Những cá thể gấu nuôi nhốt trái phép để hút lấy mật bán đang chết dần chết mòn vì suy kiệt. Ảnh: Quang Đông

Khi cơ quan chức năng của tỉnh Quảng Ninh làm gắt gao, nhu cầu mua mật gấu và các sản phẩm từ gấu sụt giảm rõ rệt, cũng là lúc chủ nuôi gấu bỏ đói, mặc cho những con vật này tàn tạ trong cũi sắt tới chết. Cho dù không còn nguồn lực tài chính để nuôi gấu, nhưng các chủ trại cũng không hề có ý định giao trả gấu về các trung tâm cứu hộ động vật hoang dã.

Việc kinh doanh du lịch trích hút mật gấu của các chủ trang trại ở Hạ Long là trái phép trong suốt 8 năm qua, họ đã hưởng lợi từ hình thức kinh doanh này. Phần lớn cá thể gấu tại Hạ Long đã chết sau nhiều năm bị khai thác quá mức. Những con gấu còn lại đang bị chính các chủ gấu mang ra làm “con tin” với cơ quan chức năng để đòi số tiền bồi thường 40 - 50 triệu đồng/cá thể.

“Nếu việc này diễn ra thì đây sẽ là minh chứng điển hình cho việc các đối tượng vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong nhiều năm nay luôn đứng trên pháp luật”, bà Nguyễn Thị Phương Dung, Phó Giám đốc Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) nhấn mạnh.

Cuối năm 2005, Nhà nước đã hoàn thành chương trình gắn chíp và đăng ký quản lý đối với toàn bộ các cá thể gấu đang được nuôi nhốt tại Việt Nam với mục tiêu chấm dứt tình trạng săn bắt gấu từ tự nhiên để nuôi, nhốt và trích hút mật. Kể từ đây, các chủ trang trại chỉ được tiếp tục nuôi, nhốt đối với các cá thể gấu đã gắn chíp hoặc đăng ký quản lý với cơ quan có trách nhiệm tại địa phương.

Tuy nhiên, vào năm 2007, các cơ quan chức năng tiếp tục phát hiện 81 cá thể gấu bị nuôi, nhốt trái phép phục vụ mục đích du lịch trích hút mật gấu tại TP Hạ Long. Theo Quyết định 47/2006/QĐ-BNN về việc ban hành Quy chế Quản lý gấu nuôi (có hiệu lực tại thời điểm đó) đã chỉ rõ: “Mọi cá thể gấu nuôi trái với quy định tại Quy chế này đều bị tịch thu. Chủ nuôi cá thể gấu đó phải chịu trách nhiệm pháp lý theo quy định hiện hành của pháp luật”.

Mặc dù vi phạm nghiêm trọng các quy định của pháp luật về bảo vệ gấu nhưng các chủ trại gấu tại Hạ Long chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính; tịch thu duy nhất một cá thể gấu ngựa, đồng thời được đăng ký, gắn chíp quản lý và tiếp tục nuôi nhốt 80 cá thể gấu còn lại mà không được tiến hành bất cứ hoạt động khai thác gấu vì mục đích thương mại nào. Chính sự nhân nhượng này đã tạo điều kiện cho các chủ trang trại nuôi nhốt gấu tại Hạ Long tiếp tục đón tiếp các đoàn khách du lịch đến thăm quan trích hút và mua mật gấu trái phép từ năm 2007 - 2014.

Theo đợt khảo sát vào tháng 1/2013 của cán bộ ENV, có những trang trại gấu tại Hạ Long trung bình mỗi ngày đón tiếp khoảng 10 xe ôtô với 200 khách du lịch đến thăm quan và mua mật gấu.

Trước những bằng chứng về hành vi vi phạm pháp luật ngang nhiên của các chủ trang trại nuôi nhốt gấu hút bán lấy mật tại Hạ Long, các cơ quan chức năng địa phương đã thắt chặt giám sát nhằm ngăn chặn nguồn thu bất hợp pháp từ việc nuôi, nhốt gấu. Kể từ đây, số lượng gấu tại Hạ Long ngày càng giảm sút bởi các chủ trang trại gấu có xu hướng “bỏ mặc” gấu đói và ốm chết.

Trước tình trạng trên, một số trung tâm cứu hộ có đủ khả năng vật chất, kỹ thuật đã đề nghị được cứu hộ và chăm sóc các cá thể gấu nuôi, nhốt hiện đang bị bỏ mặc cho đến chết tại Hạ Long. Tuy nhiên, các chủ trại gấu thà để gấu chết chứ nhất định không chuyển giao các trung tâm cứu hộ nếu không “nhận được một khoản đền bù xứng đáng” cho số tiền họ đã bỏ ra để mua gấu trái phép trước đây, bất chấp việc họ đã hút cạn kiệt các túi mật của gấu để thu lời bất chính.

Cũng theo bà Nguyễn Thị Phương Dung, “Việt Nam hiện còn khoảng 2.000 cá thể gấu đều có nguồn gốc từ tự nhiên đang được nuôi nhốt tại các trang trại trên toàn quốc. Việc thiết lập cơ chế “tiền trao, gấu trả” ở Hạ Long sẽ tạo tiền lệ xấu trong quá trình quản lý hoạt động nuôi nhốt gấu nói riêng và bảo vệ các loài động vật hoang dã nguy cấp của Việt Nam nói chung”.

Việc nuôi nhốt gấu nhằm mục đích kinh doanh ở Việt Nam là vi phạm pháp luật. Các cơ quan chức năng cần kiên quyết yêu cầu các chủ trang trại phải có nghĩa vụ chuyển giao gấu cho Nhà nước để quản lý và bảo tồn theo đúng quy định của pháp luật.

Quang Đông