khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, việc xây dựng và nhân rộng các mô hình giảm nghèo cũng có những thay đổi nhất định, điều chỉnh để phù hợp với thực tiễn.
Theo báo cáo của Bộ Nội vụ, Việt Nam đang bước vào một giai đoạn cải cách hành chính sâu rộng, được đánh dấu bằng quyết định chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương thành chính quyền 2 cấp kể từ ngày 1/7/2025. Vận hành chính quyền địa phương 2 cấp bước đầu đạt kết quả tích cực, song vẫn còn khó khăn về nhân sự, cơ sở vật chất và năng lực quản lý ở cơ sở.
Đó là một số nhiệm vụ còn “quá sức” so với cấp xã; một bộ phận cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu mới; công tác phối hợp giữa các cấp, ngành đôi lúc chưa nhịp nhàng. Công tác cải cách hành chính, chuyển đổi số còn chậm so với yêu cầu; hệ thống dữ liệu, trang thiết bị, nguồn nhân lực công nghệ thông tin chưa đồng bộ…
Đáng chú ý, việc triển khai các CTMTQG, trong đó có Chương trình giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 còn gặp một số khó khă, thách thức, nhất là ở cấp cơ sở.
Chia sẻ tại Tọa đàm “Vai trò của chính quyền 2 cấp trong thiết kế chính sách giảm nghèo bền vững” mới đây, ông Nguyễn Lê Bình - Phó Chánh Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) chia sẻ, thách thức lớn nhất hiện nay là vấn đề nhân sự. Nhiều cán bộ cấp xã là người mới, lần đầu tiên tiếp cận công tác giảm nghèo trong khi cơ chế, chính sách giảm nghèo và các thủ tục chương trình mục tiêu quốc gia lại khá nhiều và phức tạp.
Cùng với đó, việc chuyển đổi chuyên môn từ lĩnh vực lao động - xã hội sang kinh tế ở nhiều địa phương cũng gây lúng túng. Chưa kể, việc mở rộng quy mô diện tích các xã sau sáp nhập khiến cán bộ phải di chuyển trên quãng đường dài hơn, làm tăng khối lượng công việc. Thách thức này càng trở nên lớn hơn vào thời điểm cuối năm, khi công tác rà soát hộ nghèo được triển khai đồng loạt, gây áp lực lớn cho cán bộ cấp xã.
Những thách thức nêu trên ít nhiều đã và đang ảnh hưởng đến quá trình xây dựng và nhân rộng các mô hình giảm nghèo, khiến tiến độ triển khai ở một số địa phương còn chậm, hiệu quả chưa thật sự đồng đều. Tuy nhiên, phải khẳng định, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp mở ra một cơ hội lớn để Việt Nam thực giảm nghèo đa chiều mới, với chuẩn nghèo được nâng cao và cơ chế điều hành thông suốt hơn.
Song song, chính quyền địa phương 2 cấp cũng đem lại những thay đổi tích cực trong quản lý, triển khai thực hiện các mô hình giảm nghèo. Bộ máy tinh gọn giúp cấp tỉnh có thể chỉ đạo trực tiếp xuống cấp xã, nhờ đó quy trình triển khai được rút ngắn và tăng tính thông suốt.
Cách vận hành mới cũng giúp tăng cường sự chủ động, linh hoạt cho địa phương trong việc điều hòa nguồn lực và giải ngân vốn các mô hình giảm nghèo trọng điểm. Đồng thời mở ra cơ chế liên kết vùng hiệu quả, khi các tỉnh, thành phố mới có nguồn lực dồi dào có thể hỗ trợ những địa bàn còn khó khăn, lan tỏa những mô hình, dự án sáng tạo trong công tác giảm nghèo, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững và thu hẹp khoảng cách giữa các vùng miền.
Đơn cử, tỉnh Bắc Ninh nỗ lực đổi mới và bám sát công tác giảm nghèo bền vững sau khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Sau khi đi vào thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, công tác giảm nghèo ở tỉnh tiếp tục được quan tâm, tập trung chỉ đạo; các cơ chế, chính sách được tỉnh ban hành đã bám sát điều kiện thực tế sau sáp nhập, đảm bảo mục tiêu giảm nghèo bền vững trên địa bàn.
Theo báo cáo, tính đến ngày 3/10/2025 của Sở NN&MT về việc thực hiện CTMTQG giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2021 - 2025, đến hết năm 2024, hộ nghèo giảm xuống còn 8.308, tương đương với 0,97% (tỉnh Bắc Ninh (cũ) không còn hộ theo chuẩn nghèo quốc gia (giảm được 20.176 hộ tương đương với giảm 2,5%).
Dự kiến đến cuối năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021 - 2025 giảm còn 0,56%.
