(Thanh tra) - Tội phạm lừa đảo có xu hướng giảm nhưng diễn biến trên không gian mạng lại phức tạp. Chiêu trò bắt cóc online vẫn xuất hiện, buộc cơ quan chức năng, chuyên gia liên tục đưa ra biện pháp phòng tránh.
Bộ Công an cho biết, tình hình tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trong quý 3 năm 2025 đã được kéo giảm đáng kể. Tuy nhiên, loại tội phạm này trên không gian mạng lại có diễn biến phức tạp hơn.
Mặc dù số vụ có thể giảm, nhưng chúng chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu tội phạm, gây thiệt hại tài sản tương đối lớn. Chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, cả nước ghi nhận hơn 1.500 vụ lừa đảo qua mạng, tăng 65% so với cùng kỳ 2024, gây thiệt hại hơn 1.660 tỉ đồng.
Chiêu trò bắt cóc online đặc biệt nhắm vào lứa tuổi thanh thiếu niên, không chỉ gây tổn thất tài chính mà còn để lại hậu quả nghiêm trọng về tâm lý cho nạn nhân và gia đình.
Một thực trạng đáng lo ngại là, mặc dù lực lượng công an đã kịp thời ngăn chặn nhiều vụ việc và báo chí cũng đẩy mạnh tuyên truyền, cảnh báo nhưng vẫn có người dân không may mắc bẫy.
Gần đây, thủ đoạn giả danh công an để thực hiện bắt cóc online nhằm vào thanh thiếu niên vẫn tiếp tục xảy ra ngay tại Hà Nội. Ngày 25/10/2025, Công an phường Ngọc Hà đã kịp thời ngăn chặn vụ bắt cóc online đối với một nữ sinh viên (sinh năm 2005). Nạn nhân bị khống chế, yêu cầu uy hiếp gia đình chuyển 550 triệu đồng bằng thủ đoạn giả danh công an, gọi điện đe dọa liên quan đến một vụ án ma túy và yêu cầu chuyển tiền để chứng minh vô tội.
Trước đó, ngày 19/10/2025, Công an xã Đại Thanh cũng ngăn chặn một vụ lừa đảo tinh vi, kẻ lừa đảo giả danh công an, buộc một nam sinh viên lừa gia đình là bị bắt cóc để chuyển tiền chuộc 150 triệu đồng.
Theo Thượng tá, TS Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học, Bộ Công an, sự chuyển dịch từ tội phạm đường phố sang tội phạm không gian mạng là một xu hướng tất yếu và đáng lo ngại. Khác với bắt cóc truyền thống, hình thức bắt cóc online cho phép tội phạm chỉ cần một thiết bị kết nối internet để thực hiện từ xa, ẩn mình một cách an toàn và khó truy vết.
Trao đổi với phóng viên Báo Thanh tra, chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu, người sáng lập Doanh nghiệp xã hội Chống lừa đảo (thành viên Hiệp hội An ninh mạng quốc gia), nhấn mạnh rằng việc các bạn trẻ chia sẻ quá nhiều thông tin cá nhân (hình ảnh, địa chỉ nhà, tên trường) trên mạng xã hội đã vô tình tiếp tay cho kẻ lừa đảo. Chúng dễ dàng lập danh sách, đánh giá mục tiêu (ai dễ bị lừa, gia cảnh có điều kiện thế nào) để tấn công bằng chiêu trò bắt cóc online.
Theo phân tích từ các chuyên gia, loại hình bắt cóc online đang tập trung khai thác triệt để 3 khoảng trống lớn trong xã hội và nhận thức.
Một là, khai thác nỗi sợ hãi: Sợ quyền lực (giả danh công an, cơ quan chức năng); sợ bị phạt, bị bắt giữ, ảnh hưởng đến gia đình; sợ hình ảnh nhạy cảm, thông tin cá nhân bị phát tán.
Hai là, thiếu kỹ năng số và nhận thức an ninh mạng: Chưa biết cách kiểm chứng thông tin, thiếu kỹ năng phản biện; không hiểu quy trình làm việc của cơ quan chức năng; chưa nhận thức mức độ nguy hiểm khi chia sẻ thông tin cá nhân.
Ba là, khoảng cách giữa cha mẹ và con cái: Cha mẹ bận rộn, chủ quan, thiếu kỹ năng đối thoại với con; con không dám chia sẻ vì sợ bị mắng mỏ, quy kết; khả năng nói "không" yếu, dễ bị thao túng tâm lý và làm theo yêu cầu của kẻ lừa đảo.
Để phòng tránh các hình thức lừa đảo, đặc biệt là chiêu trò bắt cóc online, cơ quan chức năng và chuyên gia tiếp tục nhấn mạnh các giải pháp.
Đại diện Bộ Công an tiếp tục khẳng định cơ quan Nhà nước, lực lượng công an không làm việc qua điện thoại. Mọi thông tin đều thông qua chính quyền địa phương, thông cáo báo chí hoặc các văn bản chính thống.
Công an TP Hà Nội khuyến cáo người dân, đặc biệt là học sinh, sinh viên và phụ huynh, cần nêu cao tinh thần cảnh giác và chủ động tuyên truyền cho người thân, bạn bè về phương thức, thủ đoạn của loại tội phạm này. Nhà trường cần thường xuyên đẩy mạnh tuyên truyền, cảnh báo các thủ đoạn lừa đảo để nâng cao nhận thức phòng chống cho học sinh, sinh viên.
Học sinh, sinh viên, thanh niên cần trang bị kỹ năng nhận diện chiêu trò lừa đảo; tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản, mã số sinh viên cho người lạ; không làm theo hướng dẫn qua điện thoại, mạng xã hội từ những người tự xưng là công an, viện kiểm sát, tòa án…
Gia đình, phụ huynh khi được yêu cầu chuyển tiền cho con có dấu hiệu bất thường phải trực tiếp liên hệ, kiểm tra xác minh kỹ thông tin. Khi phát hiện các trường hợp có dấu hiệu lừa đảo, cần báo ngay cơ quan công an gần nhất để kịp thời ngăn chặn.
Theo nền tảng phi lợi nhuận giúp cộng đồng nhận diện và phòng tránh các hình thức lừa đảo trực tuyến www.chongluadao.vn, một số gợi ý có thể tham khảo như sau:
1. Nâng cao nhận thức bằng cách trang bị kỹ năng an toàn số, nhận diện chiêu lừa, hiểu rõ thủ đoạn. Tăng cường tuyên truyền hai chiều, khuyến khích chia sẻ vụ việc để cảnh báo.
2. Thực hiện 3 "Không": Không mở link lạ; không cung cấp thông tin cá nhân hay quay video theo yêu cầu của người lạ; không im lặng khi nghi ngờ.
3. Ứng phó với dấu hiệu lừa đảo bằng cách bình tĩnh xác minh thông tin, khóa tài khoản, lưu bằng chứng; tuyệt đối không làm theo hướng dẫn của người lạ qua điện thoại, mạng xã hội và gọi tổng đài các đường dây nóng để được hỗ trợ khẩn cấp.
4. Trách nhiệm của cộng đồng: Gia đình và nhà trường phải hướng dẫn, giám sát con em, tổ chức các chuyên đề kỹ năng số, kỹ năng phòng vệ. Cộng đồng cần chung tay bảo vệ học sinh, sinh viên, lan tỏa thông điệp an toàn mạng.
