Đầm Hồng (còn gọi là hồ Khương Trung I) được ví như lá phổi xanh của Thủ đô Hà Nội, nằm trên địa bàn phường Khương Đình và một phần thuộc phường Khương Trung, quận Thanh Xuân. Nhiều năm nay, khu vực đầm Hồng là "điểm nóng" về tình trạng san lấp đầm, xây dựng nhà trái phép, không phép, có một số trường hợp chính quyền địa phương đã cưỡng chế dỡ bỏ nhiều lần, song vẫn tái phạm.

Có mặt tại khu vực đầm Hồng, chúng tôi thấy sự lo lắng của người dân địa phương về nguy cơ biến mất của đầm Hồng là có căn cứ. Diện tích mặt nước đã bị thu hẹp đáng kể, trên đó là nhiều bãi đất trống nằm xen kẽ xung quanh đầm, có bãi mới được san lấp. Cắt ngang đầm là một con đường chứa đầy phế thải xây dựng và rác. Đây là lối đi chính cho các phương tiện vào đổ đất san lấp đầm.

Ngay trước khi bài báo này lên khuôn, được sự hỗ trợ của cán bộ địa chính, chúng tôi đã đi thực địa lại hiện trạng khu vực đầm Hồng. Tình trạng đất, đá, phế liệu, rác thải ở khu vực đầm Hồng vẫn chưa được cải thiện. Xung quanh hồ, nhiều biển báo cấm đổ rác, phế thải được dựng lên với mức tiền phạt quy định rõ (từ 100 - 500 ngàn đồng), nhưng rác thải vẫn tràn cả ra đường khiến việc đi lại của người dân gặp khó khăn và gây mất mỹ quan đô thị.

Bà Nguyễn Thị H, một người dân đã sinh sống ở đây được gần 5 năm cho biết, theo thời gian, đầm bị thu hẹp dần bởi các loại rác rưởi, phế thải xây dựng được chở tới từ những khu vực khác đổ xuống đầm hoặc chất đống ven bờ. Hàng nghìn m2 diện tích của đầm Hồng đã biến thành nhà ở, đất vườn. Cũng theo bà H, việc chiếm đất được thực hiện theo quy trình: Vật liệu đổ xuống, vườn, nhà mọc lên. Sau đó đối tượng lấn chiếm cho dựng lều bạt và kiên cố hóa dần bằng cách quây gạch, xây nhà rồi thực hiện việc mua, bán kiếm lời. Khổ nhất là những người ở nơi khác đến do không biết rõ nguồn gốc đất, nhưng cả tin đã bỏ ra không ít tiền mua phải đất lấn chiếm, đất nằm trong quy hoạch, nên nếu bị thu hồi đất sẽ rơi vào cảnh trắng tay…

Dạo một vòng quanh hồ, chúng tôi thấy phế thải xây dựng được đổ đầy ven đầm và ngày càng lấn ra xa. Quanh đầm, nhiều cái lán nhỏ được dựng lên lụp xụp. Quang cảnh trong xanh vốn có của hồ đã biến mất, thay vào đó là sự nhếch nhác, mất mỹ quan nghiêm trọng. Mùi hôi thối bốc lên nồng nặc bởi đủ các loại phế thải, từ rau quả, túi nilông, bao bì, vải vóc cho đến đất cát, vật liệu xây dựng…

Tiếp tục tìm hiểu được biết, năm 2009, UBND TP Hà Nội có Quyết định số 1888/QĐ-UB ngày 22/4/2009 về việc giao 115.957m2 thuộc đầm Hồng cho Ban Quản lý Dự án (D.A) thoát nước Hà Nội để thực hiện D.A cải tạo hiện trạng và kè bờ đầm Hồng, cải thiện môi trường. Tuy nhiên đến nay, hàng nghìn m2 đã bị san lấp, lấn chiếm.

Điều đáng nói là, theo bản đồ địa chính năm 1994, đầm Hồng có diện tích khoảng hơn 200.000m², nhưng trong Quyết định số 1888, thì chỉ có 115.957m2 đất ở đây được thu hồi. Vậy, hơn 80.000m2 đất đầm Hồng đã "biến" đi đâu, kể từ năm 1994 đến nay?

Liên quan đến việc này, năm 1995, TAND TP Hà Nội đã xét sử sơ thẩm vụ án 6 bị cáo mua bán đất bất hợp pháp tại đầm Hồng. Theo Bản án số 757/HSST-1995 thì toàn bộ số đất tại khu vực đầm Hồng đã bị 6 bị cáo mua bán bất hợp pháp sẽ bị thu hồi giao cho chính quyền địa phương quản lý. Tuy nhiên, bản án trên lại không nêu rõ phần đất phải thu hồi là bao nhiêu, mốc giới cụ thể và diện tích người mua bất hợp pháp và người lấn đất trái phép... Do vậy, hiện nay chính quyền địa phương cũng chỉ quản lý được hiện trạng, chưa biết phải xử lý thế nào.

