Hệ thống tuyển vàng trái phép ở Điện An, xã Bình Định Nam. Ảnh: Ngọc Phó

Nhận được tin báo của quần chúng, sáng 24/3, từ Đà Nẵng vào huyện Thăng Bình (Quảng Nam), chúng tôi phải gửi xe tại xã Bình Trị, rồi mượn xe máy cắt đường đồi núi gập ghềnh, chông chênh gần nửa tiếng đồng hồ mới đặt chân đến bãi vàng Điện An (thôn Điện An, xã Bình Định Nam, Thăng Bình, Quảng Nam). Tại đây, chúng tôi được chứng kiến cảnh gần chục người ngang nhiên khai thác vàng trái phép, trong khi vị trí này nằm cách trụ sở UBND xã Bình Định Nam chừng 10km.

Thấy có người lạ mặt xuất hiện đột ngột, mấy thanh niên từ trong lán ùa ra đứng nhìn với thái độ khó chịu, tiếng máy nổ xay đá, bơm nước cũng dần tắt theo, chỉ còn những đám bụi hòa lẫn khói đen kịt mù mịt giữa không gian của núi rừng. Một người giới thiệu tên là Thơ làm công cho ông Bảy, ông Hậu; sau đó lại đính chính là mấy anh em ở địa phương lên đây tự làm. Tôi hỏi: “Hầm mình làm có trúng không?”. Thơ lắc đầu: “Bữa có, bữa không, như ngày ni máy nổ hư chỉ thu được vài ly vàng cám không đủ bù lấy chi…”.

Quan sát diện tích gần 200m² đất trồng cây keo lá tràm, đã bị các đối tượng đào 2 giếng sâu gần 20m để khai thác quặng. Chiếc máy tời vừa dừng kéo, đã đưa lên mấy chục bao đá quặng tươi màu đất mới. Nhóm người này đào một con kênh dẫn nước đến gần cỗ máy xay đá để tuyển quặng rồi cho chảy xuôi xuống suối Con.

Thơ cho biết chỉ có 5 - 7 anh em vào đây làm vàng tự phát, nhưng chúng tôi nhìn thấy hàng chục chiếc võng dù treo san sát bên trong 2 lán trại, còn phía dưới chân đồi có gần chục chiếc xe máy.

Hai lão nông đang cày ruộng bên suối Con cho biết, chẳng hiểu chính quyền có cho phép không mà họ ngang nhiên đào hầm phá núi, xay quặng, dùng hóa chất đãi vàng từ năm ngoái đến nay; thậm chí, mới sáng tinh mơ đã nghe tiếng nổ mìn vang dội cả vách núi. Nước dưới suối Con phục vụ sinh hoạt, sản xuất cho người dân, nhưng bây giờ không ai dám cho bò uống…

Tiếp chúng tôi, ông Nguyễn Công Danh, Chủ tịch UBND xã cho biết, tình trạng người dân địa phương cùng một số đối tượng từ nơi khác tới lén lút khai thác vàng trái phép đã diễn ra thời gian khá lâu, do khu vực này trước đây người Pháp tổ chức lấy vàng. Chủ tịch UBND xã đã giao cho Phó Chủ tịch tổ chức lực lượng phong tỏa hiện trường cách 100m để truy quét, đẩy đuổi; nhưng không hiểu sao vẫn bị lộ tin?

Ngày 25/11/2014, UBND xã triệu tập ông Nguyễn Bảy (tổ 4, thôn Hưng Lộc) và ông Nguyễn Đình Hậu (tổ 2, thôn Điện An), đều ở xã Bình Định Nam là chủ bãi vàng lên làm việc và ký cam kết không tái phạm, buộc đưa các phương tiện máy móc và nhân lực ra khỏi hiện trường ngay trong ngày. Tuy nhiên, đến ngày 3/3/2015, Phó Chủ tịch UBND xã Trần Quốc Bảo chỉ huy lực lượng truy quét, rốt cục chỉ phá hủy một số máy móc, phương tiện… Sau những ngày Tết Ất Mùi, các đối tượng lại tiếp tục khai thác.

Khi chúng tôi liên lạc với ông Bảy, được ông cho biết đã bỏ nghề và chuyển sang làm trang trại dưới khu vực đào vàng thôn Điện An còn ai làm vàng thì ông không biết?

Vào khu vực Cty Vàng Bồng Miêu (huyện Phú Ninh) đang quản lý, tình trạng khai thác vàng trái phép diễn ra ngày càng rầm rộ chưa từng thấy, trước sự bất lực của chính quyền địa phương. Do đơn vị này chây lỳ nợ thuế rồi yêu sách không được nên đóng cửa ngừng hoạt động. Nổi cộm nhất là địa bàn xã Tam Lãnh, không chỉ người dân địa phương mà hàng trăm đối tượng các nơi khác kéo về đây đào hầm, khoét núi lấy quặng để bán cho các đầu nậu, bất chấp hiểm nguy về sập hầm vùi lấp xác vào bất kỳ lúc nào.

Tại huyện Bắc Trà My, gần đây, các lực lượng chức năng đã lập nhiều tổ cơ động tiến hành truy quét việc khai thác quặng thiếc ở khu vực Dốc Dẻ, Thác 5 tầng (xã Trà Giang); Đá Bàng (Trà Sơn), Nước Oai (Trà Tân)... Kết quả đã phá hủy hàng chục lán trại, máy nổ, ống dẫn nước và một số dụng cụ khác; còn các đối tượng đã kịp chạy trốn vào rừng sâu, sau khi lực lượng cơ động rút lui, bọn họ tiếp tục công việc như cũ.

Mới đây, chúng tôi thâm nhập vào bãi vàng Nhẹ (thôn 4, xã Phước Đức, huyện Phước Sơn), thấy có 6 máy xay đá, 5 máng tuyển đãi vàng, khoảng 200m ống dẫn nước… phục vụ việc khai thác lộ thiên với diện tích khoảng 0,5ha đất, ở độ sâu hầm đào khoảng 4m. Tại hiện trường khu vực suối Rin (xã Đắk Pring, huyện Nam Giang), nằm trong Khu bảo tồn thiên nhiên Sông Thanh, tuy không thấy bóng người nhưng có đến 5 máy xay đá, 4 lán trại đã tháo tấm che mái, 3 tấm bạc xanh, khoảng 500 mét ống dẫn nước…; chứng tỏ bọn vàng tặc mới vừa rút đâu đây!

Trên địa bàn xã Đắk Pring, Đắk Pe và Cà Dy (huyện Nam Giang) đã và đang diễn ra tình trạng phá rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ với quy mô lớn để khai thác vàng trái phép, nhưng các cơ quan có trách nhiệm chỉ tổ chức truy quét “lấy lệ” rồi “đâu lại vào đấy”, mặc dù công luận phản ánh gay gắt. Đồng thời, còn có biểu hiện “bao kê” cho lâm tặc, vàng tặc phá rừng tràn lan tại nhiều nơi.

Ngành Tài nguyên và Môi trường Quảng Nam cần tập trung ngăn chặn, đẩy đuổi vàng tặc ra khỏi hiện trường; xử lý nghiêm tình trạng bao che cho vàng tặc khai thác trái phép để trục lợi cá nhân.

Ngọc Phó