Bà Đặng Thu Viện, Tổng Biên tập đầu tiên của Báo Thanh tra. Ảnh: Hải Hải

Đặc thù riêng

- Chia tay Báo Thanh tra đã 10 năm nhưng cũng giống như các bạn, những ngày tháng 6 đối với tôi luôn có những xúc cảm đặc biệt. Nguyên do có lẽ là cả cuộc đời tôi gắn bó với nghề báo, từ năm 17 tuổi cho tới khi nghỉ hưu.

Kỷ niệm với Báo Thanh tra có rất nhiều nhưng tôi luôn nhớ về những ngày đầu lúc mới thành lập Báo. Câu chuyện xây dựng lực lượng những người làm Báo Thanh tra luôn luôn là trăn trở lớn nhất đối với tôi. Để tìm ra được người làm báo chuyên nghiệp không khó bởi đã có 2 trường đào tạo chính quy chuyên nghiệp đó là Học viện Báo chí & Tuyên truyền và Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn.

 Nhưng, để đào tạo một lực lượng làm Báo Thanh tra chuyện nghiệp thì lại rất khó. Bởi  Báo Thanh tra là một tờ báo có yêu cầu rất đặc biệt, có đặc thù rất riêng, các thông tin được quản lý và sử dụng rất nghiêm ngặt. Nếu sử dụng nó một cách sai lệch thì không những gây nguy hiểm cho bản thân người làm báo mà còn nguy hiểm cho xã hội. Nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười từng nói “Báo Thanh tra phải là sự thật”. Chính từ yêu cầu đó mà Báo Thanh tra phải tự  mình phải bồi dưỡng và đào tạo đội ngũ báo chí cho yêu cầu riêng của mình.

Nhưng để làm được điều đó thì phải bắt đầu từ đâu? Đây cũng là câu hỏi thường trực trong đầu tôi từ lúc tôi vào nghề cho đến lúc nghỉ hưu. Suy nghĩ của tôi lúc bấy giờ là làm thế nào để toàn ngành Thanh tra quan tâm và hiểu được mục tiêu của Báo Thanh tra, nếu làm được điều này tức là đã xây dựng được 1 nền tảng cơ bản ban đầu. Nghĩ là làm, tôi lên tận Ban Tư tưởng Văn hóa TƯ (nay là Ban Tuyên giáo TƯ) để tâm sự với những người thầy và được sự giúp đỡ, động viên rất nhiều. Đồng thời, tôi đề nghị Tổng Thanh tra cho tham gia dự giờ giảng ở Trường Cán bộ thanh tra. 

Được sự đồng ý, lớp nào ở Trường tôi cũng được dự một buổi và sau đó được giảng. Tại các buổi giảng đó, tôi luôn hướng các học viên chúng ta phải chiếm lĩnh mặt trận làm báo, không chỉ là Báo Thanh tra mà còn nhiều báo khác nữa. Nhưng tôi nhấn mạnh, chúng ta nói với tư cách của một công dân, chúng ta có điều kiện để nói khi chúng ta đi thanh tra. Khi viết thì chúng ta phải như một người dân viết báo, không lấy cương vị là thanh tra và phải chịu trách nhiệm trước nguồn tin báo chí. Tôi nói với họ, nếu sai thì mình phải chịu trách nhiệm nhưng được thì chúng ta được rất nhiều. Được dư luận xã hội quan tâm, được rèn luyện trong cách nhìn, bởi vì cách nhìn của người đi thanh tra rất gần với cách nhìn của nhà báo và phát hiện được nhiều vấn đề, đừng lu mờ trước những hiện tượng, những xúng xính xung quanh thực tế. 

Dấu ấn từ những cuộc thi

 +  Bà đang nói đến mối quan hệ giữa những người làm Báo Thanh tra với cán bộ thanh tra?

- Ngay từ những trăn trở đầu tiên, tôi đã nghĩ, Báo Thanh tra trước hết phải trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu với cán bộ ngành Thanh tra. Để tạo mối quan hệ với những người làm thanh tra, trước hết là thu hút cán bộ thanh tra cùng tham gia viết báo. Bởi lẽ, nghề báo có rất nhiều điểm giống nghề thanh tra và thông tin báo chí tác động đến thanh tra rất lớn. Với suy nghĩ này, chúng tôi mở các cuộc thi trên Báo Thanh tra, đầu là cuộc thi viết về thanh tra. Kết quả từ cuộc thi này đã tác động đến đội ngũ cộng tác viên là các cán bộ, chuyên gia đầu ngành thanh tra trên toàn quốc tham gia nên chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ báo chí ngày càng nâng cao trong lòng bạn đọc. 