Hiện nay, theo quan sát của chúng tôi, khu vực đầm Hồng là nơi tiếp giáp giữa phường Khương Đình với các phường Khương Trung và Khương Mai, dân cư thưa thớt. Đây là điều kiện thuận tiện cho các đối tượng chuyên chở đất đá bằng xe thồ, xe cải tiến đến lấp đầm. Mặt khác, dải đất lấn chiếm đầm nằm tiếp giáp với khu đất đang xây dựng nhà ở của Quân chủng Phòng không - Không quân, nên một số đối tượng đã lợi dụng lối ra vào công trường để chở đất, san lấp đầm. Hiện, bãi rác đã lấn ra hồ gần 5m và dài hơn 200m. Xung quanh vẫn còn khá nhiều bãi đất trống nằm rải rác ven đầm, được trồng chuối, rau để ngụy trang, dấu vết san lấp vẫn còn khá mới. Nếu tình trạng này vẫn tiếp diễn thì trong một vài năm nữa, hồ Khương Trung sẽ trở thành một khu dân cư bất hợp pháp với những căn nhà tạm bợ, nhếch nhác và ô nhiễm nghiêm trọng.

Nhằm ngăn chặn việc đổ đất, rác, phế thải tràn lan, đầu năm 2010, UBND quận Thanh Xuân và chính quyền các phường: Khương Trung, Khương Đình đã tổ chức thu dọn hàng nghìn m3 đất đá, phế thải bị đổ trái phép xuống đầm. Đây là hành động khá quyết liệt của chính quyền địa phương sau một thời gian dài buông lỏng quản lý để cho một số đối tượng cố tình đổ phế thải xây dựng... đã biến đầm Hồng thành bãi đất bằng phẳng. Nhưng, chỉ được 1 thời gian, tình trạng tái lấn chiếm lại tiếp diễn như thách thức chính quyền sở tại.

Tại buổi làm việc với PV, ông Phạm Văn Thanh, Phó Chủ tịch UBND phường Khương Trung cho biết: Tình trạng đổ đất rác, phế thải tại đầm Hồng gây bức xúc đúng như phản ánh của người dân. Kẻ xấu thường lợi dụng ngày nghỉ, lễ và vào lúc đêm khuya dùng xe vận tải vận chuyển vật liệu phế thải đi qua con đường dân sinh thuộc các tổ dân phố số 81, 82, 83, 84, 85 thuộc địa bàn phường Khương Trung vào san lấp trái phép trong khu vực đầm Hồng thuộc địa bàn phường Khương Đình gây mất trật tự trị an, ô nhiễm môi trường, phá hỏng nhiều đoạn đường dân sinh.

Theo ông Thanh, tình trạng đổ đất đá, phế thải hiện nay không còn xảy ra trên địa bàn phường Khương Trung mà các đối tượng chủ yếu dùng đường của phường Khương Trung để chở đất đá, phế thải. UBND phường Khương Trung đã có văn bản gửi UBND phường Khương Đình, Công an phường Khương Đình đề nghị phối hợp quản lý trật tự xây dựng. UBND phường Khương Trung cũng bố trí người trực đêm, tạo barie, dựng cột bê tông chắn đường nên hiện tượng đổ chui phế thải vào ban đêm đã được ngăn chặn.

Khi PV cung cấp cho Phó Chủ tịch UBND phường Khương Trung xem ảnh hiện trạng khu vực đầm Hồng, ông Thanh khẳng định: Phần rác thải hiện vẫn tồn tại ở khu vực gần hồ như PV và người dân nhìn thấy nằm ở địa bàn phường Khương Đình chứ không phải phường Khương Trung. Ông Thanh cũng cho biết, Khương Trung hiện còn một số khu đất trống nằm trong đất của Đảng ủy Đường sắt và Tổng Cty Dịch vụ Hồ Tây quản lý. Hiện, phường đang có văn bản đề nghị với quận Thanh Xuân giao cho Trung tâm Phát triển quỹ đất quản lý và khai thác.

Thiết nghĩ, biện pháp chống lấn chiếm hữu hiệu nhất là việc đẩy nhanh tiến độ D.A kè đầm, vừa cải tạo môi trường khu vực, vừa làm đẹp cảnh quan, lại chống lấn chiếm. Song, đến thời điểm hiện tại, D.A này dường như vẫn đang dậm chân tại chỗ. Hiện mới có 9/33 hộ thuộc địa bàn phường Khương Trung được xác minh về hiện trạng đất và đây đều là những hộ không có tranh chấp. Số hộ còn lại, phần lớn là đất được giao trái thẩm quyền trước đó, chính quyền địa phương vẫn đang loay hoay tìm hướng xử lý.

Để cải thiện cảnh quan đầm Hồng, chống lấn chiếm, đề nghị chính quyền địa phương cần có biện pháp mạnh tay hơn nữa trong việc xử lý các đối tượng có hành vi vi phạm; đồng thời, phối hợp chặt chẽ với Ban Quản lý D.A thoát nước đẩy nhanh tiến độ cải tạo, kè đầm Hồng, tránh tình trạng đến khi kè xong, đầm chỉ còn là ao… tù!

Lê Nguyên - Khánh Linh