Ông Xa Văn Hiệu và con dâu trong ngôi nhà nghèo. Ảnh: Hồng Bài

Ngôi nhà sàn của gia đình ông Xa Văn Hiệu, xóm Phổn, xã Tân Pheo nằm bên con suối nhỏ, bao quanh là ruộng lúa. Từ xa nhìn vào, ngôi nhà trông tuềnh toàng, hoang sơ, ảm đạm, cỏ dại "bò" cả lên tường nhà, phủ kín lối đi. Trong nhà không có đồ đạc, vật dụng đáng giá.

Ông Hiệu chua chát nói: “Còn gì nữa đâu. Cái nhà mà ở cũng sắp nát rồi, mưa to gió lớn thì trong nhà cũng như ngoài trời. Một trăm triệu đồng, với người nông dân ở cái xã nghèo này là cả một khối tài sản rất lớn. Như nhà tôi, làm lụng cả đời cũng không tích cóp được số tiền lớn như thế. Một trăm triệu mà tôi đưa cho nó (Xa Văn Vinh - PV) là tiền người ta bồi thường, tiền mai táng cho con trai tôi. Vợ chồng tôi không dám động vào một xu mà dành dụm để nuôi các cháu ăn, học. Bây giờ nó vào tù rồi, lấy tiền đâu mà trả cho vợ chồng tôi”. Ông Hiệu vừa nói vừa đập tay xuống sàn nhà. Giọng khản đặc.

Con trai ông Hiệu làm nghề lái máy xúc, bị tai nạn lao động chết, để lại vợ và hai đứa con nhỏ cho vợ chồng ông. Con dâu ông học sư phạm mầm non ra trường đã 2 năm nhưng chưa xin được việc.

Tháng 10/2014, ông Hiệu làm hồ sơ xin cho con dâu đi dạy hợp đồng. Biết chuyện này, Xa Văn Vinh đã đến nhà và nói với vợ chồng ông Hiệu là Vinh "chạy" được công chức giáo viên. Nếu ông Hiệu muốn xin cho con dâu thì hết 130 triệu đồng, nhưng phải "đặt cọc" trước 100 triệu đồng.

Vì tin Xa Văn Vinh là cán bộ Văn phòng UBND xã, ông Hiệu đồng ý và đưa cho Vinh 100 triệu đồng trước. Nay, tiền mất, con dâu không xin được việc làm. Nhà vốn đã nghèo, nay lại càng khốn khó thêm.

Nỗi đau của vợ chồng cháu Xa Thị Hướng, xóm Nà Mười, xã Mường Chiềng, nghe mà ai cũng căm giận Xa Văn Vinh. Hoàn cảnh gia đình nhà chồng cháu Hướng rất khó khăn. Hai người anh chồng bị mắc bệnh hiểm nghèo đã nhiều năm. Vậy mà khi nghe Xa Văn Vinh "ra giá" 130 triệu đồng sẽ được vào công chức giáo viên, cháu Hướng và bố mẹ chồng đã phải vay mượn khắp nơi cho đủ 130 triệu đồng để đưa cho Vinh. Nay, công chức không được mà nợ tư thì gốc cộng lãi ngày một nhiều. Đến bao giờ vợ chồng cháu Hướng mới trả được món nợ trên?

Gia đình ông Xa Văn Cầu, xóm Thu Lu, xã Giáp Đắt, người dân tộc Tày, có con mới học xong sư phạm tiểu học, nghe Vinh nói sẽ xin được công chức giáo viên, nhưng phải có 150 triệu đồng. Lo nuôi con ăn học chưa hồi sức, nay lại lo tiền xin việc làm cho con, với cảnh nghèo như gia đình ông Cầu là quá sức. Thương con, tin Xa Văn Vinh nên ông Cầu phải bán mấy sào ruộng, bán cả cặp bò trong chuồng mới gom được 50 triệu đồng đưa cho Vinh, gọi là tiền "đặt cọc", còn nợ lại Vinh 100 triệu đồng.

Bị cáo Xa Văn Vinh trước vành móng ngựa. Ảnh: Hồng Bài

Khi nghe tin Xa Văn Vinh bị bắt, cả nhà ông Cầu bàng hoàng, không tin Vinh lại lừa gia đình một cách phũ phàng như vậy. Hai năm nay, cứ vụ gặt đến, ông Cầu không dám nhìn người ta gặt lúa trên thửa ruộng của nhà mình.

Còn, ông Lê Văn Dèn, người dân tộc Dao, xóm Bằng, xã Giáp Đắt năm nay đã ngoài 70 tuổi, giọng ấm ức, nói: Nó (Xa Văn Vinh) lừa cả người già. Chẳng từ một ai. Đứa cháu mới học xong sư phạm, chưa xin được việc, nghe nó bảo chỉ 130 triệu là được vào công chức Nhà nước, trở thành cô giáo ngay. Người dân ở xã nghèo nhất nhì huyện này kiếm vài triệu đã khó, nay phải có 130 triệu thì kiếm đâu ra. Thương đứa cháu gái, ông Dèn đã "nhắm mắt" bán "non" cả đồi xoan được 50 triệu đồng đưa cho Vinh. Số tiền còn lại 70 triệu đồng, ông Dèn khất nợ Vinh khi nào có quyết định sẽ đưa. Ông Dèn nói rằng đồi xoan ngút ngàn trước nhà, bây giờ bán rẻ cũng được trên 200 triệu đồng. Xót quá.

Trên đây chỉ là 4/10 gia đình ở các xã Giáp Đắt, Mường Chiềng, Tân Pheo bị Xa Văn Vinh lừa đảo, chiếm đoạt với tổng số tiền là 697,1 triệu đồng. Nhà "đặt cọc" cho Vinh nhiều thì 130 triệu đồng, ít là 30 triệu đồng, tùy điều kiện hoàn cảnh kinh tế và khả năng vay mượn của mỗi nhà. Tất cả 10 gia đình "nạn nhân" của Xa Văn Vinh đều có chung cảnh ngộ: Nghèo. Nay đang sống trong cảnh nợ nần, túng thiếu.

Tại phiên tòa, Xa Văn Vinh đã khai nhận, trong thời gian từ tháng 10/2014 - 6/2015, Xa Văn Vinh đã nhận hồ sơ xin việc của 10 người với lời hứa: Xin vào công chức Nhà nước "giá" từ 120 - 130 triệu đồng. Xin làm hợp đồng dài hạn "giá" 60 triệu đồng. Ngoài ra mỗi bộ hồ sơ Vinh thu lệ phí 1,3 - 1,5 triệu đồng. Với 10 bộ hồ sơ, số tiền Vinh thu được (các gia đình đặt cọc) là 697,1 triệu đồng, trong đó Vinh đưa cho đối tượng "dắt mối" là người ở huyện Tân Lạc 475,3 triệu đồng, số còn lại 221,8 triệu đồng Xa Văn Vinh giữ lại chi tiêu cá nhân.

Với tội danh lừa đảo chiếm đoạt tài sản, Xa Văn Vinh đã bị Hội đồng Xét xử Phiên tòa Hình sự sơ thẩm, TAND tỉnh Hòa Bình tuyên phạt 13 năm tù. Về trách nhiệm dân sự, buộc bị cáo Xa Văn Vinh phải hoàn trả toàn bộ số tiền đã chiếm đoạt cho người bị hại. mức án trên là xứng đáng. Tuy nhiên, đằng sau phiên tòa là nỗi đau không thể nói được thành lời của 10 gia đình nạn nhân, họ là những gia đình nghèo ở vùng nông thôn miền núi của huyện vùng cao Đà Bắc.

Hồng Bài