Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Kim, nguyên quyền Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Thanh tra Chính phủ), người có hơn 30 năm gắn bó với công tác pháp chế của ngành, đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm và quan điểm sâu sắc về việc xây dựng hành lang pháp lý minh bạch cho hoạt động thanh tra.

“Pháp luật là nền tảng để thanh tra chính xác, khách quan, hiệu quả”

Chia sẻ về kinh nghiệm trong công tác xây dựng pháp luật của ngành Thanh tra, ông Nguyễn Văn Kim cho rằng, với hơn 30 năm công tác trong ngành, trong đó thời gian làm công tác pháp chế là dài nhất và để lại nhiều dấu ấn nhất, ông càng thấm thía vai trò then chốt của pháp luật đối với hoạt động thanh tra.

“Pháp luật là cơ sở, là nền tảng, là thước đo, nên phải đi trước một bước. Chỉ khi có hệ thống chuẩn mực, đúng đắn, mới có hoạt động thanh tra chính xác, khách quan, hiệu quả”, ông Kim nhấn mạnh.

Theo ông, để xây dựng được các văn bản pháp luật có chất lượng, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, đòi hỏi phải bám sát định hướng của Đảng, căn cứ vào tình hình cụ thể, xuất phát từ thực tiễn, giải quyết được các vấn đề đang đặt ra. Mỗi văn bản phải dựa trên cơ sở khoa học vững chắc, có tầm nhìn chiến lược dài hạn, đồng thời bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Công tác tổ chức soạn thảo văn bản, theo ông Kim, cũng là một khâu quyết định. “Phải lựa chọn những người có năng lực, trình độ tham gia ban soạn thảo, tổ biên tập; việc chuẩn bị văn bản phải công phu, nghiêm túc; tổ chức lấy ý kiến sâu rộng các nhà khoa học, người quản lý, người làm công tác thực tiễn, đặc biệt là những đối tượng chịu sự tác động của các quy định pháp luật”, ông nói.

“Thể chế là then chốt của then chốt”

Đánh giá về vai trò của công tác xây dựng pháp luật trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động thanh tra, ông Kim cho rằng, trong bất kỳ lĩnh vực nào, thể chế luôn là hành lang, là khuôn khổ, là chuẩn mực cho mọi hoạt động.

Hiện nay, những bất cập về thể chế được xem là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”. Vì vậy, xây dựng, hoàn thiện thể chế được xác định là then chốt của then chốt, phải đi trước một bước, phải được sự quan tâm chỉ đạo sâu sát, thường xuyên, liên tục, do thủ trưởng trực tiếp phụ trách”, ông Kim khẳng định.

Theo ông, trong bối cảnh đổi mới mạnh mẽ tổ chức bộ máy Nhà nước, thúc đẩy kinh tế tư nhân, hội nhập quốc tế sâu rộng và yêu cầu ngày càng quyết liệt trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, thì công tác pháp chế càng có vai trò đặc biệt quan trọng. Nó chính là tiền đề, cơ sở để hình thành và hoàn thiện pháp luật ngành Thanh tra, tạo hành lang pháp lý minh bạch, vững chắc cho hoạt động của ngành.

“Hành lang pháp lý minh bạch góp phần chống tham nhũng, tiêu cực”

Phân tích sâu hơn mối quan hệ giữa thể chế và phòng, chống tham nhũng, ông Nguyễn Văn Kim cho rằng: Tham nhũng, tiêu cực là sự tha hóa quyền lực, là biểu hiện của việc lợi dụng chức vụ, quyền hạn để vụ lợi. Những hành vi này thường nảy sinh từ “kẽ hở”, “khoảng tối” của pháp luật.

“Một hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch sẽ là những khuôn khổ, chuẩn mực xác định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ, những việc được làm, không được làm của người có chức vụ, quyền hạn, của cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền. Nó còn lấp đi, bịt lại những lỗ hổng pháp lý để không còn chỗ cho việc lợi dụng, lạm dụng quyền lực vì mục đích cá nhân,” ông Kim phân tích.

Không chỉ dừng ở đó, hành lang pháp lý minh bạch còn là công cụ để Nhân dân và xã hội giám sát hoạt động của cơ quan công quyền. Đồng thời là cơ sở để công dân phát hiện, tố cáo, tố giác các hành vi tham nhũng, tiêu cực và các cơ quan có thẩm quyền phát hiện, xử lý hành vi tham nhũng, tiêu cực, góp phần xây dựng nền hành chính công khai, minh bạch và liêm chính.

“Đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng pháp luật của ngành Thanh tra”

Theo ông Nguyễn Văn Kim, trong giai đoạn hiện nay, yêu cầu đặt ra đối với công tác xây dựng pháp luật của ngành Thanh tra là phải đổi mới toàn diện cả về nội dung và phương thức.

Trước hết, cần tập trung hoàn thiện hệ thống pháp luật về thanh tra, trên cơ sở Luật Thanh tra hiện hành và các đạo luật có liên quan, kịp thời sửa đổi, bổ sung Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Phòng, chống tham nhũng… để đáp ứng yêu cầu đổi mới bộ máy Nhà nước và công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Cùng với đó, phải đẩy mạnh công tác hướng dẫn thi hành luật, xây dựng các quy trình, quy chuẩn nghiệp vụ phù hợp với thực tiễn tổ chức và hoạt động thanh tra. Công tác quán triệt, tập huấn, phổ biến pháp luật cần được tiến hành thường xuyên, liên tục và thực chất, gắn chặt với yêu cầu nghiệp vụ.

Đặc biệt, ông Nguyễn Văn Kim nhấn mạnh yêu cầu nâng cao chất lượng đội ngũ làm công tác pháp chế. Cần tăng cường công tác thực tiễn cho những người làm công tác pháp chế. Gắn công tác pháp chế với nghiên cứu khoa học. Đồng thời, nghiên cứu, học tập kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới. Có chính sách, chế độ đãi ngộ thỏa đáng đối với người làm công tác pháp chế.

“Đổi mới công tác xây dựng pháp luật phải bảo đảm nhanh chóng, kịp thời, có chất lượng và mang hơi thở của thực tiễn. Khi hành lang pháp lý được hoàn thiện, minh bạch, thì đó chính là nền tảng vững chắc để hoạt động thanh tra ngày càng hiệu lực, hiệu quả, góp phần xây dựng ngành Thanh tra kỷ cương, liêm chính, hiện đại”, ông Kim khẳng định.