Thượng tướng Lê Quý Vương, Thứ trưởng Bộ Công an giải trình tại phiên họp. Ảnh: Ngọc Thắng

Ngày 23/8, tiếp tục phiên họp toàn thể lần thứ 10, Uỷ ban Tư pháp tổ chức phiên giải trình về tình hình thực hiện pháp luật về phòng, chống mua bán người giai đoạn từ năm 2012 đến 2017.

Trên 90% nạn nhân bị bán sang Trung Quốc

Thời gian qua, tình hình mua bán người có chiều hướng phức tạp, không chỉ xảy ra ở các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, mà trải rộng trên phạm vi cả nước, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng tới an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

Theo Thượng tướng Lê Quý Vương, Thứ trưởng Bộ Công an, giai đoạn 2012-2017, cơ quan điều tra đã khởi tố 1.021 vụ án, 2.035 bị can (chiếm trên 97% số tin báo, tố giác đã tiếp nhận, xử lý). Đã kết luận điều tra, chuyển Viện KSND các cấp đề nghị truy tố 812 vụ, 1.821 bị can.

Số nạn nhân bị mua bán và nghi vấn bị mua bán là 3.090 người. Số nạn nhân đã trở về là 2.571 người, số nạn nhân chưa trở về là 519 người.

Nạn nhân bị bán ra nước ngoài chiếm trên 98%, trong đó chủ yếu là sang Trung Quốc (trên 90%). Đa số nạn nhân là phụ nữ khi bị lừa bán ra nước ngoài bị cưỡng ép kết hôn làm vợ người dân bản địa và bị bóc lột tình dục (chiếm gần 80%) và cưỡng bức lao động.

Báo cáo của Bộ Quốc phòng cũng cho thấy, tội phạm mua bán người vẫn diễn biến phức tạp, trọng điểm là tuyến biên giới với Trung Quốc, Campuchia. Các đối tượng hoạt động thành đường dây, có tổ chức, xuyên quốc gia, với phương thức thủ đoạn ngày càng tinh vi, tính chất nghiêm trọng, được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau.

Các đối tượng phạm tội triệt để lợi dụng sự phát triển của công nghệ thông tin để lừa gạt nạn nhân, như thông qua các trang mạng xã hội Facebook, Zalo, Instagram, Webchat..., sử dụng tên giả, địa chỉ giả để dụ dỗ, giả vờ yêu đương, rủ đi chơi, mua sắm tại các chợ giáp biên để lừa bán ra nước ngoài; lừa gạt thông qua các hình thức môi giới hôn nhân, giới thiệu lao động ở nước ngoài, cho/nhận con nuôi...

Cá biệt, theo báo cáo của Ủy ban Tư pháp, các cơ quan hữu quan của TP Cần Thơ phát hiện 8 trường hợp nạn nhân là nam giới bị lừa qua Trung Quốc bán thận.

"Nếu như mua bán nội tạng thì là việc rất nghiêm trọng, phải có tổ chức mua bán hết sức chặt chẽ. Chúng ta có thông tin chưa? Giải pháp phối hợp xử lý thế nào", Viện trưởng Viện KSND TP Hồ Chí Minh Dương Ngọc Hải hỏi.

Ủy viên Thường trực Ủy ban về Các vấn đề xã hội Lê Thị Yến cũng thắc mắc, có bao nhiêu vụ vì mục đích buôn bán nội tạng? Theo bà Yến, thực tế, việc mua bán nội tạng được thực hiện rất tinh vi, xảo quyệt, dưới hành vi hiến tặng và xác lập hồ sơ giả.

"Nguy cơ tiềm ẩn loại tội phạm này ngày càng lớn và có xu hướng gia tăng”, bà Yến dẫn chứng số liệu của Trung tâm ghép tạng quốc gia, nhu cầu ghép thận trên 6.000 ca nhưng có thận để ghép chỉ một nửa.

Trả lời các đại biểu, Thượng tướng Lê Quý Vương cho biết, cơ quan điều tra chưa thụ lý điều tra vụ án nào về mua bán nội tạng. Tuy nhiên, ông Vương thừa nhận, hình thức mua bán nội tạng có xảy ra.