Đánh giá về việc tổ chức thực hiện CTMTQG giảm nghèo bền vững từ khi tổ chức thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, ông Bùi Quang Phát, Phó Giám đốc Sở NN&NMT Bắc Ninh cho biết, công tác giảm nghèo của tỉnh tiếp tục được quan tâm tập trung chỉ đạo, các cơ chế, chính sách được Bắc Ninh ban hành đã bám sát điều kiện thực tế sau sáp nhập, đảm bảo mục tiêu giảm nghèo bền vững trên địa bàn phù hợp với thực tiễn Chương trình trong giai đoạn mới.
“Bên cạnh đó, việc huy động nguồn lực được chú trọng, cùng với nguồn vốn Trung ương, ngân sách tỉnh đã bố trí phần vốn thực hiện, đồng thời chủ động huy động thêm nguồn lực trong nhân dân. Nguồn vốn ngân sách Nhà nước được phân bổ theo tiêu chí, đảm bảo công khai, công bằng, minh bạch, đúng hướng dẫn của Trung ương; các dự án hợp phần được đầu tư hỗ trợ đúng địa bàn, đối tượng, đảm bảo chế độ, chính sách quy định...”, Phó Giám đốc Bùi Quang Phát thông tin.
Thời gian tới và những năm tiếp theo, tỉnh tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách về an sinh xã hội, mở rộng diện bao phủ chính sách, các hình thức trợ giúp được đa dạng hơn, bảo đảm cho các nhóm đối tượng yếu thế được trợ giúp ổn định cuộc sống; huy động các nguồn lực trợ giúp hộ nghèo, đặc biệt là hộ thuộc diện không thể thoát nghèo cải thiện kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
Hay như tỉnh Phú Thọ, cũng đã đẩy nhanh triển khai đồng bộ, thống chương trình giảm nghèo sau sắp xếp đơn vị hành chính và đạt nhiều kết quả tích cực.
Theo báo cáo từ Sở NN&MT Phú Thọ, tính đến hết tháng 9/2025, tỉnh đã cơ bản hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu giai đoạn 2021-2025 của Chương trình. Tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh tiếp tục giảm, phấn đấu giảm xuống còn 2,75% vào cuối năm 2025, hoàn thành chỉ tiêu giảm nghèo theo kế hoạch thực hiện Chương trình năm 2025 của tỉnh.
Nhận xét về việc thực hiện CTMTQG giảm bền vững từ khi khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, ông Nguyễn Văn Quân, Phó Giám đốc Sở NN&MT Phú Thọ cho biết: “Công tác chỉ đạo, điều hành Chương trình trên địa bàn tỉnh được triển khai đồng bộ, thống nhất và đạt nhiều kết quả tích cực. Bộ máy quản lý được tinh gọn, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động; công tác phân cấp, phân quyền được thực hiện rõ ràng, góp phần rút ngắn quy trình thẩm định, phân bổ và giải ngân nguồn vốn, đảm bảo tiến độ thực hiện Chương trình”.
Đặc biệt, cấp xã, phường được tăng cường thẩm quyền, chủ động xây dựng kế hoạch, lựa chọn dự án, tiểu dự án và phương án hỗ trợ phù hợp với điều kiện thực tế. Nhờ đó, nhiều mô hình sinh kế, hỗ trợ sản xuất, đào tạo nghề và đầu tư hạ tầng thiết yếu được triển khai linh hoạt, kịp thời, phát huy hiệu quả thiết thực, đáp ứng nhu cầu của người dân.
“Sau khi sắp xếp đơn vị hành chính và thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp đã tạo chuyển biến rõ nét trong công tác quản lý, điều hành, phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của địa phương, bảo đảm việc triển khai Chương trình đạt hiệu quả, đồng bộ, minh bạch và bền vững. Đặc biệt, công tác phối hợp giữa các ngành, địa phương được tăng cường; bộ máy được tinh gọn, giảm khâu trung gian, giúp rút ngắn thời gian thẩm định, phê duyệt và giải ngân vốn, nâng cao hiệu quả thực thi chính sách giảm nghèo”, Phó Giám đốc Nguyễn Văn Quân đánh giá.
Có thể thấy, chính quyền địa phương 2 cấp sẽ mở ra hướng đi mới, hiệu quả hơn cho việc xây dựng, nhân rộng mô hình giảm nghèo. Để làm được điều đó, theo các chuyên gia, yêu cầu đặt ra trước hết là khắc phục những thách thức về nhân lực và phương pháp thực hiện.
Theo đó, về nguồn nhân lực, cần tập trung nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ xã thông qua các chương trình tập huấn chuyên sâu. Về phương pháp triển khai, các địa phương cần được trao quyền chủ động và khuyến khích sáng tạo trong thiết kế mô hình, đồng thời bám sát các định hướng lớn của Đảng và Nhà nước trong công tác giảm nghèo đa chiều, bền vững.