Với tôi, có lẽ ấn tượng nhất là cuộc thi Phóng sự điều tra về ngành Thanh tra  mà tôi cho rằng là đỉnh cao nhất trong việc xây dựng lực lượng làm Báo Thanh tra. Cuộc thi đã thu hút đội ngũ đông đảo cán bộ thanh tra tham gia viết. Đặc biệt, qua cuộc thi, chúng tôi còn phát hiện ra nhiều cán bộ thanh tra làm báo rất giỏi. Có 2 bài là mà tôi nhớ rất rõ là chúng tôi phải mời cả Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam và Tổng Thanh tra tham dự chấm thi cùng. Đó là bài “Những vầng trăng lạ” viết về nhóm trẻ sống lang thang, cơ nhỡ của phóng viên Báo Thanh tra và bài “ Đi tìm lời giải của 1 bài toàn khó” của đồng chí Phó Chánh Thanh tra tỉnh Hà Nam Ninh. 

Bài viết cho thấy đoàn thanh tra đã sử dụng rất nhiều phương pháp, cách thức đánh giá mà không tìm được “vấn đề” tại một đơn vị. Với các kết quả kiểm tra thì đơn vị không có sai phạm. Tuy nhiên, trực giác của một cán bộ có nghề cho thấy đơn vị này “có vấn đề”. Vị cán bộ thanh tra sau thời gian suy tư dài đã quyết định sử dụng phép thâm nhập thực tế của người làm báo. Và, trong một chuyến ngồi thâm nhập thực tế, khoảng 23h đêm, vị cán bộ Thanh tra này đã nghe được toàn bộ thông tin về sai phạm của đơn vị thông qua một tốp công nhân tan ca đi ăn đêm…

 Hai bài viết rất xuất sắc khiến cả hội đồng giám khảo rất phân vân. Hội đồng chấm thi chung khảo khi đó đã thẩm định chi tiết, bàn bạc rồi tiến hành bỏ phiếu kín. Kết quả 100% phiếu bầu đã chọn bài viết của đồng chí Phó Chánh Thanh tra là tác phẩm đoạt giải nhất. Kết quả cuộc thi một lần nữa cho thấy tờ báo đã thực hiện được sứ mệnh của mình, đó là “gạn đục khơi trong”, đúng như lời Bác Hồ căn dặn cán bộ ngành Thanh tra.

+  Để làm được điều đó cần “bí quyết” gì nữa, thưa bà?

- Nói là bí quyết thì hơi quá. Nhưng tôi cho rằng, đội ngũ những người làm Báo Thanh tra ngoài tuân thủ nghiêm túc các qui định của Luật Báo chí còn rất cần phải trung thành với lý tưởng của ngành và nghiêm khắc thực hiện các qui định pháp luật về thanh tra. Nhiệm vụ được ngành Thanh tra giao cho là nhiệm vụ bí mật. Thời gian đầu cơ chế thông tin với báo chí khắc nghiệt nhưng thông qua hoạt động nghiệp vụ, qua các cuộc thi, cũng như những việc mà Báo đã làm được đã thuyết phục được Lãnh đạo quan tâm, chú ý đến Báo. Lãnh đạo đã cho Báo Thanh tra tham gia và đưa tin cho ngành và Báo phải chịu trách nhiệm trước Tổng thanh tra về những nguyên tắc không công khai. 

Bên cạnh đó, Đảng ủy Báo cũng ra một Nghị quyết cho Báo để đảm bảo cơ chế thông tin bí mật của ngành. Chính vì nguyên tắc đó mà tạo được niểm tin từ Lãnh đạo Thanh tra Chính phủ đối với báo. 

+ Bà mong muốn điều gì ở những người làm Báo Thanh tra hôm nay?

- Cá nhân tôi, từ lúc đi làm báo, rồi trở thành lãnh đạo Báo Thanh tra và cho đến thời điểm hiện tại tôi luôn mong muốn tập thể lãnh đạo Báo cũng như cán bộ, phóng viên, biên tập viên đoàn kết, vượt khó, giữ vững các phong trào đã được gây dựng. Theo tôi, Giải cầu lông mà Báo Thanh tra tổ chức là diễn đàn kết nối và tạo được mối quan hệ giao lưu toàn ngành Thanh tra. 

Tôi cũng mong muốn, dù khó khăn đến mấy, chúng ta phải thắt lưng buộc bụng để làm việc cả nước và toàn ngành Thanh tra đã làm rất tốt, đó là việc nuôi các bà mẹ Việt Nam anh hùng, tặng sổ tiết kiệm cho các mẹ Việt Nam anh hùng, đặc biệt các mẹ Việt Nam anh hùng của ngành Thanh tra. Đó là cách để kết nối toàn ngành Thanh tra với nhau, tạo niềm tin giữa cán bộ thanh tra đối với Báo Thanh tra. Để có được điều này, chúng ta phải đoàn kết, chung sức trong toàn ngành và phải có niềm tin. Có như vậy thì dù khó khăn đến đâu chúng ta cũng vượt qua.

+ Xin trân trọng cảm ơn bà!

Hải Hải