Mức hỗ trợ quá lạc hậu

Cũng tại phiên giải trình, có ý kiến rất băn khoăn về mức kinh phí hỗ trợ cho các nạn nhân. “Chúng tôi rất muốn biết từ năm 2012-2017, về thực chất chúng ta đầu tư bao nhiêu tiền cho công tác này. Trong đó, tiền chi cho bộ máy là bao nhiêu, tiền chi cho nạn nhân chiếm bao nhiêu? Nếu tiền chi cho bộ máy chiếm phần lớn, tiền chi cho nạn nhân không đáng kể là có vấn đề”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nói.

Thường trực Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa nhận xét, theo quy định, khi nạn nhân được giải cứu sẽ được hỗ trợ ban đầu, được tư vấn tâm sinh lý, sức khỏe, trợ giúp pháp lý, học nghề... Tuy nhiên, nhiều địa phương chưa quan tâm.

Chưa kể, “mức hỗ trợ cho nạn nhân đã rất lạc hậu rồi, nhưng thời gian qua, chúng ta không xem xét để sửa đổi, bổ sung”, bà Hoa nói và dẫn chứng, một nạn nhân được hỗ trợ tiền ăn 30 ngàn đồng /người/ngày.

“Mức ăn này chỉ đủ sức để cầm hơi, thoi thóp, không phù hợp với nạn nhân vừa trở về, bị suy kiệt, thậm chí chỉ có một bộ quần áo trên người, đói rét, bao nhiêu ngày băng rừng vượt suối để quay trở về Việt Nam”, bà Hoa đề nghị, cần sớm xem xét sửa đổi.

Thường trực Ủy ban Tư pháp nói thêm, mức chi tiền thuốc 50 ngàn đồng/người chỉ đủ mua cồn i ốt, thuốc đỏ sát trùng hay chống cảm cúm thông thường, chứ không đủ thăm khám sức khỏe nạn nhân. Còn tiền hỗ trợ 1 triệu đồng thì nhiều nạn nhân sẵn sàng bỏ không nhận vì thủ tục quá nhiêu khê, lằng nhằng, phức tạp.

Giải trình, theo Thượng tướng Lê Quý Vương, 720 tỉ đồng là số liệu được Chính phủ phê duyệt cho Chương trình phòng, chống mua bán người giai đoạn 2011-2015. Nhưng đó là phê duyệt, còn quá trình thực hiện thì không đạt được.

“Tổng số kinh phí dùng trong lĩnh vực này trong một năm khoảng trên dưới 8 tỉ đồng, vì vậy rất khó khăn”, ông Vương nhấn mạnh và cho biết, thống kê sơ bộ, số tiền này dùng để chỉ đạo, hoạt động tuyên truyền, hỗ trợ cho một số địa phương cần tiền, hỗ trợ các lực lượng chức năng; còn lại được sử dụng trong kinh phí thường xuyên của các bộ, ngành kể cả Bộ Công an và ngân sách các tỉnh, TP.

Bộ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, toàn bộ chương trình mục tiêu trợ giúp xã hội năm 2016-2020 mà Nhà nước, Chính phủ phê duyệt thông qua bộ này chỉ có 38 tỉ đồng, dành cho 5 năm. Mức hỗ trợ cho các nạn nhân được quy định tại thông tư.

“Tiền ăn 30 nghìn đồng/ngày, một tháng 900 nghìn đồng, thấp nhưng không thấp hơn so với những đối tượng khác. Bảo trợ xã hội cho các đối tượng khác như người già, trẻ em, người tàn tật, người cô đơn mỗi tháng chỉ có 540 nghìn đồng. Người cai nghiện ma túy bắt buộc là 1,1 triệu đồng...”, Bộ trưởng Dung nói, đồng thời thừa nhận mức chi này là thấp.

“Chúng tôi sẽ bàn lại với Bộ Tài chính để tăng thêm chứ thấp thế này không sống nổi”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cam kết.

Hương Giang